Categoriearchief: Spiritualiteit

Onbarmhartigheid.

De grote wereldgodsdiensten hebben vaak grote leraren of wereldleiders voortgebracht. Ik noem Gandhi, bisschop Desmond Tutu, de Dalai Lama. Verder zijn er onder de gelovigen natuurlijk miljoenen, wellicht miljarden mensen van goede wil. De belangrijkste waarden in het Christendom zijn barmhartigheid, rechtvaardigheid en compassie, en dat verschilt niet veel van de centrale waarden in de andere godsdiensten. En ook kunnen godsdienstige rituelen en gebed een heilzame invloed uitoefenen op onze spirituele ontwikkeling. Dit alles valt in te brengen tegen de kritiek op de wereldgodsdiensten die ik in mijn blog twee weken geleden naar voren bracht.

En toch. . . Hoe is het dan te verklaren dat, hoewel in Europa de Christelijke volkspartijen nog steeds domineren, zo’n hardvochtig asielbeleid wordt uitgevoerd? En dat we nog steeds maar doorgaan de bevolkingen in de ontwikkelingslanden uit te buiten? En dat er, met name in de lidstaten, zo onzorgvuldig met de natuur wordt omgegaan? En dat daar geen massaal protest tegen komt vanuit de bevolking? Dat is in vele andere landen waar een godsdienst domineert vaak niet anders. In Nederland hebben de partijen die daar wel meer werk van maken nauwelijks invloed op het beleid.

Terzijde: tijdens de kabinetsformatie van 2017 haakte GroenLinks af vanwege het asielbeleid. Dat wordt ze met name door het CDA en D66 tot op de huidige dag nagedragen. Ze zouden geen verantwoordelijkheid willen nemen voor het regeringsbeleid. Kennelijk impliceert voor het CDA en D66 (en later de CU) het nemen van verantwoordelijkheid het verloochenen van je principes en het sluiten van je hart.

Natuurlijk kun je dit povere natuur- en asielbeleid niet alleen afschuiven op de godsdienst. Het is ingebed in onze post-moderne cultuur – in de moderniteit was het trouwens niet veel beter. Maar een krachtig tegengeluid vormt de godsdienst in elk geval niet. Daarbij komt dat de krachtige structuren van Kerk en dogmatiek een beperkende invloed hebben op het denken van de (ex-) gelovigen, die zich daarvan vaak nauwelijks bewust zijn. Dat kan, minstens ten dele, het uitblijven van protest verklaren.

Tot zover mijn vertoog over godsdienst. Zonder geloof, in enigerlei vorm, vaart niemand wel, maar geloof is nog geen godsdienst. Het zou mooi zijn als de kerk zich zou beperken tot het faciliteren van bijeenkomsten waarin verbinding (religie), gebed en rituelen centraal staan, en zich niet zou verliezen in leerstelligheid en eigendunk.

Volgende week een gastcolumn: een reactie op onze collectieve onbarmhartigheid.

Sensus numinis – de beleving van de ‘bovenwereld’.

2 reacties

Vorige week schreef ik over de mijns inziens verderfelijke invloed van godsdiensten. Maar rond mijn veertigste jaar was ik nog niet zover, en trad ik toe tot wat toen nog de Hervormde Kerk heette. Ik had wel een probleem: ik kon de geloofsbelijdenis niet in letterlijke zin onderschrijven. ‘Ach’, zei dominee Ter Linden, ‘je moet hem niet zo letterlijk maar meer symbolisch nemen, en bovendien hoef je hem niet op te lezen – we zingen hem gezamenlijk. Dan voelt het heel anders.’ Een merkwaardig standpunt als je er achteraf over nadenkt.

Ik liet me overtuigen en deed belijdenis. Tijdens het zingen van de geloofsbelijdenis werd ik overvallen door een gevoel van diepe ontroering, deemoed en verbinding. Wonderlijk – gezien het feit dat ik de tekst nog steeds niet pruimen kon. Ik heb die ervaring later, meer of minder diepgaand, nog wel vaker gehad: bij het zingen van psalmen tijdens de completen in een klooster, tijdens een workshop bio-energetica, tijdens een boeddhistische retraite bij het zingen van mantra’s, tijdens een inwijding in de ‘hoge graden’ van de vrijmetselarij, en zeer recent in het Concertgebouw tijdens de liturgie van de heilige Johannes Chrysostomos van Sergej Rachmaninov. En deze opsomming is niet volledig. De teksten van de psalmen (in de op zichzelf prachtige vertaling van Ida Gerhardt en Marie van der Zeyde) en van de liturgie van Rachmaninov roepen evenveel weerstand bij me op als de geloofsbelijdenis. Maar blijkbaar doet dat er niet toe.

Kennelijk zit er in het geloof, of in de rituelen en teksten daarvan, toch iets verborgen wat uitstijgt boven de verderfelijke kant die ik in mijn vorige blog heb belicht.

Het kan aanleiding geven tot wat Rudolf Otto ‘Das Gefühl des Überweltlichen’, sensus numinis, heeft genoemd. Anders gezegd: we komen in contact met het heilige, in de woorden van Otto: iets wat ongrijpbaar buiten de mens is en hem raakt. Het is ontzagwekkend en anders. De vraag hoe we dat element van het geloof kunnen behouden en niet met het verwerpen van de godsdienst het kind met het badwater weggooien (in verband met het Christendom een interessante beeldspraak . . .? ) behandel ik in het volgende blog.

Godsdienst

2 reacties

Ik heb het moeilijk met godsdiensten. Zij richten onnoemelijke schade aan in de wereld en hebben dat door de eeuwen heen gedaan. Het Christendom is gebaseerd op de verheerlijking van een misdaad – het slachtoffer heeft zich namelijk uit liefde opgeofferd – , met onder meer als gevolg een eeuwenlange verkettering en vervolging van de Joden. Bovendien heeft het Christendom geleid tot veel onderdrukking en geweld; denk aan de inquisitie met zijn onvoorstelbare wreedheid, de kruistochten met hun al even onvoorstelbare wreedheid, de godsdienstoorlogen en -twisten tot op de huidige dag. En wordt de heer Trump, die toch niet bekend staat om zijn democratische gezindheid, niet gesteund door de overgrote meerderheid van de orthodoxe christenen in de VS? Ook steunt de meerderheid van Christenen – uit schuldgevoel? – Israël door dik en dun, inclusief hun gewelddadige, imperialistische bezettingspolitiek. Trouwens, de joodse godsdienst heeft op die politiek ook een niet te onderschatten negatieve invloed. Tot zover over de Christelijk-Joodse traditie.

Dan het Boeddhisme. Japan ken een eeuwenlange traditie van gewelddadige Boeddhistische monniken (Yamabushi). Bekend zijn de misdaden van Japanse Boeddisten tijdens de tweede wereldoorlog. En wat te denken van de ethnische zuivering van de Rohingya in Myanmar en de onderdrukking van de Tamils in Sri Lanka, die leiden tot een rebellenbeweging van de Tamil Tijgers en de daaruit voortvloeiende burgeroorlog. (1983-2009).

Nee dan het Hindoeïsme. Gandhi moest bij de verzelfstandiging van India in hongerstaking gaan om het geweld van hindoe’s tegen moslim’s te beteugelen. Het geweld in India onder invloed van de huidige regering van Narendra Modi neemt hand over hand toe. Wat er met vrouwen in alle uithoeken van het land gebeurt is afgrijselijk en je wilt niet weten hoe er met Dalits (de laagste kaste) wordt omgegaan. Trouwens, het hele kastesysteem is onrechtvaardig en leidt tot misstanden.

De Islam dan. Nou ja, we weten allemaal wat de gewelddadige tak van de Islam te weeg brengt. We weten hoe in sommige landen – denk Saoedi-Arbië, Syrië, enz. – mensenrechten met voeten worden getreden. En we weten ook welke verderfelijke denkbeelden over Christenen, Joden, ongelovigen en de democratie binnengeslopen zijn in de geesten van zelfs gematigde moslims (niet allemaal natuurlijk).

Is er dan niet goeds over godsdienst te vertellen? Natuurlijk wel. Maar. . . (wordt vervolgd).

Identiteit – slot.

Geef een reactie

Visie of onrealistische utopie?

Waaraan kan een groep, bijvoorbeeld een natie, zijn identiteit ontlenen (en zo innerlijke verdeeldheid vermijden), anders dan aan ingroup-outgroep attitudes, een sterke man, of een doelstelling die in feite het vermijden van ongewenste situaties (oorlog, watersnood, een klimaatramp) inhoudt? In vorige blogs hebben we gezien dat die niet werken.

Misschien zijn er enkele waarden te vinden die iedereen van nature onderschrijft, en zou een groepsidentiteit ontleend kunnen worden aan een inspirerende slogan die deze waarden bevat. Daarbij denk ik aan waarden als veiligheid, vrijheid en eerbied voor het leven. De geschiedenis leert ons echter dat die waarden niet door iedereen worden gedeeld behalve misschien de waarde ‘veiligheid’, die echter ook een negatieve connotatie heeft: gevaar! Of ze worden zodanig geïnterpreteerd dat de essentie ervan weer verloren gaat en juist verdeeldheid scheppen (denk bijvoorbeeld aan de waarde ‘vrijheid’ na de Franse revolutie, of in de wereld van Trump).

Zij die me kennen en door de jaren heen enigszins gevolgd hebben weten dat ik me zelf, zo goed en zo kwaad als dat ging, heb laten leiden door het volgende devies: We willen streven naar het hoogste, graven naar het diepste en de wereld omspannen met vriendschap. Dit lijkt een simpele uitspraak, maar blijkt, als je er over nadenkt, een grote diepte en inspirerende kracht te hebben. Ik denk dat een dergelijk motto elke groep en ook de samenleving als geheel zou kunnen verbinden. Deze lijfspreuk moet dan wel innerlijk doorleefd worden door diegenen die leiding geven aan die samenleving, en dat vraagt van die leidinggevenden een grote mate van zelfinzicht. Als een dergelijke devies leidend zou kunnen worden voor ons land, dan zou het in de grondwet moeten worden opgenomen. Tevens zou er dan een orgaan moeten worden opgericht dat als taak zou hebben: een voortdurend proces van studie over hoe die uitspraak in de praktijk gerealiseerd zou kunnen worden. Zoiets als de wetenschappelijke raad voor het regeringsbeleid (de WRR): een principiële raad voor het regeringsbeleid (de PRR). Dat zou een soort burgerforum moeten zijn, waarin naast deskundigen ook vertegenwoordigers van ‘gewone’ oudere en jongere burgers zitting zouden moeten hebben. En de uitspraak (zoals de hele grondwet) zou moeten worden opgenomen en besproken in het curriculum maatschappijleer in het onderwijs.

Daarnaast zouden het beleid en de uit te voeren wetten getoetst moeten worden op hun consistentie met het motto door een speciale afdeling van de Raad van State, zoals dat nu al gebeurt met wetten, die getoetst worden op uitvoerbaarheid en juridische consistentie. Als dit allemaal zou gebeuren, dan zou dat zeker bijdragen tot de groepsidentiteit van dit land, waarmee de burgers zich zouden kunnen vereenzelvigen.

Zou zoiets mogelijk zijn? Of is dit te utopisch en onrealistisch gedacht? Het antwoord op deze vraag laat ik graag bij de lezer. Hiermee eindig ik mijn miniserie over groepsidentiteit. Maar op de diepte en reikwijdte van mijn motto kom ik later nog wel eens terug.

Identiteit – III

Geef een reactie

In de vorige blogs hebben we gezien dat elke groep of gemeenschap een eigen identiteit nodig heeft om goed te functioneren, en dat wij-zij gevoelens of ons afzetten tegen wat we niet willen (oorlog, armoede, migranten, overstromingen of een klimaatramp) geen duurzame, verbindende groepsidentiteit oplevert. In een groep zonder sterke, gemeenschappelijke identiteit ontstaat onvermijdelijk de roep om een sterke, charismatische en autoritaire leider. Maar uiteindelijk loopt zo’n leiderschap niet uit op verbinding, maar op verdeeldheid en vaak erger. Daarvan hebben we in de geschiedenis genoeg voorbeelden gezien en we zien dat nu weer in Polen, Hongarije, Turkije en de Verenigde Staten. Maar hoe kunnen we dan wel een groepsidentiteit scheppen? Het voorbeeld van de Verenigde Staten is interessant.

De Verenigde Staten zijn er een tijdlang in geslaagd een gemeenschappelijke identiteit op te bouwen op grond van twee pijlers: de onafhankelijkheidsverklaring en de boodschap in de “State of the Union’ van Franklin Delano Roosevelt in 1941. Om met het eerste te beginnen, het gaat daarbij voornamelijk om de tekst: We hold these truths to be self-evident, that all men are created equal, that they are endowed by their Creator with certain unalienable rights, that among these are Life, Liberty and the pursuit of Happiness. En wat betreft de State of the Union gaat het om de zogenaamde vier vrijheden, die Roosevelt van wezenlijk belang achtte voor een democratische rechtsorde, te weten: de vrijheid van spreken en meningsuiting; de vrijheid van elk persoon om God te aanbidden op zijn eigen manier; de vrijwaring van gebrek; de vrijwaring van vrees.

In de VS hebben deze twee pijlers tot aan de opkomst van de Tea Party in 2009 gediend als een bron voor een gemeenschappelijke groepsidentiteit. Dat had onder andere tot consequentie dat iedere nieuwkomer, iedere immigrant meteen erkend werd als Amerikaan, en zich ook als zodanig identificeerde: ik ben een Amerikaan uit Mexico, Japan, Engeland, of waar vandaan dan ook. De VS waren in dit opzicht een voorbeeld voor de wereld.

Helaas is deze groepsidentiteit verloren gegaan door de opkomst van het populisme, culminerend in de verkiezing van iemand die weliswaar deze principes formeel niet loochent – dat kan zelfs hij zich (nog) niet permitteren – maar ze in feite met voeten treedt. Toch biedt het Amerikaanse voorbeeld een inspiratie voor hoe het vormen van een gemeenschappelijke groepsidentiteit zou kunnen – daarover de volgende keer. Wordt vervolgd.

Identiteit-I

Geef een reactie

Ieder van ons heeft, bewust of onbewust, behoefte aan het antwoord op de vraag: Wie ben ik (eigenlijk)? We kunnen deze vraag diepgaand onderzoeken, en komen dan uiteindelijk uit op ons (voorlopig) ultieme antwoord. Dat antwoord is niet voor iedereen hetzelfde, het duidt echter wel ons wezen, onze kern aan. En hoewel de woorden die we daarvoor gebruiken dus niet voor iedereen hetzelfde zijn, zijn we op dat niveau toch wezenlijk aan elkaar gelijk. Dat is de weg naar eenheidsbewustzijn.

Dit is allemaal makkelijk gezegd, maar de weg naar dit bewustzijn (meer dan een oppervlakkig idee) is vaak moeilijk en soms pijnlijk en wordt daarom door velen niet begaan. Niettemin blijft de behoefte aan een eigen identiteit en dan wordt die vaak oppervlakkiger bevredigd. We zijn in feite weliswaar allemaal gelijk, maar toch ook uniek. Het is als met onze vingerafdruk en onze iris: geen twee vingerafdrukken of irissen ter wereld zijn aan elkaar gelijk (maar we hebben wel allemaal een vinger en een oog – afgezien van ernstige beschadigen natuurlijk). Het is eenvoudiger onze identiteit te ontlenen aan ons uniek zijn, dan aan onze kern. We kunnen ons uniek zijn makkelijker aanvoelen, en vatten dat samen in onze naam, of in de manier we waarop we denken of ons gedragen. We zijn er van nature van overtuigd dat we uniek zijn.

We kunnen deze beide identiteiten, die ontleend aan eenheid en aan ons uniek zijn mooi combineren in het zinnetje, uitgesproken of gedacht tegenover de ander: “Ik ben anders dan jij, maar niet echt”. Dat impliceert overigens dat de eenheidsidentiteit fundamenteler is dan de uniciteit.

So far so good. Maar als we in een groep functioneren – een natie, een organisatie, een gemeenschap, een volk, een familie – hebben we aan deze individuele identiteiten niet genoeg. Want een groep kan niet goed functioneren zonder een collectieve identiteit, samengevat in het woordje ‘wij’. Zonder die groepsidentiteit is het ontwikkelen van een gedeelde doelstelling en activiteit vrijwel onmogelijk. De eenheidsidentiteit kan niet goed dienen als collectieve identiteit, want die onderscheidt de groep niet voldoende van de buitenwereld. En dat onderscheid is wel nodig omdat we voor een gevoel van veiligheid allemaal tot een duidelijk af te bakenen groep willen behoren. Die behoefte aan veiligheid is een oeroude levensbehoefte, nog uit de tijd daterend dat we in stammen leefden. Zonder de groep waren we ten dode opgeschreven. Dat anderzijds uniciteit zich niet tot een groepsidentiteit kan ontwikkelen ligt in het begrip zelf besloten.

Om in de behoefte aan groepsidentiteit te voorzien kiezen de leiders van de groep vaak voor de gemakkelijkste weg, en dat is je als groep af te zetten tegen andere groepen. Wij maken dan onderscheid tussen ‘wij’ en ‘zij’. Dit onderscheid wordt dan overgenomen door de leden van de groep. Dit fenomeen van ‘ingroup-outgroup attitudes’ is bij mijn weten voor het eerst diepgaand geanalyseerd door Gordon W. Allport (The Nature of Prejudice, 1954). Op de deels schadelijke effecten van dit verschijnsel, dat in vrijwel elke groep voorkomt, ga ik in het volgende blog nader in. Wordt vervolgd.

De wolk van niet weten.

1 reactie

Er waren twee periodes in mijn leven dat ik dacht wel aardig te weten hoe het leven en de wereld in elkaar zat: mijn late puberteit en jonge adolescentie, en zo rond mijn veertigste. Hoe arrogant! Daartussenin en daarna heb ik nog veel kennis en ervaring opgedaan, waaruit ik concludeerde dat ik nog heel veel NIET wist. Want kennis is nog iets anders dan dieper weten. En uiteindelijk is dat, zo na mijn 75e, uitgelopen op het besef dat ik op een dieper niveau eigenlijk maar heel weinig weet. Wat een rust! Dat leidde ergens in mijn 80e levensjaar (dat is dus vorig jaar) tot een gedicht dat ik heb voorgedragen op het symposium op mijn verjaardag. Zelf heb ik altijd moeite om een voorgedragen gedicht echt te volgen (het gaat me vaak te snel), en misschien is dat wel voor meer mensen het geval. Daarom laat ik het hier nog eens volgen, ook voor diegenen die niet op mijn symposium aanwezig waren, en voor hen die me verzochten het gedicht nog eens te mogen lezen.

Wat is geloof, en wat is zeker weten?
Bij geloof hoort twijfel, bij weten zekerheid.
Ouder wordend raak ik beide steeds meer kwijt.
Bestaat God wel? Of ben ik dat vergeten?
Je weet het niet.

Er is meer tussen hemel en de aarde,
Dan ooit gedroomd in mijn filosofie.
Zo spreekt de dichter. Maar alles wat ik zie
is slechts materie van meer of minder waarde.
Je weet het niet.

Er is een subtiel rijk, met engelen en geesten.
En velen hebben daarmee echt contact.
Voor mij bleef dit helaas nog erg abstract
ondanks een intensieve, lange queeste.
Je weet het niet.

Velen hebben bijna-dood ervaren.
Hun hersenfuncties gingen dan teloor.
Maar het bewustzijn werkte toch nog door.
Hoe kan de rede zoiets nu verklaren?
Je weet het niet.

Die mensen weten het inmiddels zeker:
Er is beslist een leven na de dood.
Waarom dan blijft mijn twijfel toch nog groot?
Ik hoorde meer; mijn weten werd steeds weker.
Je weet het niet.

Degeen die uit zijn lichaam is getreden
kon zonder ogen vele dingen zien.
Dat is nu wel bewezen, maar misschien
is mijn verstand te klein, want tot op heden
vat ik het niet.

Miljarden geloven in reïncarnatie.
Maar mij spreekt het idee nog steeds niet aan.
Wie leeft er dan nu eigenlijk in een waan?
Ik houd het maar op mijn eigen aberratie.
Je weet het niet.

Er wordt gezegd: je kan je leven helen.
Het denken schept je eigen werk’lijkheid.
Maar waarom is het leven dan soms strijd?
En teistert angst voor onheil vaak zovelen?
Je weet het niet.

Toeval bestaat niet, hoor je ook vaak zeggen.
Ik denk, het is maar hoe je het bekijkt.
Niet alles is precies zo als het lijkt.
En wat gebeurt is vaak niet uit te leggen.
Je weet het niet.

Is er in ons een dieper innerlijk weten?
Worden we soms door een gids geleid?
Ik voel vaak zijn of haar aanwezigheid.
Maar wie het is? Dat ben ik dan vergeten.
Ik weet het niet.

Is er een bouwplan voor de aarde en de kosmos?
Of is het toeval dat de evolutie drijft?
En is er iets dat eindeloos beklijft?
Vervalt wat we creëren weer tot chaos?
Je weet het niet.

En dan de moeder aller grote vragen:
Wat is het dat we hier hebben te doen?
Wat moet er staan op ons symbolisch blazoen?
Wat is de taak waarmee we willen slagen?
Je weet het niet.

Zo weet ik niet, maar ik geloof in schoonheid.
Die heb ik in mijn leven vaak ervaren.
Een diepte die ik ook niet kan verklaren,
Verbinding vormt ze met de eeuwigheid.
Dat geloof ik.

En toen mijn oudste dochter was geboren.
– dokter en zuster waren weggegaan –
Toen wist ik: ze komt ergens vandaan:
Een uniek mens treedt aan in ’t ochtendgloren.
Dat weet ik.

Alle malen zal ik wenen.

Geef een reactie

We zitten nu in de adventstijd. Advent komt van adventus: de komst. De komst van wie of wat? Van Kerstmis, van Jezus, van vrede?

Ik ben niet godsdienstig maar het bijbelverhaal bevat voor mij wonderschone, inspirerende metaforen; zowel van het goede als van het kwade. Bij Kerstmis denk ik dan aan drie symbolen: geboorte, licht en doop. Maar voor ik daar op inga, eerst iets over de adventstijd. De tijd van de donkere dagen voor Kerstmis. Een tijd van duisternis. Duisternis wordt vaak gezien al iets negatiefs, de afwezigheid van licht, een tijd van somberheid en een tijd van het kwaad. Maar het is ook een tijd van inkeer, bezinning. Om met The Essene Book of Days te spreken: Outer darkness calls for nourishment within.

Zo heb ik me dezer dagen eens bezonnen op wat voor mij de betekenis van Kerstmis is. En dan komen er drie begrippen naar boven: licht, geboorte en doop. Over elk van die begrippen een enkel woord.

Natuurlijk is kerstmis in de eerste plaats een feest van de terugkeer van het licht. Het is in die zin een voortzetting van de oude, voor-christelijke, tradities van de midwinterfeesten. Het lengen van de dagen staat dan voor levenskracht: The seed stirs in the earth. In die zin is Kerstmis voor mij een feest van vertrouwen: het leven overwint altijd! Het gras breekt zelfs door het asfalt, of het plaveisel.

Dan heeft de christelijke traditie kerstmis gemaakt tot het feest van de geboorte van Jezus. Dat is opmerkelijk, want Jezus is vrijkwel zeker niet in de winter geboren (dan zijn er immers geen herders in het veld!). Waarschijnlijk is hij bovendien niet in Bethlehem geboren maar in Nazareth. Het geboorteverhaal zoals wij dat kennen is later toegevoegd, zoals dat vaak bij uitzonderlijke personen gebeurt. Het thema van de geboorte onderstreept dan de betekenis van deze persoon. Voor mij staat geboorte voor een nieuw begin, en voor een beloftevolle toekomst. In deze tijd, waarin de toekomst van het leven op deze planeet op het spel staat, is dat voor mij een hoopvolle boodschap.

Maat het Kerstverhaal eindigt wat mij betreft niet ten tijde van de geboorte van Jezus. Als Jezus geboren wordt is hij nog niet meer dan een gewoon mensenkind, met weliswaar een groot talent voor contact met de bovenwereld, maar die gevoeligheid moet dan nog ontwikkeld worden. Op twaalfjarige leeftijd blijkt hij daarbij zover gevorderd te zijn (zijn bezoek en achterblijven in de tempel), dat we kunnen speken van een mysticus en een profeet. Hij raakt dan achttien jaren buiten beeld, om ten slotte op zijn dertigste gedoopt te worden door Johannes de Doper. Dan daalt de heilige geest (de Christus geest) in hem neer, en kun je zeggen dat hij volledige verlichting bereikt. Dit feit wordt in de Kerk gevierd op 6 januari (epifanie, verschijning), en daar pas eindigt wat mij betreft het kerstverhaal. (Het verhaal gaat verder, maar dat is meer iets voor Pasen) Zoals Jezus ons leert is contact met het hogere, de onzichtbare wereld, iets wat alle mensen kunnen bereiken. Het is juist aan dat contact dat het in deze wereld ontbreekt, en dat mijns inziens tot rampzalige gevolgen leidt. Kerstmis leert ons echter dat dit niet noodzakelijkerwijs zo hoeft te zijn. Dan is misschien de echte vrede op aarde mogelijk, en vinden we een uitweg uit onze impasse.

In verband met kerstmis volgende week geen blog.

Een gebed voor Gaia.

1 reactie

Voor de ouderen onder ons: herinner je je nog de campagne van de overheid voor zuiniger omgaan met energie en grondstoffen, met een iconisch plaatje dat leek op de afbeelding hierboven. Dat was naar ik meen in de 70-er jaren. Die campagne heeft alleen een marginaal effect gehad. Nu is de tijd aangebroken waarop delen van de wereld daadwerkelijk onleefbaar worden. Daarbij denken we vaak in de eerste plaats aan gebieden die overstromen of in zee verdwijnen, of aan gebieden die geteisterd worden door cyclonen of extreme droogte. De gebieden die echter eveneens onbewoonbaar worden zijn de gebieden van de extreme bosbranden: Amazonegebied, New South Wales en Queensland en Australië, Siberië en Californië (de vijfde economie ter wereld en eens het paradijs op aarde!). Met name in Californië dreigt de toestand onhoudbaar te worden, de voorsteden van San Francisco en Los Angeles worden nu rechtstreeks bedreigd.

Anders dan bij regionale droogtes en overstromingen bedreigen deze bosbranden het aardse ecosysteem als geheel. De massale branden verslechteren de luchtkwaliteit, voorshands voornamelijk door extra CO2 uitstoot, maar wellicht ook in de toekomst door een algehele verstoring van de atmosferische omstandigheden. Spraken mijn collega’s en ik in 2008 nog over “de Aarde heeft koorts’, thans zou ik eerder spreken van “Gaia – het fysisch-biologische ecosysteem waarvan we allen deel uitmaken – is gevaarlijk ziek’. De helft van haar organen (ecosystemen) zijn aangetast (Intergouvernementeel Platform voor Biodiversiteit en Ecosysteemdiensten (Intergovernmental science-policy Platform on Biodiversity and Ecosystem Services, of kortweg het IPBES, rapport 2019).

Dit is waarom ik iedere avond bid voor de genezing van de aarde. Met dit publiekelijk te verklaren neem ik een risico, want het overgrote deel van het ‘weldenkende’ deel van ons volk vindt bidden niet meer van deze tijd. Het past bij bijgeloof en primitief magisch denken. Ik denk daar persoonlijk anders over. Misschien moet ik even uitleggen wat ik onder bidden versta. Met bidden voor genezing (healing prayer) doe ik twee dingen: ik richt mijn eigen genezende kracht (die ik ontleen aan de kosmos en de aarde (sommigen zouden zeggen aan God en de Aarde) op een gekozen persoon of organisme (in dit geval Gaia), en ik laat mijn bezorgdheid zien aan de identiteiten in de onzichtbare werelden, wie of wat dat ook mogen zijn, in de hoop dat zij ons te hulp komen. Baat het niet dan schaadt het niet, maar persoonlijk geloof ik in de heilzame werking van dit soort gebeden. Misschien mag ik een uitspraak van Judy McAllister in herinnering brengen die ik een paar weken geleden in deze blogs citeerde: Stel dat jouw hart of verstand nu juist de cruciale druppel kan leveren die maakt dat het vat van de collectieve wil overstroomt. Dan is alles mogelijk.

Out of the blue.

Geef een reactie

Samenvatting van het voorafgaande: Sinds 29 augustus stel ik in deze blogs het vraagstuk aan de orde hoe we kunnen samenwerken met de onzichtbare werelden voor de genezing van de planeet. Daarbij behandelde ik die vraag eerst op individueel niveau, en daarna ging ik in op de vraag aan welke voorwaarden er moet worden voldaan op collectief niveau om tot die samenwerking te komen. Daarbij richtte ik me in het bijzonder op de noodzakelijke veranderingen in onze democratische rechtstaat en de economie. Ik stelde daarbij dat we eerst als mensheid ons huiswerk moeten doen voordat we kunnen hopen op hulp uit de onzichtbare werelden.

In dit – weer te lange – blog keer ik weer terug naar het individuele niveau. Mensen voelen zich als individu vaak onmachtig. Ze hebben het gevoel dat het niets uitmaakt wat je als enkeling doet of nalaat; of je wel of geen vlees eet, wel of niet de auto laat staan, wel of niet afval scheidt ten bate van recycling, enzovoort. Het is toch allemaal een druppel op een gloeiende plaat.

Een van de redenen waarom mensen zo denken is dat ze elke handeling afzonderlijk bekijken, en vaak tot niet meer dan drie tot vijf handelwijzen komen. Maar waarschijnlijk maakt je individuele bijdrage pas verschil, als je minstens twintig acties onderneemt. Dat zou ongemakkelijk kunnen zijn, maar je moet wat over willen hebben voor de genezing van deze planeet. Geen idee hoe je aan twintig acties kunt komen? Hier volgt in de vorm van vragen een lijst van dertig mogelijkheden; handelingen en aandachtspunten. De lijst is niet bedoeld als testcase voor ‘goed’ gedrag, maar meer als een suggestie voor het uitoefenen van je ‘soft power’*). De lijst is zeker niet uitputtend; er zijn veel meer mogelijkheden (zie bijvoorbeeld de lijst van de duurzame top honderd 2019 van Trouw (https://verhalen.trouw.nl/duurzame100/ ).

Koop je je levensmiddelen bij een coöperatie voor biologisch voedsel of bij een biologische werkende boer/tuinder bij jou in je buurt?
Ben je lid van een dergelijke coöperatie?
Ben je bijna volledig vegetariër? Matig je jezelf in het gebruik van zuivel?
Ga je zorgvuldig om met voedsel? Vermijd je eten weggooien?
Koop je alleen tweede hands kleding (behalve ondergoed)?
Maak je voor het vervangen van spullen gebruik van een kringloopwinkel?
Maak je als regel gebruik van de fiets of het openbaar vervoer in plaats van auto of vliegtuig?
Ben je lid van een of meer verenigingen die opkomen voor milieu en klimaat?
Bankier je bij een bank die niet primair voor de winst gaat? (bijvoorbeeld ASN, Triodos)?
Denk je wel eens na over hoe je soberder zou kunnen leven (zuiverder – niet armoediger)?
Verdiep je je wel eens in hoe een economie die niet primair gericht is op groei eruit zou kunnen zien, en welke offers jij bereid zou zijn daarvoor te brengen?
Weet je wat jouw ecologische voetafdruk is en op welke voetafdruk je eigenlijk recht hebt?
Ben je meer gericht op samenwerking dan op competitie?
Denk je wel eens na over hoe de democratie beter zou kunnen werken en hoe spreiding van inkomen, vermogen en macht gerealiseerd kunnen worden?
Ben je lid van een politieke partij?
Ben je politiek actief?
Uit je jouw verontwaardiging over wat er in de wereld gebeurt?
Neem je 100 % verantwoordelijkheid voor je leven?
Ben je er dagelijks van bewust dat de wereld één samenhangend geheel is, en dat jij daar deel van uit maakt, zoals een cel deel uitmaakt van je lichaam? En dat dus alles wat je doet of nalaat een effect heeft op het geheel?
Scheidt je je afval?
Raap je regelmatig zwerfvuil op en gooi je dat in een afvalbak?
Wandel je regelmatig in de natuur? Laat je die op je inwerken?
Maak je regelmatig bewust contact met een dier, boom of plant?
Werk je samen met de ‘onzichtbare werelden’? Zo niet, werk je eraan om dat te realiseren?
Vermijd je het gebruik van schadelijke stoffen: agressieve bestrijdings- of reinigingsmiddelen?
Neem je (vrijwel) dagelijks de tijd voor meditatie of gebed, met name gericht op de genezing van de wereld? Sta of zit je af en toe eens stil?
Speelt vergeving een belangrijke rol in je leven?
Leef je in vrede met je lichaam?
En met je familie?
En met de mensheid als geheel?

Citaat: Stel je bent van nature cynisch. Dan vragen we je er eens even op deze manier tegenaan te kijken. Stel dat jouw hart of verstand nu juist de cruciale druppel kan leveren die maakt dat het vat van de collectieve wil overstroomt. Dat jij degene bent die het verschil maakt tussen een toekomst waarin het verhaal verteld wordt van hoe, op de valreep, nog hele grote veranderingen plaats vonden, of een toekomst waarover gezegd kan worden: ‘ze hadden het bijna gered.‘ (2008**). Met dit citaat eindig ik voorshands mijn serie over samenwerking met de onzichtbare werelden. Heb ik ‘de oplossing ‘ aangedragen? Nee natuurlijk, maar misschien wel enkele bouwstenen.

*) De zachte krachten zullen zeker winnen
in ’t eind — dit hoor ik als een innig fluistren
in mij: zoo ’t zweeg zou alle licht verduistren
alle warmte zou verstarren van binnen.

De machten die de liefde nog omkluistren
zal zij, allengs voortschrijdend, overwinnen,
dan kan de groote zaligheid beginnen
die w’als onze harten aandachtig luistren

in alle teederheden ruischen hooren
als in kleine schelpen de groote zee.
Liefde is de zin van ’t leven der planeten

en mensche’ en diere’. Er is niets wat kan storen
’t stijgen tot haar. Dit is het zeekre weten:
naar volmaakte Liefde stijgt alles mee.

(Henriëtte Roland Holst)

**) Erik van Praag, Jan Paul van Soest, Judy McAllsister, De Aarde heeft koorts, Bewust leven met klimaatverandering, 2008 (p.123)