Maandelijks archief: juni 2021

Teleurgesteld.

Hoewel ik het wel verwacht had ben ik niettemin teleurgesteld over de maatschappelijke ontwikkelingen nu de pandemie in Europa afneemt. Bij het begin van de pandemie hoorde je vaak zeggen dat het een wake up call was en dat de maatschappij na de pandemie verantwoorder zou omgaan met de natuur en de klimaatproblematiek nu echt zou gaan aanpakken. Maar er is niets dat daar op wijst. Integendeel. Zowel op Europees als op nationaal niveau doen de bevolking en de overheden alles wat in hun vermogen ligt om terug te keren naar ‘business as usual’. Alles op alles wordt gezet om het toerisme weer op het niveau te brengen van voor de pandemie, en dat niveau zelfs te overschrijden. Goedkope vliegreizen worden als vanouds gepromoot, steunoperaties worden verleend aan sterk direct of indirect vervuilende bedrijven (in Nederland o.a. Booking.com en KLM – dat Booking.com nu terugbetaalt was door de overheid niet voorzien maar onderstreept overigens mijn stelling dat we weer terugkeren naar het oude verspillende niveau), er zijn geen concrete plannen voor het instellen van btw op vliegreizen en een accijns op kerosine, er worden mooie woorden gesproken over vergroening van het belastingstelsel (vleestax, rekening rijden), maar er is geen sprake van dat de vervuiler in de afzienbare toekomst werkelijk het volle pond zal moeten betalen (dat doorberekend zou moeten worden in de prijzen), enzovoort. U kunt vast zelf wel nog een aantal voorbeelden bedenken.

Dit ‘beleid’ wordt in brede lagen van de bevolking gesteund. Er is wel een zekere bewustheid van de klimaatontwrichting, maar zoals ik al eerder heb gezegd, die bewustheid gaat niet erg diep. Met name moet het niet zover gaan dat we daar echt offers voor moeten brengen. Als een van de gevolgen van het geringe geestelijke ontwikkelingsniveau van de bevolking als geheel waar ik in mijn vorige blog over schreef, heb ik genoemd de afhankelijkheid van ‘instant’ behoeftebevrediging. We zijn als kinderen: als we ergens behoefte aan hebben willen we dat deze behoefte bevredigd wordt en wel NU. We moeten NU op vakantie naar verre landen, we moeten NU weer kleren kopen, we moeten NU weer op terrassen zitten en in volle café’s, we moeten NU de mondkapjes af, we moeten NU consumeren, meer en meer en meer, en dat ook allemaal tegelijk.

Onze overheid en de overige Europese overheden geven daarbij niet het goede voorbeeld. Ze doen er alles aan om de onmiddellijke behoefte bevrediging mogelijk te maken. Er is weer één mantra: de economie moet groeien. Verduurzaming komt daarna wel weer. We moeten natuurlijk nog afwachten wat de uitkomst van de kabinetsformatie zal zijn, maar de vooruitzichten zijn niet bemoedigend. Als Rutte en Hoekstra en hun achterbannen werkelijk de klimaatproblematiek, de stikstofproblemen en het migratievraagstuk zouden willen aanpakken dan zouden ze natuurlijk geen moeite hebben met PvdA en GL. Quod non.

Het is treurig. Veel meer dan werken aan onze eigen bewustwording en ons gedrag daardoor laten bepalen kunnen we niet doen. En als we doen wat ons verstand, ons hart en hand te doen vinden dan zal vanzelf de hoop en de veerkracht in ons weer versterkt worden. Het kan niet vaak genoeg herhaald worden.

Teleurstelling en veerkracht

De onderontwikkelde mensheid.

In de maanden februari en maart heb ik beschreven hoe we de klimaatontwrichting werkelijk onder ogen kunnen zien zonder onze veerkracht te verliezen. Een van de manieren waarop dat kan is om open te staan voor de bewustzijnstransformatie die al begonnen is, maar waarvan we ons nog weinig bewust zijn. Die bewustzijnstransformatie heb ik onder meer beschreven als een overgang van de overlevingsmodus naar een samenlevingsmodus. In dit blog ga ik daar verder op in.

Ik heb individuele bewustzijnsontwikkeling beschreven als een pelgrimsreis proces in zeven etappes.*) Je kunt die etappes onder meer kenschetsten aan de hand van de zeven chakra’s in ons lichaam en energiesysteem. Als we dat zelfde proces toepassen op de mensheid als geheel, dan zien we dat die niet verder is gekomen dan het tweede chakra.**) Het eerste chakra is het chakra van onze incarnatie en ons vermogen op aarde te overleven. Het tweede chakra is het chakra van onze identiteit , onze uniciteit en en onze autonomie, waarzonder geen keuzevrijheid mogelijk is.

De daaropvolgende chakra’s zijn wel bij sommige individuen en kleinere gemeenschappen, maar bij de mensheid als geheel niet of nauwelijks tot ontwikkeling gekomen (en ook in het algemeen niet bij het merendeel van onze leiders). Het derde chakra is het chakra van het zelfbewustzijn en van de menselijke waardigheid. Daarmee is het ook het chakra van ons hogere levensdoel: waartoe we op aarde zijn. Het vierde chakra is het chakra van het hart: van barmhartigheid, medeleven, onbaatzuchtigheid. Het zijn deze chakra’s waarvan de collectiviteit zich onvoldoende bewust is. Dat geldt a fortiori voor de daarop volgende chakra’s.

Dat heeft nogal ernstige consequenties. Het betekent dat we als mensheid eigenlijk geen idee hebben wat onze taak is op deze wereld en dus ook niet van waar we naar zouden moeten streven of wat we zouden moeten scheppen. Ook betekent het dat de mensheid als geheel in ernstige mate tekort schiet in de zorg voor elkaar en de natuur. Er zijn wel enkele ideeën vanuit de traditionele godsdiensten (rentmeesterschap, de juiste arbeid, ‘de mens leeft niet bij brood alleen’) en vanuit de ethiek van inheemse religies (eerbied voor de natuurgeesten en de voorouders), maar op mondiale schaal stelt dat weinig voor. Op individueel niveau zijn er natuurlijk wel mensen te vinden die deze chakra’s op zijn minst gedeeltelijk hebben ontwikkeld. Dat lijkt me echter een weliswaar groeiende maar toch nog kleine minderheid. Ten gevolge daarvan ervaren veel mensen weinig voldoening en levensvervulling. En dat leidt er weer toe dat er veel gecompenseerd wordt op het niveau van de onderste twee chakra’s. Vandaar verschijnselen als overmatig individualisme en eigenbelang, nationalisme, materialisme, primitief stambewustzijn (persoonsverheerlijking, het in extreme mate belang hechten aan voetbalevenementen en festivals, waar ik op zichzelf niets tegen heb), het afhankelijk zijn van onmiddellijke behoeftebevrediging, het succes van autoritair leiderschap. We zitten in de overlevingsmodus. Ik zie niet hoe we vanuit die modus op een zinvolle en creative manier kunnen omgaan met de ernstige problemen van deze tijd: klimaatontwrichting, ongelijkheid en migratie.

Hoe zal het verder gaan? Zullen we als het ware ‘vanzelf’ en tijdig tot de benodigde bewustzijnstransformatie komen? Of moeten er daarvoor eerst grote rampen plaats vinden? En wat is er het nut van om dit alles onder ogen te zien? Wel, in de eerste plaats kan het ons stimuleren na te gaan hoe het eigenlijk bij onszelf zit met de ontwikkeling van de chakra’s. Bijvoorbeeld: blijft onze barmhartigheid uitsluitend bij woorden, of doen we daar ook iets mee? Daarnaast kan het nooit kwaad eens stil te staan bij de staat van de wereld om ons heen. Soms brengt ons dat in beweging.

Chakra’s, van onder naar boven: wortel (overleven), heiligbeen (autonomie), solar plexus, hart, keel, voorhoofd, kroon.

*) Erik van Praag, Op weg naar jezelf . . . een pelgrimsreis in zeven etappes, 2015

**) Dit idee is me aangereikt door Daniel Sheehan, Humanity Rising, aflevering 260, d.d. 1-6-21

Dankbaarheid, mysterie, wijsheid

In mijn vorige blog schreef ik over de heilzame werking van dankbaarheid voor jezelf en de wereld, maar er rijzen wel wat vragen. Wie of wat ben je dankbaar en wie is het die dankbaar is. En wat is dankbaarheid eigenlijk?

Om met de laatste vraag te beginnen: dankbaarheid gaat met gevoelens gepaard maar is zelf geen gevoel. Wat is het dan wel? Een reactie, een houding, een geestesgesteldheid? Het is een karaktertrek die verwant is aan andere karaktertrekken, zoals barmhartigheid en verantwoordelijkheid, die bij ons allemaal in potentie aanwezig zijn en die we al dan niet kunnen ontwikkelen. Samen geven ze het tamelijk abstracte begrip ‘ziel’ meer inhoud. Misschien is het niet van belang dit alles te weten, maar het is wel leuk er eens over na te denken. Dat leidt bijna vanzelf tot de vraag: wie is het die dankbaar is? Dan komen we tot het inzicht dat dankbaarheid onze hele persoonlijkheid omvat. En tot de klassieke vraag, waarmee elke spirituele zoektocht begint: wie is die persoonlijkheid; wie ben ik? Maar op dat raadsel ga ik in dit blog niet verder in.

Daarentegen stel ik de andere vraag: – wie of wat ben je dankbaar? – nu wel aan de orde. Wie ben ik dankbaar voor al het goede in mijn leven, en voor alle uitdagingen die het leven me stelt en gesteld heeft? Mijn ouders? Gaia? God (maar ik geloof niet zo aan een persoonlijke God als ‘first source and center’ *). Het leven zelf dan? Ik voel wel wat voor al die mogelijkheden tegelijkertijd, maar erg duidelijk is het me niet. Wat ik wel weet is, dat ik me tegenwoordig geborgen en gedragen voel ( vroeger, in de eerste helft van mijn leven, was dat minder). Maar misschien is dat niet door één instantie, maar door een collectiviteit, die ik lokaliseer ergens in de onzichtbare, subtiele werelden. Het woord ‘lokaliseer’ is eigenlijk niet goed gekozen, want ik heb geen idee waar die collectiviteit zich bevindt.

Eigenlijk loopt ook deze vraag – wie ik dankbaar ben – dus op een niet opgelost raadsel uit. Als ik dat wat minder banaal wil zeggen: op het mysterie dat aan dit bestaan ten grondslag ligt. Ik denk dat het goed is als we ons van tijd tot tijd van dit mysterie bewust zijn, in verwondering en ontzag, en beseffen dat niet alles logisch, wetenschappelijk te verklaren is. Dat zeg ik als wetenschapper, die wetenschapsmethodologie als specialiteit had, en groot vertrouwen had en heeft in de wetenschap. Maar ons beperken tot de empirische wetenschap als bron van kennis leidt zeker niet tot wijsheid. Sterker nog, dat staat de ontwikkeling van wijsheid in de weg, terwijl wijsheid, zoals ik in mei betoogde, juist is wat we elk voor onszelf, en als collectiviteit meer dan wat dan ook in de wereld nodig hebben.

Het heelal

*) Een term uit The Urantia Book, 1955. Een kosmologie, ook in vertaling verkrijgbaar. Misschien kom ik hier later nog eens over te schrijven.

Dankbaarheid

Dankbaar moet je zijn (Robert Long)

Over dankbaarheid is ontzettend veel geschreven. Wat zou ik daar nu aan kunnen toevoegen? Ik heb wel eens vaker gezegd dat ik in al mijn publicaties nooit iets heb gezegd dat niet al veel eerder was gezegd, en vaak aanzienlijk beter – soms ook door mezelf, maar dat ben ik dan vergeten. Mijn creativiteit ligt dan ook niet in iets nieuws bedenken, maar in het op een nieuwe manier bij elkaar brengen van bestaande stukjes, en die zodoende toegankelijk maken. Zoals de losse stukjes van een kaleidoscoop ook steeds een nieuw patroon aannemen bij het draaien van de kaleidoscoop. Dus vooruit dan maar; toch nog iets over dankbaarheid.

Ik weet niet meer sinds wanneer ik bewust een dankbare grondhouding heb, maar het is in elk geval al heel lang. Er is zoveel in het leven waar ik dankbaar voor ben – uiteindelijk komt dat neer op dankbaarheid voor het leven zelf. Ik heb in mijn leven ook wel nare dingen meegemaakt, maar uiteindelijk kan ik van al die zaken de waarde wel inzien, en ben dan ook daarvoor dankbaar. Vele godsdienstige tradities – met name Jodendom, Christendom en Islam – nodigen je uit om dankbaar te zijn voor alles wat je in het leven meemaakt. Maar daar heb ik toch wel moeite mee. Dankbaarheid dreigt zodoende een verplichting te worden, in plaats van iets dat spontaan opwelt, als we er maar aandacht voor hebben. Luister in dit verband eens naar het briljante liedje van Robert Long, (YouTube; zie citaat hierboven).

Je kunt zeggen dat alle vreselijke dingen die in de wereld gebeuren ook deel uitmaken van mijn leven: ik word er mee geconfronteerd via de media en word daardoor geraakt. Voor veel van die zaken kan ik echter niet dankbaar zijn: domheid, onverschilligheid, wreedheid, geweld. En ook niet voor de vreselijke (hongers)nood en ellende waarin vele van onze medewereldburgers verkeren. Ik kan wel zien dat die zaken ook positieve effecten hebben; al was het maar dat ze ook edelmoedigheid en mededogen ten aanzien van de slachtoffers oproepen en ons de schoonheid en goedheid die er in het leven ook is extra doen waarderen, en ons doen beseffen hoe bevoorrecht we zijn. We leven nu eenmaal in een wereld van tegenstellingen, misschien is het kwade en het lelijke nodig als balans voor het goede en schone. Maar voorshands is dit een gedachteconstructie die bij mij niet leidt tot spontaan opwellende dankbaarheid. En dat is jammer, omdat dankbaarheid ook een dempende werking heeft op ergernis, boosheid, woede of geweld en daardoor kan bijdragen tot een harmonieuze wereld.

Een denkertje tot slot: is het niet vreemd dat we als iemand ons bedankt vaak reageren met: ‘Geen dank!’ (‘Don’t mention it’)? Dank ontvangen is ook nog wel een dingetje. Daarom: ‘graag gedaan’ (You’re welcome) lijken me betere antwoorden.