Maandelijks archief: juli 2025

Met open ogen.

De menselijke geschiedenis is niet de strijd van het goede dat het kwaad probeert te overwinnen. De strijd van de mens is de strijd van een groot kwaad dat een korreltje menselijkheid probeert te overwinnen. Maar als al het menselijke in de mens ook nu nog niet is gedood, dan zal het kwaad niet meer overwinnen.
Vasili Grossman, Leven en Lot, 1992/2008

Heeft u wel eens van Tuly Flint gehoord? Waarschijnlijk niet, tenzij u abonnee bent van Trouw, want dat wijdde op 21 juli een interview aan hem. Maar u heeft daarentegen uiteraard wel gehoord van Trump, Musk, Poetin, Netanyahu, Bolsonaro, Orban en Erdogan. Toch is wat mij betreft meneer Flint van een aanzienlijk grotere signatuur dan de genoemden. Hij heeft vele misdaden begaan vanuit het Israëlische leger, maar kwam tot inkeer, en is nu trauma therapeut in Israël. Hij ‘behandelt’ gelijkelijk Israëlische militairen, Palestijnen, rechtse kolonisten, mensen die een aanval van Hamas hebben overleefd, ultraorthodoxe Joden, seculiere Israëliërs, mensen die het lijden van anderen ontkennen en mensen die er door gevormd zijn. Hij zit bij ze, hij luistert. Net als vele anderen sloot hij voorheen zijn ogen voor het kwaad, maar nu is hij wakker geworden en houdt ze open. Hij heeft zich nu publiekelijk gekeerd tegen de oorlog, waardoor hij vele vrienden en collega’s heeft verloren. Hij is ontslagen uit het leger*). Voor mij is hij een held.

Hij is wat mij betreft een manifestatie van het goede. Over liefde zijn vele teksten bekend, onder meer het beroemde citaat uit 1 Korinthe 13. Ook over het kwaad is veel geschreven. Over het goede zijn veel minder citaten bekend. Hoewel in Mattheus 5 en 7 wel het een en ander staat dat tot denken aanzet. Niettemin komt het meer op ons eigen (ge)weten aan.

Kenmerkend voor het kwaad in de wereld is, voor zover ik het kan overzien, dat het onverschillig staat tegenover mensenlevens, ja zelfs tegenover het leven als zodanig. Het uit zich in geweld en wreedheid. Als ik daartegenover het goede stel, dan lijkt me dat het centrale principe van het goede is: eerbied voor het leven. Kenmerkend van het goede is dat het zich op kleinschaliger schaal voordoet dan het kwaad. Maar het lijkt me onuitroeibaar. Het manifesteert zich in een Yin-stijl. De kracht van het goede is minder explosief dan de kracht van het Yang, maar houdt het langer vol.

*) Om het hele interview te lezen zie men Trouw, 21 juli 2025.

Wat is goed?

Geef een reactie

Goedheid is sterker dan slechtheid
(Nelson Mandela)

Als een olievlek breidt het kwaad zich over de wereld uit. Daarom heb heb ik de afgelopen maanden veel geschreven over het kwaad en ben daarbij ingegaan op vragen als: waar komt het vandaan, wat is de functie ervan, en wat is het precies. Maar definitieve antwoorden heb ik niet gevonden. Ik realiseer me dat dit misschien niet mogelijk is – het bestaan van het kwaad is en blijft uiteindelijk een mysterie. Bovendien is het zo, dat we in deze wereld alles beleven in tegenstellingen, en het kwaad is misschien pas echt te begrijpen als we ook kijken naar het goede (zoals we duisternis pas kunnen begrijpen als we een idee hebben van wat het licht is). Daarom ga ik in dit blog maar eens in op wat het goede, wat Goed is.

Het is duidelijk dat de ideeën over wat goed is per cultuur verschillen. Maar de vraag is of onder die oppervlakte bij individuele mensen een universeel besef van wat goed, of van wat het goede is, bestaat. Een soort a priori kennis of weten, wat vervormd of zelfs onderdrukt kan worden door culturele waarden. Het zou bijvoorbeeld kunnen zijn dat de gulden regel – “Behandel anderen zoals je zelf behandeld wilt worden” of “Wat gij niet wilt dat u geschiedt, doet dat ook een ander niet” – in alle culturen geldig is, zij het dat de invulling in de praktijk kan verschillen. De essentie blijft dan hetzelfde: het tonen van respect, empathie en eerlijkheid in de omgang met anderen, gebaseerd op de eigen wensen en behoeften. Het zou ook kunnen zijn dat mededogen en solidariteit universele waarden zijn, ook al kunnen daar in sommige culturen verschillende groepen van uitgesloten zijn. Zo zijn er vele anekdotes van mensen die vreemdelingen of vijanden die ziek of gewond zijn toch bijstaan, ook al hebben die vijanden eerder veel verdriet veroorzaakt.

Ik heb hier impliciet al een aanduiding gegeven van wat dat universele goed zou kunnen zijn. Ook in de kunst – muziek, beeldende kunst, literatuur, architectuur, enz. – komt dat universeel goede soms tot uiting. Volgens de recensent was dat bijvoorbeeld het geval in het recente North Sea Jazz Festival.

Mensen kunnen tot kwaadaardig gedrag vervallen als de balans in hun wezen om wat voor een reden dan ook verstoord is, met name de balans tussen Yang en Yin. Naar zijn aard is Yang initiërend, penetrerend, wilskrachtig en egogericht, terwijl de Yin energie meer verbindend, ontvankelijk, bereidwillig en ecogericht is. Als de yangkracht zich niet door wu wei (niet handelen) weet in te tomen, en de yin energie daar tegenover niet door intuïtie en wijsheid voldoende sterkte weet te ontwikkelen, dan is de balans zoek, en dat is de oorzaak van veel kwaad in de wereld. Dit soort processen spelen zowel op individueel als op collectief niveau. Volgende week werk ik dat verder uit.

Manifestatie van harmonie.

Geef een reactie

Ik geloof in Spinoza’s God die zich openbaart in een ordelijke harmonie van alles wat bestaat.
(Albert Einstein)

We lopen in in ons leven het pad van de liefde, overstraalt door het pad van Licht – zo schreef ik in de vorige twee blogs. We lopen die paden in de materiële werkelijkheid, dus zo ontstaat een derde pad: het pad van de zintuigelijke ervaring (dat noemde ik op 1 mei het pad van de materie). Die materiële werkelijkheid is er in essentie een van harmonie, zegt Albert Einstein, getuige bovenstaand citaat. Dat lijkt in tegenstelling tot wat Leonard Cohen zingt, die zegt dat niets volmaakt is: in alles zit een barst (zie vorige blog). Die tegenstelling bestaat echter alleen als je niet tot de diepte van de werkelijkheid doordringt; aan de oppervlakte blijft. Aan die oppervlakte is alles in tegenstelling; is niets volmaakt – zo zit deze wereld in elkaar. Maar daaronder kan zich wel degelijk een harmonie bevinden, een diepere werkelijkheid.

Deze harmonie openbaart zich in wetten (zie mijn blog van 3 juli). Die wetten vormen een prachtig netwerk, daarin zit die harmonie. In die wetten openbaart zicht de absolute grond van alles. Noem het God, de Oorsprong, de creatieve intelligentie, wat voor jou past. Die wetten zijn er in twee soorten: de natuurkundige wetten, en de mystieke wetten. De eerste soort is waarneembaar voor de wetenschap (bijvoorbeeld: de tweede wet der thermodynamica, de evolutie, E=mc²), maar ook voor de aandachtige beschouwer (bijvoorbeeld de zwaartekracht, de wet van causaliteit, de wetten waaraan ons lichaam voldoet, en de wetten van het leven in het algemeen – groei, bloei, vrucht dragen en voortplanting.). De tweede soort is vooral waarneembaar als je kijkt door de barst die het licht binnen laat vallen: de wet van karma, de hermetische wet (zo boven, zo beneden), de wet van eenheid (alles is één). Aandachtige beschouwing van en contemplatie op die wetten kan je vervullen met het ontzag voor alles wat er is.

Het is dus de moeite waard om bij je eigen bewustwording niet alleen naar binnen te kijken maar ook naar je levensweg: de hoofd- of middenweg, en ook de boven – en de onderweg. Je zult daar wijzer van worden, en een beetje meer wijsheid kan deze wereld wel gebruiken.

Manifestaties van Licht.

Geef een reactie

There is a crack in everything, that’s how the light gets in
Leonard Cohen

Op onze levensweg, het pad van de Liefde (zie vorige blog), worden we begeleid door het Licht, dat zodoende ook een pad aflegt, boven ons pad van Liefde (zie het blog van 1 mei. jl.). Ook daarvan zijn we ons meestal niet bewust (net zomin als van de Liefde).Vandaar dat het streven naar Licht een belangrijk tweede levensdoel wordt. Ook in dit geval is het van belang te weten dat het Licht zich vaak indirect manifesteert. Slechts een beperkt aantal mensen vermag het Licht rechtsreeks te aanschouwen, Dit wordt onder meer gerapporteerd door de meesten die een BDE meemaken.

Het Licht manifesteert zich ook door onze innerlijke gids. Er ‘gaat ons een licht op’. Zo is wijsheid te zien als een manifestatie van Licht. Het Boeddhisme spreekt in dit geval van wakker worden, van ware kennis: verlichting. We kunnen dan de illusie van de manier waarop we de werkelijkheid – Maya – waarnemen, van onze begeerte en de daaruit voortvloeiende pijn loslaten.

Het Licht kan zich ook openbaren als contact met het mysterie, als verwondering, bewondering, ontzag. Voor gelovigen: als contact met het goddelijke. Voor anderen, als contact met de onzichtbare, transcendente werelden (de godin Sophia in de gnostiek, en de godin Tara in het Boeddhisme). Of als een beleven van het mysterie van het leven in al zijn vormen: ons lichaam, de natuur, Gaia, de zon, de kosmos, de sterrenhemel, geboorte en dood.

Een derde weg naar het licht is het contact met onze identiteit. Hoe kan het dat, terwijl we voortdurende ontwikkelen en groeien, toch voor ons gevoel steeds onszelf blijven? Dat onze identiteit niet verandert? Dat we een antwoord kunnen vinden op de vraag: Wie ben ik? En dat dit antwoord merkwaardigerwijs niet leidt tot ons ik-bewustzijn, maar tot verbinding met onze ziel, ons zelfbewustzijn.

Tenslotte heeft Leonard Cohen in zijn beroemde anthem*) ons nog een weg naar het licht gewezen: kijken naar de scheur of de barst in alles. Alles; dat kunnen dus dingen zijn, levende wezens of processen. Het valt niet altijd mee die scheur te vinden, maar niets is volmaakt in de zin van zonder scheur of barst, althans volgens Leonard Cohen. Maar om de scheur te vinden moeten we in het element dat we beschouwen duiken. Als we aan de buitenkant blijven is de scheur vaak moeilijk waar te nemen, en kunnen we trouwens ook het licht niet ervaren. Dus we verdiepen ons in de wereld van de wetmatigheden om het licht te vinden. Daarover de volgende week.

*) Audio: https://www.youtube.com/watch?v=1jzl0NlTmzY
Video: https://www.youtube.com/watch?v=c8-BT6y_wYg

Manifestaties van Liefde.

Geef een reactie

Ik werd opnieuw geboren toen mijn ziel en mijn lichaam elkaar liefkregen en een huwelijk aangingen.
(Kahlil Gibran. Vandaag gaat mijn dochter trouwen)

Caroline Myss stelt dat God zich in deze wereld openbaart als Licht, Liefde en Wetten (Light, Love and Law). Persoonlijk geloof ik niet in een persoonlijke God, maar ik geloof wel dat de Scheppende kracht, het Absolute, zich in die drie fenomenen kan openbaren. Op 1 mei j.l. heb ik gesteld dat onze levensloop bij iedereen verloopt volgens het pad van de liefde, maar dat we ons daar niet altijd van bewust zijn.Dat komt onder andere doordat liefde zich in vele verschillende vormen kan manifesteren die vaak niet als expressie van liefde worden herkend. Ik noem er enkele:

verontwaardiging, omdat iets of iemand die ons dierbaar is wordt bedreigd of aangevallen
woede, omdat welbewust schade wordt aangebracht aan onze geliefde wereld, of elementen daarin (Gaia, de natuur, levende wezens, familie, vrienden, eigenlijk alle mensen *)
irritatie over de domheid, dogmatiek en benepen eigenbelang van sommige politici, leidinggevenden en een deel van mijn medeburgers, die leidt tot veel verlies en destructie van waar we van houden
cynisme, omdat de hoop die gebaseerd is op onze liefde wordt geschonden
verdriet of rouw om wat er verloren is of dreigt te gaan

Al deze gevoelens zijn uitingen van gekwetste liefde. Daarnaast uit liefde zich natuurlijk ook in de vorm van zorg en bezorgdheid, vriendelijkheid, altruïsme, compassie, het aangaan van een huwelijk, en zo meer.

Hieruit blijkt dat liefde een zo alomvattend begrip is, dat de stelling dat ons leven verloopt volgens het pad van de liefde aannemelijk wordt. Het is goed om bij ons zelf eens gade te slaan hoe wij onze liefde uiten, soms, vaak, in verkapte of verplaatste vorm. Wij kunnen onszelf dan gaan zien als liefdevol, zelfs als we niet altijd even aardig overkomen.

*) Zie bijvoorbeeld het vonnis van een Italiaanse rechtbank in de Miteni zaak.