Auteursarchief: Erik van Praag

Ik heb het altijd al geweten.

In de laatste decennia heeft ‘het geweten’ veel aan betekenis ingeboet.
(Erich Fromm)

In Januari 2022 (6, 13, 20) en oktober van dat jaar heb ik uitvoerig over de ziel geschreven. Toch zijn daar enkele essentiële elmenten niet aan de orde gekomen. Ik doel daarbij op de ‘heilige’ wond, het ‘heilig’ contract en het geweten die alle drie deel uitmaken van onze ziel. Dat wil zeggen dat we in aanleg daarmee geboren worden.

De ‘heilige’ wond is de pijn waarmee we ter wereld komen. Ik geloof dat we allemaal met zo’n wond geboren worden. Waar komt die wond vandaan? Dat weten we niet echt, maar een analyse van de voorgeschiedenis van ons geslacht kan er vaak wel enig licht op werpen. Hoe dit zij, de wond is er al voor onze geboorte, en dus afkomstig uit de onzichtbare werelden; vandaar de kwalificatie ‘heilig’. Het is een opgave in dit leven om die wond te (her)ontdekken en te transformeren tot heilzame actie (ons stukje van de planetaire puzzel).

Het ‘heilig’ contract is onze levensmissie. Dit contract is ook al voor de geboorte gesloten, maar dat is aanvankelijk in dit leven vergeten¹). Derhalve moet dit ook (her)ontdekt worden, zodat het in je leven uitgevoerd kan worden en je daarvan de voldoening oogst. Vaak is er een verbinding tussen de wond en het contract – ze kunnen fuseren in je hart – en daarmee vervul je je levensopdracht.

Het geweten is datgene wat je altijd al geweten hebt, maar waarvan je je als kind (nog) niet bewust bent. (Terzijde: dat is wat er in het transformatiepel in de de enveloppe van het persoonlijk onbewuste zit). Het bevat twee soorten inhoud: inzicht over hoe de werkelijkheid in elkaar zit (inzicht in het ware²), en richtlijnen over wat je moet doen en laten (inzicht in het goede³). Dit laatste inzicht dient wel onderscheiden te worden van de normen die je met de paplepel zijn ingegoten, want dat zijn de normen van je omgeving waarvan je nog maar moet zien of die ook onveranderd voor jou gelden.

Het geweten moet onderscheiden worden van wat ik eerder (2 juni 2022) de gedachtenafstemmer heb genoemd: de persoonlijke inwoning van de oorsprong van alles. Beide vormen een richtlijn voor je dagelijks leven en voor de principiële keuzes die je in je leven kunt maken. Daarom is het van belang naar hen te luisteren als je bijvoorbeeld een bijdrage wilt leven aan het behoud van de democratie, waarover ik vorige week sprak. Moge de ziel in onze levens naar buiten komen, en zo de uitspraak van Erich Fromm waarmee dit blog begon logenstraffen.

¹): Dit proces wordt beschreven door Plato in boek 10 van De Republiek, weergegeven door Caroline Myss in Sacred Contracts, 2002
²): Vgl. Immanuel Kant: Kritik der reinen Vernunft (1781)
³): Vgl. Immanuel Kant: Kritik der praktischen Vernunft (1788)

Recht maken wat krom is.

Geef een reactie

Heel weinig mensen geven echt om vrijheid, om de waarheid, echt heel weinig. Heel weinig mensen hebben lef, het soort lef waarvan een echte democratie afhankelijk moet zijn. Zonder mensen met dat soort lef sterft een vrije samenleving of kan het niet worden gevormd
(Doris Lessing)

Als we actie zouden willen onder nemen ter verdediging van onze democratie, welke actie kunnen we dan ondernemen?

De eerste stap is natuurlijk dat we ons van het gevaar bewust worden. Hoe klein ik toen nog was, ik heb toch nog herinneringen aan de oorlog en weet dus hoe vreselijk het was om onder een autocratisch bewind te leven. Zo erg als toen zal het misschien niet gauw worden, maar leven in een staat als Hongarije lijkt me ook niet fijn. Ter voorkoning daarvan kunnen we de volgende dingen doen:

In de eerste plaats: natuurlijk stemmen op een partij die de rechtstaat 100 % steunt. Onderschat daarbij ook niet het belang van lokale verkiezingen. De VVD en de NSC komen nu niet meer in aanmerking: ze onderschatten het gevaar door de PVV en de BBB te legitimeren en er mee samen te werken.
Lid worden van en actief worden in een partij of een organisatie die staat voor rechtstaat en democratie.
Organisaties steunen, materieel of door actie, die ook van belang zijn voor de democratie, zoals een vakbond of omroep, en je abonneren op een krant of tijdschriften die wat dit betreft ook een belangrijke rol vervullen.
De dialoog of het debat aangaan op je werk, in vrienden- en familiekring, in sociale situaties en op internet. Je stem verheffen als er uitspraken worden gedaan die discriminerend zijn of tegen de rechtstaat ingaan. Niet proberen anderen te overtuigen, maar gewoon je uitspreken en je bezorgdheid delen. Kwalijke verschijnselen signaleren, ook door ingezonden brieven in de mainstream media.
Deelnemen aan demonstraties, bijvoorbeeld van XR of de klimaatbeweging, of voor cultuurbehoud.
In het algemeen: je geweten laten spreken. Je geweten wat is dat eigenlijk? Kan je geweten zich ook uitspreken vóór een autocratie? Daarover volgende week.

Er is ongetwijfeld nog wel meer te bedenken, maar dat laat ik graag aan de lezer over.

Wat kunnen we leren van John Bull?

Geef een reactie

What could possibly go wrong?
(Engels gezegde)

Engeland mag dan de voetbalwedstrijd gewonnen hebben, met het land als geheel gaat het wat minder. Citaat: In 2015 wat het bbp per hoofd van de bevolking in Engeland volgens de Wereldbank precies gelijk aan dat van Nederland. In 2022 waren de Nederlanders echter bijna 25 % rijker. . . Onder de Conservatieven gaat bijna elke maatstaf de verkeerde kant op. De reële lonen stagneren al meer dan tien jaar. 4,2 miljoen kinderen in Groot-Brittannië leven in armoede. Schoolgebouwen brokkelen af en gevangenissen zijn overvol. Veel gemeenten hebben het faillissement uitgesproken of staan op het punt dat te doen. Bijna de helft van de treindiensten heeft vertraging en het hogesnelheidsspoorproject HS2 is grotendeels geannuleerd. Het ouderenzorgsysteem verkeert in een crisis, net als de universiteiten en de geliefde National Health Service. In Groot-Brittannië staan nu 7,6 miljoen mensen op een wachtlijst voor behandeling in het ziekenhuis, waaronder driehonderdduizend die al meer dan een jaar wachten.*) Dit is doordat de Conservatieven een programma hebben uitgevoerd dat als twee druppels water lijkt op wat onze nieuwe regering van plan is. Dus dit is wat ons te wachten staat als we hier geen stokje voor steken. En dan spreek ik nog niet eens over de schade die het onderwijs, het klimaatbeleid en het cultuurbeleid oplopen.

Het kan allemaal nog erger – dat leren de voorbeelden van Rusland, China, Turkije, Hongarije, Iran en vele andere. Daar staan de vrijheid van meningsuiting en de persvrijheid onder druk. Daar zitten al vele mensen in de gevangenissen of in strafkampen vanwege hun overtuigingen. Het voorbeeld van Polen leert hoe moeilijk het is deze ontwikkelingen ongedaan te maken, als er een regeringswisseling plaats vindt. En denk niet dat deze ontwikkelingen bij ons niet plaats kunnen vinden. Dat kan wel, en daarom is het van belang dat we waakzaam blijven en de democratie actief onderesteunen. De ontwikkelingen in de genoemde landen vonden plaats omdat de bevolking passief bleef, net zoals nu in Nederland.

Wat betreft onze acties betreffende het klimaat weten we wel ongeveer wat we kunnen doen – al valt daar nog wel meer over te zeggen – maar wat kunnen we doen ter verdediging van onze democratie en rechtstaat? Daarover volgende week.

*)Uit een artikel van Ben Coates in De Groene Amsterdammer van 4 juli j.l.

Zonnewende

1 reactie

Hij moet wassen, ik moet minder worden.
(Joh. 3:30)

20 juni j.l. was de zomer zonnewende. Ik heb daar altijd een wat dubbel gevoel bij. Enerzijds vieren we in ons deel van de wereld de langste dag waarop het licht tot volle wasdom is gekomen, maar tegelijkertijd worden vanaf die datum de dagen weer korter. Alles gaat voorbij.

Ik was tijdens de zonnewende in Amerika op familiebezoek, maar gelukkig vierde mijn loge om logistieke redenen dit feest pas op 28 juni, zodat ik er bij kon zijn. In de vrijmetselarij is deze dag gewijd aan Johannes de Doper: de wegbereider van het licht. Maar dat is er toch al? Ja, het fysieke licht, dat het symbool is van het oorspronkelijke Licht (een manifestatie van de scheppingskracht, Gen. 3), dat in onze wereld nog zichtbaar moet worden.

In deze St Jan’s viering werd de dubbelheid van deze dag prachtig in een gedicht verwoord door een van onze broeders. Dit gedicht raakte en ontroerde me, en daarom wil ik het graag met u delen.

Zijn wij dieren?

1 reactie

Duurzaam leven zit niet in de aard van het beestje, zoals een hond ook niet in staat is om een deel van de biefstuk in zijn etensbak tot de volgende ochtend te bewaren.
(Frank Ankersmit in Trouw van 3 juni 2024)
Begeerte heeft ons aangeraakt.
(uit de Internationale, socialistisch strijdlied)

Zijn wij dieren? Ja, natuurlijk. Maar zijn we ook in staat onze dierlijke instincten te overstijgen? Als je kijkt naar de uitslag van de Europese verkiezingen lijkt dat niet zo. Het grootste gevaar dat ons bedreigt, de extinctie door de opwarming van de aarde, blijkt bij de verkiezingen voor het Europees parlement geen rol van betekenis te hebben gespeeld. En het blijkt ook uit onze leefstijl. We zijn nog niet bereid onze instant bevrediging een beetje te verminderen voor het klimaat, of voor onze veiligheid. Toch geloof ik dat we daartoe wel in staat zijn – wat blijkt als we sparen voor een grote uitgave (reis of aanschaf). We moeten er dus maar het beste van hopen.

Ik zit met een probleem. Men zegt dat als we ons te pessimistisch uiten over de klimaatcatastrofe we de meeste ontvangers van onze boodschap van ons vervreemden. Zij willen het niet horen. Men zegt ook dat als onze politici en andere invloedrijke figuren zich zouden uiten als doemdenkers ze hun kiezers en invloed zouden verliezen. Als reactie wordt de klimaatramp als een wat minder ernstig en urgent probleem voorgesteld. En schetst men een mogelijke en leefbare toekomst, ook al is die onwaarschijnlijk. Maar als onze ‘leiders’ daarmee ons gedrag en onze keuzen willen beïnvloeden, blijkt dat ook onvoldoende te werken, getuige wat ik hierboven heb gezegd.

Anderzijds zijn er toch ook wel veel gezaghebbenden die stellen dat als je ernst van de situatie niet expliciet duidelijk maakt mensen ook niet in beweging komen.

Ik zit zelf ook met dit dilemma. Als ik ieder blog zou opschrijven wat ik aangaande onze perspectieven als mensheid werklijk denk, verlies ik binnen de kortste tijd al mijn lezers. Maar als ik de feiten verdoezel, ben ik ook niet geloofwaardig. Ik nodig u graag uit te volgen hoe ik in de komende tijd met dit dilemma worstel, en tegelijkertijd om ook zelf over dit probleem na te denken.

Schuldig?

Geef een reactie

Vergeten te stemmen? Gestemd op populistisch rechts?

Er is geen zonde zo groot als onwetendheid
(Joseph Rudyard Kipling)
Als jij jaarlijks naar Thailand vliegt, staan je kleinkinderen straks in de fik.Wil je dat?
(Frank Ankersmit in Trouw, d.d. 3 mei 2024)

Ik word een beetje moe van de excuus cultuur: excuses over het slavernijverleden, over oude oorlogen in Indonesië en Nieuw Guinea, over het gebrek aan verzet in WO II, kortom, over alles wat we verkeerd deden in het verleden. Ik vind die excuses goedkoop, zolang we niets wezenlijks doen aan de misdaden die we momenteel bedrijven. We brengen de wereld onnoemelijke schade toe door onze leefstijl en consumptiegedrag. Dat geldt ook voor hen die goedwillend zijn ten aanzien van klimaat, biodiversiteit, arbeidsomstandigheden elders in de wereld, of wat dan ook, zoals ik zelf. Ook ik doe mee aan die leefstijl, en zoals ik al vorige week schreef, daardoor voel ik me schuldig.*) Bovendien zijn we, zoals Karl Jaspers en Hanna Arendt stellen, medeplichtig aan het overheidsbeleid, ook al zouden we het zelf anders willen.

Vorige week weet ik onze gevoeligheid voor schuld aan de Christelijke traditie, maar het blijkt dat de beroemde Karel de Grote daar ook sterk aan heeft bijgedragen, met behulp van zijn retoricus Alcuinus. Dit wordt uiteengezet in een artikel in De Groene (15 mei 2024, nr. 20) van Thor Rydin. In dit artikel wordt verder beschreven hoe Karl Jaspers vier vormen van schuld onderscheidt: juridische, morele, metafysische (op grond van ethiek) en politieke. De eerste drie vormen komen alleen op individueel vlak voor, alleen de politieke is collectief. Jaspers stelt dat wij mensen de plicht hebben de politieke schuld om te smelten tot een morele: omdat politieke schuld zonder verdere morele begeleiding maatschappijen ontwricht en democratieën ondermijnt. Korter gesteld: de democratie mag niet alleen aan de politiek worden overgelaten.

Hiermee kom ik terug op de vraag waar ik mijn vorige blog mee eindigde: hoe om te gaan met ons schuldgevoel? Eén oplossing had ik al gegeven: het werken aan en met onze levensopdracht, zodat we een balans vinden tussen levensvreugde en schuldgevoel. Hier wil ik nog twee andere zaken noemen. In de eerste plaats: geen gevoelens onderdrukken; niets weg stoppen. Verbinding maken met datgene waar we ons schuldig over voelen: de pijn voelen van de gevolgen van onze medeplichtigheid. Intiem worden met de nood in de wereld, met het verlies van de natuur, met de dreiging van de klimaatcatastrofe, met het leed veroorzaakt door oorlog en natuurrampen. Het lijkt dat dit zal leiden tot somberheid en pessimisme, maar hoe meer we het verdriet toelaten, hoe meer de liefde vrij komt voor de mensen en de wereld om ons heen, waaruit we de veerkracht putten om het vol te houden. En dat leidt tot de tweede zaak die ik wil noemen: uit de liefde vloeien weer ideeën voort over hoe te handelen. Er is zoveel dat we kunnen doen. Kijk kritisch naar je leefstijl, je consumptiepatroon en je koopgedrag; draag actief of financieel bij aan organisaties die je een warm hart toedraagt, demonstreer, en zo voort. Onderschat niet de betekenis van wat je doet en juist niet doet. Niet alleen dat dat altijd een effect heeft in de wereld (al kan je dat niet altijd zien), maar het helpt je ook je beter te voelen over jezelf. En lees het genoemde artikel van Thor Rydin en het artikel van Frank Ankersmit in Trouw. (zie citaat hierboven: dat is geen beeldspraak maar realiteit)

Disclaimer (blame):

Ik moet het bekennen! Na jaren niet gevlogen te hebben om principiële redenen ga ik volgende week nog een keer vliegen! (naar mijn zuster van 76 jaar in Amerika, die eenzaam is en lijdt aan chronische pijn. Ze ziet zeer naar ons weerzien uit, en ik ook.) Ik ben dus niet alleen schuldig maar heb ook vliegschaamte. Een mooie kans voor u om me dit aan te rekenen.
Volgende week dus geen blog.

Schuldig.

Geef een reactie

Het blog komt twee dagen eerder in verband met de Europese verkiezingen. Ik ben verantwoordelijk.
(antwoord van zuster Pilothea op de vraag wie er verantwoordlijk was voor de oorlogen in Joegoslavië)
Onwetendheid is geen onschuld maar zonde.
(Robert Browning)

Onze ‘beschaving’ is geworteld in de Christelijke traditie. Zonde speelt in die traditie een centrale rol. ‘De mens is onbekwaam tot enig goed en geneigd tot alle kwaad’ (Heidelbergse catechismus). De erfzonde rust als een last op ons en volgens de hoofdstroom in het Christendom kunnen we van deze last verlost worden door de genade Gods, die we alleen kunnen ontvangen door het geloof in Jezus Christus en diens opstanding uit de dood. Met de secularisatie is de algemene verbreiding van dit dogma sterk afgenomen, maar in het verborgene leeft dit voort in de vorm van het gevoel tekort te schieten. Dat heeft te maken met de klimaat verandering. 96 % van de mensen weet dat de klimaatverandering plaats vindt en geheel of voor een deel door de mens wordt veroorzaakt; dat is dus ook door onszelf (bron: CBS). Tegelijkertijd beseft men dat we daar in feite te weinig tegen doen. We dragen bij tot de klimaatcatastrofe door ons consumptiegedrag en onze leefstijl. (Terzijde: daardoor dragen we ook bij tot uitbuiting en ellende in de wereld.) De meeste mensen zijn zich daar wel van bewust, maar er zijn ook velen die deze kennis over onszelf zo oncomfortabel vinden dat ze het bewustzijn daarvan onderdrukken. Maar uit de psychologie weten we dat de kennis daarmee niet verdwenen is; deze leeft onbewust in ons voort en heeft van daaruit zijn uitwerking. Een van de gevolgen daarvan is het algemene schuldgevoel. Het maakt daarbij niet uit of de wetenschap over de klimaatramp en onze eigen rol daarin volledig bewust is of niet. Ook dit schuldgevoel kan onderdrukt worden, maar is daarmee evenmin verdwenen. Het is in de plaats gekomen van het voorheen bestaand zondebesef, dat ons vatbaar heeft gemaakt voor dit nieuwe gevoel van tekort te schieten.

Het is mijn overtuiging dat we allemaal op de wereld komen met een levensopdracht. Die kan heel simpel zijn of wat meer gecompliceerd. We kunnen deze levensopdracht vinden door het antwoord op de vragen wat ik in dit leven te leren, te doen en te geven heb. Als het ons duidelijk is geworden wat onze levensopdracht is, en we die ook waar maken, leidt dat tot tevredenheid en voldoening, en vormt dat een effectief medicijn tegen de last van ons schuldgevoel. We kunnen dan een bevredigend leven hebben zonder het schuldgevoel te hoeven weg te stoppen. Het schuldgevoel en de voldoening kunnen dan naast elkaar bestaan. Als we daarentegen eigenlijk niet weten wat onze opdracht of bestemming is, of het gevoel hebben deze niet waar te malen, dan wordt het moeilijker. Een volledige levensvervulling is dan niet mogelijk.

llustratie van François Chifflart, voor *La conscience* van Victor Hugo

Tijdens mijn werkzame leven was ik wat dit betreft goed in balans: ik wist wat mijn levensopdracht was en maakte die zo goed als ik kon ook waar. Dat ik daarbij ook mislukkingen moest incasseren maakte niet uit, al vond ik dat best wel moeilijk. Maar nu ik sinds mijn 75e niet meer werk weet ik niet zo precies meer wat mijn levensopdracht is. Ik geloof in de uitspraak van Richard Bach: Here is a test to find whether your mission on earth is finished: If you are alive, it isn’t. Maar ik mag hangen als ik weet wat mijn missie nu is. En inderdaad, nu heb ik meer last van mijn schuldgevoel. Werk aan de winkel: mijn missie vinden dan wel leren hoe om te gaan met het schuldgevoel. Over dat laatste kom ik nog te spreken.

U kunt uw verantwoordelijkheid als staatsburger niet ontlopen en uw schuldgevoel niet delgen, maar u kunt de scherpte daarvan tijdelijk iets verminderen door over twee dagen te stemmen op partijen die staan voor vrijheid, gelijkheid, soliariteit en eerbied voor het leven.

Leegte

Geef een reactie

Vorm is niets anders dan leegte, leegte is niets anders dan vorm. Leegte is vorm en vorm is leegte.
(de Hart Sutra, beroemde Boeddhistische sutra)
wei wu wei (handelen door niet te handelen)
(Tao te Ching)
Het opkloppen van een vijandbeeld Is zeer geschikt om beleidsleegte te vullen
(Caspar Thomas, De Groene Amsterdammer, 23 mei 2024)

Ik had niet gedacht dat Wilders en de zijnen hartstochtelijke aanhangers zouden zijn van het Boeddhisme en het taoïsme. Maar toch is het onmiskenbaar: na een halfjaar praten hebben ze nauwelijks iets anders geproduceerd dan leegte. Ook zal er door het nieuwe kabinet vrijwel niet gehandeld worden. Ga maar na: op een enkele gedetailleerde uitzondering na hebben ze geen enkele concrete maatregel geproduceerd. Het akkooord bestaat voornamelijk uit het terugdringen of afschaffen van de enkele concrete oplossingsgerichte stappen die het vierde kabinet Rutte in samenspraak met de kamer had genomen. Ik citeer Jurjen van De Goede Zaak: Dit akkoord is een ramp voor vluchtelingen, ons onderwijs en academische vrijheid, onze culturele sector, de rechtsstaat, het klimaat, en alle gemarginaliseerde groepen in ons land. En op nog meer terreinen zou ik zeggen, maar dat weet u natuurlijk ook wel.

Dit akkoord geeft een voorproefje van wat ons in Europa te wachten staat als de Europese verkiezingen door de rechts-populistische partijen gewonnen worden:

de laatste kans om de opwarming van de aarde onder de 3º te houden is verkeken, met alle rampen dientengevolge.
onze natuur zal vervallen tot een doodswoestijnachtig gebied dat regelmatig zal overstromen.
de rechtsstructuur in Europa zal fundamenteel worden aangetast. We zullen ontwikkelen tot een verzameling autocratieën die voortdurend met elkaar overhoop liggen. Dat zou kunnen leiden tot daadwerkelijke oorlog.
Europa zal cultureel verarmen en haar invloedrijke rol in de wereld op dat gebied verliezen.
de Nederlandse sportwereld zal voor een deel instorten, en we zullen internationaal onze naam op dit gebied evenzo verliezen.
Europa zal zich ontwikkelen tot een van de onbarmhartigste blokken ter wereld.
enzovoort.

Mocht u dit allemaal niet willen, dan rest u nog maar één ding: op 6 juni gaan stemmen en kiezen voor een van de partijen die staan voor klimaat, democratie, rechtstaat, biodiversiteit, solidariteit; kortom vrijheid, gelijkheid, broederschap en eerbied voor het leven. En vooral niet vergeten om hen die aarzelen of ze wel willen gaan stemmen, opwekken om dat wel te doen. Wat we vaak vergeten is dat we als staatsburger medeplichtig zijn aan alle ellende die we in de wereld veroorzaken. Door te stemmen kunnen we die verantwoordelijkheid niet ontlopen, maar we kunnen ons wel iets minder schuldig gaan voelen. Over schuld kom ik volgende week verder te spreken.

De tijd nemen.

Geef een reactie

Een groot deel van onze bevolking is niet tevreden met hun leven. Dat kan variëren van een vaag gevoel van onbehagen, tot een ernstige psychische stoornis. In het eerste geval gaat het om uitzichtloosheid of gevoelens van machteloosheid, het gevoel niet uit het leven te (kunnen) halen wat er in zit, geen toekomstperspectief zien, het gevoel hebben geen zinvolle bijdrage te kunnen leveren, schuldgevoel, geen plezier in werk of studie, geen werk kunnen vinden, verveling, en zo voort. In het geval van psychische problemen kan het gaan om verslaving, depressie, een psychiatrische stoornis, een jeugdtrauma, het niet kunnen verwerken van een verlies, en zo verder. Precieze cijfers zijn me niet bekend, maar mijn vermoeden is toch dat meer dan de helft van mijn medeburgers van alle leeftijden lijdt aan enige vorm van al dan niet bewuste onlust. De gevolgen daarvan zijn ernstig: op individueel niveau een sterk verminderde levenslust en vitaliteit, en op maatschappelijk niveau komt deze onlust vaak tot uiting door: collectieve negativiteit, massale schoolverlating, vatbaarheid voor geweld en een vastlopen van de ggz.

Als je aan je eigen welzijn wil werken moet je daar tijd en energie in steken. Er wordt wel gezegd door wijze leraren dat als je het maximum uit je leven wil halen, of de onvrede waar je mee zit echt wilt oplossen, je daar minstens een half uur per dag aan moet besteden. Maar wie kan dat nu opbrengen? Er is zoveel dat je aandacht opeist en bovendien, hoe moet je die tijd dan besteden? Er zijn natuurlijk hulpverleners en coaches, maar die zijn vaak maar beperkt beschikbaar, of ze zijn duur en er zijn lange wachtlijsten.

Zelf houd ik me in vorm door drie kwartier per dag aan mezelf te besteden: meditatie, gebed, en yoga. Daar komt nog bij: twee keer per week zwemmen, een keer wandelen, en herhaaldelijk fietsen. Nu heb ik makkelijk praten want ik ben gepensioneerd, maar ook toen ik nog een gezin had en hard werkte besteedde ik veel tijd, energie (en in mijn geval ook geld) aan mijn eigen ontwikkeling. Veel in het leven komt voor niets, maar niet alles. Voor geestelijke en lichamelijke gezondheid (en het handhaven daarvan) moet je moeite doen.

Voor wie de energie en de tijd er voor over hebben is er nu een aantrekkelijk alternatief voor externe hulpverlening. Voor hen biedt mijn zoon een oplossing: Hij ontwikkelde een progamma van dagelijkse podcasts dat van je vraagt inderdaad dat halve uur per dag te besteden, en je daarbij online begeleid. Ik denk niet dat veel van de lezers van dit blog echt behoefte hebben aan een dergelijk programma, maar misschien zijn er mensen in je omgeving die een dergelijk programma heel goed zouden kunnen gebruiken. Vandaar dat ik er in dit blog aandacht aan besteed. Omdat mijn zoon een bescheiden bijdrage vraagt kan deze aanbeveling natuurlijk gezien worden als een commerciële activteit, waar ik dit blog eigenlijk niet voor wil lenen. Maar het lijkt me dat de psychische nood in deze wereld zo hoog is met alle persoonlijke en collectieve schadelijke gevolgen van dien, dat ik voor deze ene keer maar over dat bezwaar heen stap. Meer informatie over dat programma is te vinden op http://www.tijdvoormezelf.nl.

Onverschilligheid.

Geef een reactie

Voor zover ik kan nagaan zijn alle dictators en autoritaire leiders (zij die de het niet zo nauw nemen met democratie en rechtsstaat) op één van twee manieren aan de macht gekomen: door geweld (een revolutie of coup) of doordat de gevestigde partijen hen binnenhaalden. Een klassiek voorbeeld van het laatste is de vooroorlogse Duitse Weimarrepubliek. De gevestigde partijen dachten Hitler te kunnen inkapselen door hem een minderheidspositie in de regering aan te bieden. We weten allemaal waar dat toe geleid heeft. De meeste na-oorlogse Europese autocraten zijn evenzo aan de macht gekomen: Orban, Erdogan. Kaczynski, Poetin. In die landen ging het steeds zo dat zogenaamde middenpartijen extremistische standpunten grotendeels overnamen in de hoop op die manier de extremistische partijen de wind uit de zeilen te nemen. Voor zover ik kan nagaan blijkt echter als regel het omgekeerde te gebeuren. Door deze tactiek worden de extremistische standpunten en daarmee de partijen die die standpunten eerder uitdroegen ‘salonfähig’, en trekken de kiezers van de gevestigde partijen naar de extremistische partijen toe. Te onzent zien we dat gebeuren bij de VVD, en als we de peilingen mogen geloven ook bij NSC.

Deze processen kunnen plaats vinden omdat veel kiezers zich eigenlijk niet echt verdiepen in wat er voor hun en hun nazaten op het spel staat, met name op de wat langere termijn. (We zagen dat in Engeland rond Brexit). Populisten zijn er meester in om problemen die een grondige aanpak vergen te definiëren als calamiteiten, en dan altijd schuldigen aan te wijzen die vervolgens gedemoniseerd worden. Aansluitend beweren ze dat als je op hen stemt, zij op korte termijn voor een voor ieder bevredigende oplossing kunnen en willen zorgen. En inderdaad, omdat ze met de consequenties geen rekening houden nemen ze op korte termijn vaak maatregelen waar velen zich happy bij voelen: eigen risico in de zorg verlagen, maatregelen rond landbouw, natuur en klimaat uitstellen, vliegen en autorijden blijven bevorderen, en zo voort. Trump in de VS, en te onzent Wilders, zijn daar meesters in. Trouwens, ook onze vorige regering heeft wat dat betreft een goede staat van dienst.

Overigens gaan ook de media daarin vaak mee. Een goed voorbeeld is het interview van Arjan Noorlander met Frans Timmermans in Op1, voorafgaand aan het PvdA-GL congres. Dat was geen interview, maar een verhoor.

Waarom stel ik dat allemaal nu aan de orde – terwijl u dit eigenlijk allemaal al weet? Dat heeft te maken met dat er verkiezingen aankomen. Als in Europa het populisme en het rechts extremisme de overhand zouden krijgen, dan is de ellende niet te overzien. Niet alleen kiezers die populistisch stemmen, maar ook vele anderen staan hier eigenlijk niet bij stil. Zij onderschatten het belang van die verkiezingen, en nemen zelfs vaak niet de moeite om te stemmen. Dat kun je zien als onverschilligheid, en dat is de grootste bedreiging in onze samenleving. Dat was wat er ook in Weimar-Duitsland aan de hand was, waardoor Hitler zijn gang kon gaan. Nu wil ik Wilders niet vergelijken met Hitler, maar veel goeds heeft hij niet voor ons op het oog.

Ik ben een kind van de oorlog, en misschien heb ik daardoor een overdreven beeld van het gevaar waarin we verkeren. Maar ik neem liever het zekere voor het onzekere, en wek u dus op om te stemmen. En als u in uw omgeving familie, vrienden en relaties tegen komt die van plan zijn niet te stemmen, ga dan met hen de dialoog aan.