Categoriearchief: Geen categorie

Syria – why there is hope.

Time for my blog in English again.

The terrible situation in Syria brought back to me an experience I had in 1993. It is a long story – so this will become a long blog. Here is the story:

Peacetrees Bern, Switzerland, 1993

I met Slobodan . . . it must have been the fall of 1993. We were together in Switzerland for a peacetree program (planting trees for peace, and practicing collaborative communication together). I myself facilitated a group in which nine young people spoke seven languages. A derailed young man from Zürich, who could speak Swiss-german only, worked together with two Ukrainian, who could speak just Russian and Ukrainian, a Russian girl who spoke also English, a Thai girl and a Yugoslavian boy from a Swiss asylum center, who spoke hardly and reasonably English respectively, a French girl who could speak French only, and another Swiss girl who could speak some French, and an Irishman. Along with the work we had group meetings in which we were supposed to learn about each others cultures and conflict resolution. In the beginning we were mainly busy with nonverbal communication and translating. Group dialog was very difficult and not very popular. The actual tree planting went better, soon a division of tasks developed where the men courteously did the heavy labor, al did everyone his bit. (Although. . . also in this situation not everyone was fully motivated every time, and sometimes people ran away. This then was a cause for emotional discussions in the group meeting)

In the beginning the young people didn’t care much for each other, but when the goodbye time came after three weeks. . . there were tears and moving presents – poems, pictures, little souvenirs for each other and for me (who in the meantime was called ‘papa Erik’) – , kisses and hugs. The group had become a family, maybe not friends for life, but certainly a positive recollection that everyone would carry with him forever; a point of light in times of despair or doubt, that certainly would come again for them. A vision of how life can be. Magnificent how a groupprocess can work. But actually I wanted to share something else. About Slobodan, who was not a member of this specific group.

Switzerland is an expensive country, and for peacetreeprograms there is always a shortage of money.That is why we were lodged in a cheap, very simple accomodation somewhere in the middle of the mountains of Berner Oberland. Unfortunately this place was quite a distance from the place where we would plant the trees. A bus for transport every day would cost far too much. But the organisation had found a solution for this – in collaboration with the Ukrainian and Russian participants. They could save travel costs by coming by bus, all the way down from Kiev. That bus then could be hired against Russian rates for our own transport, which would make quite a difference.

No one had counted upon the delay and the bureaucracy at the borders (1993!). A total of two day was spend in waiting and fullfilling the fomalities, and in the end the Russian and Ukrainian particpants arrived two days late. But then our own transport system could actually start. Belching forth terrible clouds of smoke – this peacetreeprogram was meant to be an ecological program! – hawling and rattling, jerky and bumpy this vehicle, that was in his final days, carried us to our destination and back. We were always in anxious suspense if the steering would make it through the next bend or the brakes in the next descent. Wat happened really twice or three times, is that we didn’t make it to the top of a slope. But that didn’t matter. . . than the bus was simply manoeuvered backwards for a new try.

Slobodan and I had something in common: we were sensitive to travel sickness, and that phenomenon was very likely to occur in this vehicle and on these curving roads. We found a solution by sitting brotherly together on the first bench in the bus. Thus a twenty times Slobodan and I sat together.

Slobodan was a refugee from Yugoslavia. I belief a Serbian, but he might well have been a Croatian, I don’t know anymore. He always made jokes and was very popular in the group, but underneath this he was as close as a pot (as we say in Holland) – nobody learned anything about his history or his family. Neither did I in the beginning. He had found a walkman (in 1993 there were no IPods), and sat completely closed off from his environment, listening to his music. Due to the noise of the bus I couldn’t even hear the bass.

But in the second week something started to change. Pointing at a nice little farm that we passed, he said: ‘It is great to have a home’. I nodded agreeingly, after which radio silence again that day. The next day he began to tell, not more than a few sentences at the time, and gradually the terrible story became clear. How his family home was destroyed, how his brother was shot, and how his father, who never wept, had cried bitter tears over the grave. And had said: it is over here, and had fled with his mother and his sister to Switzerland. And now Slobodan had nothing anymore: no possessions, except the walkman, a few tapes, some clothes, no friends, no school. The rest of the family unreachable, maybe dead. On one of the last days he said, and rarely I heard someone express his pain and despair so intensively: ‘You know . . . I am so angry! . . . but I don’t want to fight.’

And thus Slobodan, the seventeen year old boy with the same first name as Milosevic, there on that sunny autumn morning in Switzerland, spoke the message that Jesus taught us twothousand years ago. He doesn’t want to fight. And you know what I think? He will succeed. He already was struggling to refind and develop his inner strength. He will radiate out peace. And like Slobodan I met many: men and women, young and old, Serbs and Croatians, Russians and Americans, Palestines and Israelis, Dutch and Germans, English and Irish and Irish – people with rage, yes, but without hate. That’s why there is hope, notwithstanding Bosnia, Kosovo, Eastern Timor (and nowadays Syria). The seed of love is sown.

I am sure that today as well, amidst the terrible war atrocities, there are young people who don’t want to fight. That’s why Syrian refugees deserve our support, so that these guys can survive. Let’s be generous and pray for them.

Geluk ligt in een klein hoekje. . .

Geef een reactie

Dort, wo du nicht bist, dort ist das Glück. *

Ik had nu eens een wat opwekkende, lichte en hunoristische blog willen schijven, en ik dacht toen: ik neem het onderwerp ‘Geluk’. Ik ben namelijk gelukkig, en dus dacht ik: dat kan leuk worden. Maar helaas, toch weer wat serieuzer en humorlozer. Hoe kan ik op deze manier mijn lezers vasthouden?

Het kwam eigenlijk zo. In het project ‘HappyWorld’ had ik een notitie geschreven, die bewerkt was door een tekstschrijver, en daar stond de volgende zin in: “De overgrote meerderheid (van de bevolking) is onzeker over de toekomst. Angstig”. Waarop een goede vriend van mij als volgt reageerde: “De grote onvrede en angsten die je beschrijft blijken i.h.a. niet uit de sociaalwetenschappelijke onderzoeken, althans niet wat betreft het eigen leven. De Nederlanders behoren tot de gelukkigste volkeren op aarde.” Hij baseerde zijn mening op de enquêtes die wereldwijd gehouden worden naar geluksbeleving. Maar hij maakte als klimaatwetenschapper nu dezelfde fout die hij anderen in de klimaatsdiscussie verwijt. Hij begaf zich op een terrein waar hij niet echt deskundig is.

Als voormalig wetenschapsmethodoloog heb ik op die onderzoeken namelijk wel het een en ander aan te merken. In de eerste plaats: die onderzoeken meten niet ‘geluk’ maar het antwoord op de vraag of mensen zich gelukkig voelen. En dat is heel wat anders. Want het vergt nogal wat om te zeggen: ik voel me niet gelukkig. Dan wordt het leven al gauw onleefbaar. Dus passen mensen, zoals al lang in de psychologie aangetoond, ‘cognitieve resonantie reductie’ toe. In gewone woorden: ze stellen de zaken rooskleuriger voor dan ze zijn (uit zelfbehoud).

Maar er is een wezenlijker bezwaar tegen deze onderzoeken. De vraag is: wat is geluk? Meten deze onderzoeken bevrediging of voldoening? Dat zijn natuurlijk ook maar woorden, maar laat ik het uitleggen. Bij bevrediging denk ik aan het voldaan zijn aan de meest elementaire behoeften. Bij voldoening denk ik aan vervulling: het gevoel dat je je jezelf in dit leven volledig tot uitdrukking kunt brengen en een zinvolle bijdrage kunt leveren, respectievelijk hebt geleverd. Bevrediging is tot op zekere hoogte afhankelijk van uiterlijke omstandigheden, voldoening is meer een proces van ontwikkeling van binnen uit. Bevrediging is altijd tijdelijk (“iedere nieuwe bevrediging schept een nieuwe behoefte”) en blijkt uit een tijdelijke voldaanheid. Bevrediging is vatbaar voor mimetische (=nabootsende) begeerte: willen hebben wat de ander heeft. Voldoening is meer stabiel en blijkt uit levensvreugde, zorgzaamheid, solidariteit, hoop, vertrouwen en zich verbonden voelen. Bevrediging is meer materieel verankerd, voldoening is een geestelijk proces. Ze geven dus elk een ander aspect van geluk aan, en ik heb reden om aan te nemen dat de geluksonderzoeken meer bevrediging meten dan voldoening.

Ik denk dat er op het niveau van voldoening veel meer mensen ongelukkig zijn dan op het niveau van bevrediging. Daaruit valt bijvoorbeeld te verklaren waarom er zoveel onvrede is in de samenleving, ondanks de hoge ‘geluks’scores. Daaruit zou ook te verklaren zijn het gebrek aan verantwoordelijkheid en solidariteit, dat zich aftekent bij een groot deel van de bevolking (Een voorbeeld: welgestelde 65-plussers proberen er alles aan te doen om hun vermogen buiten de berekeningen voor de zorgbijdragen te houden. Ze vinden kennelijk dat de rest van de samenleving daar maar voor moet opdraaien). En bovenal wordt het dan begrijpelijk waarom de overgrote meerderheid niet onder ogen wil zien hoe destructief we omgaan met het milieu, met alle gevaren van dien. Dat kan je namelijk alleen maar aan (zonder ongelukkig te worden) als je in essentie gelukkig bent op het niveau van voldoening.

Voldoening komt dus van binnenuit, en daarin ligt ook hoop verscholen. Geluk ligt dan namelijk binnen ieders bereik, zodra er aan enkele essentiële levensbehoeften (aan voedsel, aan water, aan onderdak) is voldaan. De weg? Onder ogen zien wat is (binnen en buiten je), blijven kijken, en dan doen wat je hart en je hand te doen vinden.** En dan worden we er ook allemaal nog een beetje beter van.

Dort, wo du bist, dort is das Glück

*Georg Philipp Schmidt von Lübeck ** Hulp daarbij vind je in mijn recente boek: Voor niets gaat de zon op – blauwdruk voor een waardige samenleving.

Uitvoering War Requiem van Britten door KCOV Amsterdam.

1 reactie

Het War Requiem, opus 66, van Benjamin Britten is een niet-kerkelijk requiem, geschreven voor sopraan, tenor en bariton solisten, koor, jongenskoor, orgel, orkest en een kamerorkest. Het wordt beschouwd als een van de meest indrukwekkende klassieke werken van de twintigste eeuw. Het werk is opgedragen aan vier oorlogsslachtoffers. En wat meer is: ons koor gaat het uitvoeren!

Inhoud

Het War Requiem is geschreven ter gelegenheid van de inwijding van de nieuwe kathedraal van Coventry op 30 mei 1962, die gebouwd werd naast de ruïnes van de oude (die is blijven staan als oorlogsmonument). De oorspronkelijke veertiende-eeuwse kathedraal was volledig verwoest door bombardementen in de Tweede Wereldoorlog. Britten koos voor een traditionele Latijnse dodenmis die door het koor en sopraansolist wordt vertolkt. Af en toe doven de liturgische klanken uit, en verplaatst de aandacht zich naar een kamerorkest met twee mannelijke solisten. Zij verbeelden negen oorlogsgedichten van Wilfred Owen, een militair die in november 1918 sneuvelde in de loopgraven van Frankrijk, een week voor de wapenstilstand. Owen beschrijft in die gedichten de zinloosheid van de oorlog vanuit zijn ervaringen aan het front. Af en toe komt het jongenskoor – de stemmen uit de hemel – er tussendoor. Alhoewel de drie groepen in het begin elkaar afwisselen, lijken ze gedurende het stuk steeds sterker met elkaar verweven te zijn.

Mede door die spectaculair grote bezetting is het War Requiem in de concertzaal niet vaak te horen. Maar omdat Britten dit jaar honderd zou zijn geworden, gaan wij het zaterdag 6 april uitvoeren in het Concertgebouw te Amsterdam. Wij, dat is het KCOV Amsterdam. Grijp daarom deze unieke kans om kennis te maken met deze prachtige, indringende muziek. Kaarten kosten aan de kassa € 35,-. Dat is al uitzonderlijk weinig voor zo’n dure productie, maar toch gaat daar voor jou, als onze vriend of relatie, nog € 2,50 vanaf. En dan weet je bovendien zeker dat je een goede plaats hebt.

Het zou me niets verbazen als de belangstelling voor dit concert heel groot zou zijn. Wij zijn het enige koor dat, voor zover we weten, in dit Britten jaar het requiem uitvoert, zeker in Amsterdam. Er zijn al heel wat kaarten verkocht, maar er zijn ook nog goede plaatsen beschikbaar. Laat het me dus snel weten dat je erbij zult zijn (per email)! Rechtstreeks bij het koor bestellen kan ook: www.kcovamsterdam.nl

Ik vind het een geweldig avontuur, dat ik graag met jullie wil delen!

(Informatie ontleend aan Wikipedia)

Twijfel te koop – vervolg.

2 reacties

Dit bericht is eigenlijk niet goed te volgen als je het vorige bericht niet hebt gelezen. Dus ik nodig je van harte uit dat te doen.

De voorzitter van de alumni-vereniging van andragologen bleek minder absoluut aan zijn eerdere uitspraken vast te houden dan ik had gedacht. Hij accepteerde onze reactie, heeft de formuleringen van Jan Paul en mij overgenomen en nodigt ons alsnog van harte uit onze presentaties voor de alumni-vereniging op 23 maart te houden. Dat zullen we dus doen. Jammer dat die niet openbaar zijn – ik had jullie er graag bij uitgenodigd. Gelukkig is het conflict(je) is dus opgelost.

Ook minister Kamp had ik iets te negatief ingeschat. Uit zijn presentatie in de Tweede Kamer blijkt dat hij inmiddels geheel niet meer twijfelt aan de ernst van de klimaatcrisis en het feit dat deze grotendeels door de mensheid wordt veroorzaakt, en dat hij zich volledig baseert op wetenschappelijke bevindingen. Tot zijn eer moet ook worden gezegd, dat hij dan ook volstrekt duidelijk is en er geen doekjes om windt, zoals we van hem gewend zijn. Welk consequenties dit zal hebben voor het regeringsbeleid staat overigens nog te bezien

Iets anders. Op Buitenhof zag ik vandaag Feike Sijbesma, CEO van DSM, die morgen een speech zal houden over duurzaam ondernemen op het World Economic Forum in Davos. Ondanks hardnekkige pogingen van de presentatrice, Marcia Luyten, kwamen er geen baanbrekende opmerkingen uit zijn mond, anders dan zaken die op dit terrein al tien tot twintig jaar worden gezegd. Ik geloof wel dat de man van goede wil is, maar werkelijk baanbrekende ideeën zijn van hem denk ik niet te verwachten. Die zullen dus van onszelf moeten komen. We kunnen niet gaan zitten en wachten tot anderen het voor ons uitdenken – want dat doen ze niet of dat kunnen ze niet. Kortom: werk aan de winkel!

En verder: Ik vermoed dat ik het in een van de volgende blogs ga hebben over de verkiezingen in Israël. Ik dacht dat het niet rampzaliger kon met dat land, maar ik blijk me te hebben vergist. Daarover later meer. Tot dan!

Wijsheid, kracht en schoonheid.

3 reacties

Een paar weken geleden maakte mijn dochter Anna een lijstje van ‘ de tien boeken die haar leven veranderden’, en nodigde ons via haar blog uit hetzelfde te doen. Onder de kerstboom heb ik daarover eens nagedacht, en er kwam al ras een interessante conclusie boven drijven. De boeken die mijn leven het meest beïnvloedden zijn meestal non-fictie boeken (bij Anna was het allemaal fictie). Voor wat het waard is komt hier mijn lijstje:

1. F. Perls, Gestalt Therapy verabtim. Zijn manier van denken heeft echt mijn leven veranderd. Met name kreeg ik een volslagen andere kijk op wat mijn verantwoordelijkheid is en wat de jouwe.

2. Osho (destijds: Baghwan Shree Rajneesh): The way of the white cloud. Mijn eerste inwijding in de wereld van spiritualiteit (althans, na een voorafgaande Buddhistische retraite)

3. J. Krishnamurti: Laat het verleden los (Freedom of the Known). Dit boek stond zo loodrecht op mijn op dat moment nog bestaande denkwereld, dat ik elke zin twee, drie keer moest lezen voordat ik de portee ervan snapte. Terwijl het toch zeer eenvoudige zinnen waren. Een alinea, of hooguit een bladzij, was voor een dag wel voldoende, anders zou ik er toch maar over heen lezen. Nu lees ik het boek in drie uur uit, en is het een grondslag voor mijn leraar zijn. Over verandering gesproken!

4. En hier komt mijn eerste fictie boek, of liever boekenreeks: De kinderen van nr. 67, van Lisa Tetzner. Deze jeugdboeken beschrijven de lotgevallen van kinderen die omstreeks 1930 in Berlijn leven, en daarna uitzwerven over de hele wereld (op één na). Dit heeft me veel inzicht gegeven over wat er in de wereld aan de hand was en is (als kind al), en mijn maarschappelijke betrokkenheid zeer bevorderd. Hier is de basis gelegd voor mijn gevoeligheid voor het rapport van de Club van Rome (zie punt 6)

5. Een Nieuwe Morgen van David Wechsler heeft me in het begin van mijn tienerjaren nog dieper geraakt en dat proces nog verdiept. Moeilijk te vinden op internet maar wel bij boekwinkeltjes.nl. Er is ook nog een film van gemaakt: Sie fanden eine Heimat, van Leopold Lindtberg, uit 1953. Ik herinner me dat we die gezien hebben in Kunstmin in Dordrecht. Op de dag voor Kerst, in een bijna uitgestorven bioscoop.

6. Mag een rapport meedoen? Het rapport van de Club van Rome, Grenzen aan de Groei, uit 1972 heeft mijn leven diepgaand beïnvloed. Mijn hele leven en werken sindsdien is gericht geweest op het bevorderen van het maatschappelijk bewustzijn van mezelf en anderen. Een echte wake-up- call.

7. Waterschapsheuvel van Richard Adams heeft me veel geleerd over leiderschap, en is jarenlang de basis geweest van mijn advieswerk, training en coachen, en van mijn magnum opus: Spiritueel Leiderschap.

8. De Tao Te Tjing van Lao Tse heeft me binnen gevoerd in de wereld van de mystiek (opnieuw: afgezien van retraites), en was een andere grondslag voor mijn boek Spiritueel Leiderschap.

9.,10 en 11, ex aequo,: The nature of personal reality van Jane Roberts, The path of least resistance van Robert Fritz, en Empowewrmet van Gershon en Straub.over onze creatieve kracht en -macht, de wet van manifestatie, de derde pijler van mijn boek.

En teslotte, hors concours, want ik heb mijn maximum overschreden (maar daar trek ik me niets van aan): Caroline Myss, Anatomy of the Spirit, dat een belangrijke theoretische grondslag vormt voor The Edge en met name de Heart Sutra Club.

Dit zijn niet de boeken die me het meest ontroerd hebben, maar wel de boeken die me het meest hebben beïnvloed. Naar aanleiding van deze exercitie ben ik ook eens gaan denken over wat me in het leven het meest geraakt heeft (boeken, muziek, ervaringen), en wat keerpunten waren in mijn leven. Leuk om te doen! Maar daarover misschien eens een andere keer, als ik even niets anders weet te schrijven.

Ik moge besluiten met jullie een gelukkig 2013 toe te wensen, waarin je veel geraakt en beïnvloed wordt, en waarin je geleid wordt door wijsheid, kracht en schoonheid.

21-12-2012

1 reactie

Ik was van plan om zaterdag over een week naar Schiermonnikoog te gaan, maar aanstaande vrijdag vergaat de wereld. Althans volgens de Maya kalender. Althans volgens een interpretatie van de Mayakalender, door doemdenkers die overigens wel wat rekenfouten maakten. En aangezien ik me maar één manier kan indenken waarop de wereld als geheel in een klap vergaat, namelijk een botsing met een planetoïde en die planetoïde voorshands nog niet is gesignaleerd, denk ik dus dat de wereld toch nog even blijft bestaan.

Maar laten we eens fantaseren dat de wereld inderdaad op 21 september zou vergaan. De Algemene Vergadering van de Verenigde Naties heeft zojuist een resolutie aangenomen, waarin gesteld wordt dat er onverwijld ingegrepen moet worden. Maar in de Veiligheidsraad stuit deze daadkracht op het veto van de Verenigde Staten, China en Rusland. De Verenigde Staten stemmen tegen, omdat ze geen inmenging willen in hun militair beleid. China stemt tegen omdat ze geen inmenging willen in hun kosmisch beleid. En Rusland stemt tegen uit gewoonte. De Europese Unie stemt verdeeld, zowel in de Algemene Vergadering als in de Veiligheidsraad, eveneens uit gewoonte, en speelt geen rol van betekenis. De anderen trouwens ook niet.

In het Nederlands parlement wordt een motie van afkeuring aangenomen tegenover de regering, omdat ze dit niet hebben voorkomen, en bovendien de bevolking hier niet op hebben voorbereid.

Maar ikzelf? Hoe zou mijn week veranderen als ik wist dat mijn en ons leven vrijdag een einde nam? Vanavond en morgen ga ik een transformatiespel begeleiden – dat zou ik laten doorgaan, als de deelnemers dat zouden willen. Zaterdagvond zouden we naar de bioscoop gaan en aldaar een opera uit de Met zien, dat zou ik laten doorgaan als die voorstelling ook doorgaat. (Aïda nog wel! Zeer toepasselijk, dat eindigt ook met de dood, en de futiliteit van de priesterkaste!). Zondag zouden we gaan wandelen in de natuur – dat zou ik ook laten doorgaan. Maandagavond hebben we een prachtig concert in de kleine zaal van het concertgebouw, als dat doorgaat ben ik er. Dinsdag zou ik eerst naar de kapper, en daarna zouden we kerstinkopen doen en een boom kopen – ik zou de kapper en de kerstinkopen laten vallen maar de boom wel kopen en versieren. Lichtjes aan! Woensdagochtend is mijn koortje – zou ik laten doorgaan als ze willen. Woensdagavond hebben we vrienden te eten, zou ik laten doorgaan als ze willen. Donderagdochtend meditatie met een vriend, donderdagavond onze laatste koorrepetitie – ik zou het wat mij betreft allemaal laten doorgaan. En daarna nog een van mijn geliefde dvd’s bekijken, samen met Anne, en daarna samen naar bed – eerst vrijen en dan een slaappil.

En net als altijd: iedere ochtend en avond een meditatie.

Slechts één probleem: een afscheidsbijeenkomst met de familie zou me ook wel lijken – dat moet dan maar op zondagmiddag of – avond, na de wandeling.

Dat alles lijkt me een heerlijke week, en weet je wat nu zo leuk is: die week gaat grotendeels ook plaats vinden als de wereld niet vergaat. Dat gaat ook niet gebeuren, en het is trouwens ook niet door de Maya’s voorspeld. Maar er is wel wat aan de hand. Daarover in mijn volgende blog.

Verbijsterd. . .

1 reactie

Ik ben verbijsterd over de heftige en ook vaak domme reacties over het regeerakkoord – van De Telegraaf aan de ene kant (maar dat kon je verwachten) tot Groen Links aan de andere kant. In de eerste plaats wordt de onderhandelaars verweten dat het akkoord vaag is. Merkwaardig – ik vind het het meest concrete regeringsakkoord dat ik in een decennium gezien heb. Met eindlijk eens echte maatregelen. Maar ja, alles is natuurlijk niet in detail uitgewerkt en doorgerekend. Gelukkig niet – stel dat dat ook nog had gemoeten, dan had het waarschijnlijk een jaar geduurd voordat het klaar was, en was regeren eigenlijk overbodig geworden. De allerdomste opmerking, die zowel van links als van rechts wordt gehoord: waarom is de VVD in godsnaam met de PvdA in zee gegaan, en vice versa. Alsof er een alternatief was, quod non….

En dan. . . omdat het zo concreet is, vindt iedereen wel iets van zijn gading waar hij het niet mee eens is of, sterker nog, waar hij woedend over wordt. Buiten de kamerfracties van VVD en PvdA, en vele ‘gewone’ burgers, is er niemand, maar dan ook vrijwel NIEMAND, die zijn waardering over het akkoord uitspreekt, behalve een enkel redactioneel commentaar de eerste dag. Maar dat slikken de desbetreffende kranten gauw weer in nu de volkswoede losgebroken is. Per slot van rekening, wiens brood men eet, diens woord moet men spreken. . . Over de schandelijke manier waarop bijvoorbeeld Halbe Zijlstra, de pasgekozen fractieleider bij de VVD, bij Pauw en Witteman werd aangevallen door Paul Jansen van de Telegraaf, daarbij hartelijk gesteund door de presentatoren (hoezo presentatoren, het zijn, zoals gewoonlijk gewoon agressieve, partijdige journalisten vermomd in een presentator jasje. . . waar is de waardige, intelligente, objectieve Witteman van weleer, zoals Sonja Barend dezer dagen weemoedig opmerkte? Moet ouderdom werkelijk noodzakelijkerwijze met geestelijk verval samengaan? Dat mag ik toch niet hopen. . . ). Ik ben geen Zijlstra fan, maar gezegd moet worden dat hij zich uitstekend staande hield, en dat nog wel met een glimlach. De enige die, behalve hij, in die uitzending nog een redelijk woord had was nota bene een voormalige voetbalkeeper, Hans van Breukelen, een wijs en aardig mens.

Waar zou dat nu allemaal door komen? Ik zie drie factoren: politici die moeten scoren (voor hun ego of voor een vermeend partijbelang?), belangengroepen die in deze troebele vijver gaan vissen (de kroon spanden wat dat betreft voor mij Wientjes van het VNO, en Van der Kolk van FNV bondgenoten – maar dat was geen verrassing), en de opruiende werking van bijna alle media, ook Trouw, ook NRC/Handelsblad. Met name de televisie moest veel moeite doen om ontevreden burgers te vinden; dat lukte maar ten dele. Het zou me niets verbazen als de instemming met dit akkoord veel wijder verbreid is onder de ‘gewone’ burger dan het lawaai aan de oppervlakte doet vermoeden. Nederland als een zee: woeste golven aan de oppervlakte, daaronder kalmte en diepte. . .

Tenslotte: een en ander zou ook wel eens gevoed kunnen zijn door een onderhuidse angst om te verliezen wat we hebben: onze banen, onze overvloed, onze veiligheid. En die angst is terecht en reëel: we gaan nog veel meer verliezen dan wat er nu op ons afkomt. (Lodewijk Asscher: “Dit is licht geritsel vergeleken met wat er nog op ons afkomt”) Maar die angst is slechts te pareren met een visie, een inspirerend toekomst perspectief. Dat is overigens wat ik in het regeerakkoord wel mis, maar een wijds perspectief is niet binnen een paar weken te verwachten daar het ontbreekt in de onderliggende partijprogramma’s. Hoewel: bruggen bouwen vind ik gen slecht motto! Over mijn meer wezenlijke kritiek, niet zozeer op het regeerakkoord, maar op de onderliggende visie, of liever het gebrek daaraan, kom ik nog te spreken in een volgend blog.