Categoriearchief: Spiritualiteit

Femicide.

In 2023 en in mei j.l. ben ik mijn blogs ingegaan op de essentie, de oorsprong en de functie van het kwaad in deze wereld. Ik heb daarbij echter een bepaald aspect onderbelicht, namelijk het verstoord zijn van de balans tussen Yang en Yin, al ging ik daar op 24 juli even op in. Nu wat uitgebreider in dit blog.*)

Ik neem aan dat de lezers van dit blog wel bekend zijn met de klassieke Chinese theorie omtrent Yang en Yin. Kort gezegd, deze theorie houdt in dat alles in deze wereld een expressie is van twee tegengestelde krachten, yang en yin. Deze theorie wordt tegenwoordig op grote schaal onderschreven in de filosofie en de spirituele tradities van verschillende, ook niet-Chinese, scholen. De psychiater Carl Jung heeft gesteld dat bij mannen de Yang kracht meer aan de buitenkant zichtbaar is, terwijl de yin-kracht in de binnenwereld ontwikkeld moet worden. Bij vrouwen ligt het net andersom.

In een harmonische wereld zijn deze krachten zowel in het individu als in de collectiviteit in evenwicht en beide even sterk. Maar in onze tijd is die balans wereldwijd verstoord, en is het yang overheersend geworden. Omdat Yang van nature een meer doelgerichte en scheppende kracht is, terwijl yin meer ontvangend en verbindend is, leidt dat er toe dat als bij mensen de balans tussen beide verstoord is yang een onderdrukkende kracht wordt. In onze samenleving zien we dat zowel op micro- (huiselijk) als meso- en macro-niveau. Als dat extreem wordt zijn veel kwalijke verschijnselen daarvan het gevolg: manlijke dominantie, femicide, autoritair leiderschap in organisaties en in de politiek, wreedheid, marteling, dictatuur en oorlog.

*) Dit blog is geïnspireerd op Sleutel tot de I Tjing van H.van Praag, 1977.

Erratum: in mijn blog van vorige week stond een jaartal voor de verklaring van Hamas. Dat was een fout: 1906 moest natuurlijk zijn 2006.

Hiermee is nog niet de vraag beantwoord wat die verstoring van de balans tussen yin en yang veroorzaakt. Ik heb geen idee. Als u een suggestie heeft houd ik me aanbevolen. Als ikzelf er nadere inzichten over ontwikkel zal ik er op terug komen. In tussen g ik een week op vakantie – dus volgende week geen blog.Hiermee is nog niet de vraag beantwoord wat die verstoring van de balans tussen yin en yang veroorzaakt. Ik heb geen idee. Als u een suggestie heeft houd ik me aanbevolen. Als ikzelf er nadere inzichten over ontwikkel zal ik er op terug komen. In tussen g ik een week op vakantie – dus volgende week geen blog.

Hiermee is nog niet de vraag beantwoord waardoor de verstoring van de balans russen yin en yang veroorzaakt wordt. Ik heb daarover geen idee. Als u een suggestie hebt houd ik me aanbevolen. Mocht ikzelf er nadere inzichten over ontwikkelen , dan kom ik er op terug. Intussen ga ik een week op vakantie

Met deze analyse is nog niet de vraag benatwoord wat die verstoring van de balans tussen yin en yang veroorzaakt. Daar ben ik nog niet uit. Mocht u een idee hebben, dan hoor ik het graag. Mocht ik daar meer inzicht in ontwikkelen, dan zal ik er op terug komen. Intussen ga ik een week op vakantie – dus volgende week geen blog.

Met open ogen.

Geef een reactie

De menselijke geschiedenis is niet de strijd van het goede dat het kwaad probeert te overwinnen. De strijd van de mens is de strijd van een groot kwaad dat een korreltje menselijkheid probeert te overwinnen. Maar als al het menselijke in de mens ook nu nog niet is gedood, dan zal het kwaad niet meer overwinnen.
Vasili Grossman, Leven en Lot, 1992/2008

Heeft u wel eens van Tuly Flint gehoord? Waarschijnlijk niet, tenzij u abonnee bent van Trouw, want dat wijdde op 21 juli een interview aan hem. Maar u heeft daarentegen uiteraard wel gehoord van Trump, Musk, Poetin, Netanyahu, Bolsonaro, Orban en Erdogan. Toch is wat mij betreft meneer Flint van een aanzienlijk grotere signatuur dan de genoemden. Hij heeft vele misdaden begaan vanuit het Israëlische leger, maar kwam tot inkeer, en is nu trauma therapeut in Israël. Hij ‘behandelt’ gelijkelijk Israëlische militairen, Palestijnen, rechtse kolonisten, mensen die een aanval van Hamas hebben overleefd, ultraorthodoxe Joden, seculiere Israëliërs, mensen die het lijden van anderen ontkennen en mensen die er door gevormd zijn. Hij zit bij ze, hij luistert. Net als vele anderen sloot hij voorheen zijn ogen voor het kwaad, maar nu is hij wakker geworden en houdt ze open. Hij heeft zich nu publiekelijk gekeerd tegen de oorlog, waardoor hij vele vrienden en collega’s heeft verloren. Hij is ontslagen uit het leger*). Voor mij is hij een held.

Hij is wat mij betreft een manifestatie van het goede. Over liefde zijn vele teksten bekend, onder meer het beroemde citaat uit 1 Korinthe 13. Ook over het kwaad is veel geschreven. Over het goede zijn veel minder citaten bekend. Hoewel in Mattheus 5 en 7 wel het een en ander staat dat tot denken aanzet. Niettemin komt het meer op ons eigen (ge)weten aan.

Kenmerkend voor het kwaad in de wereld is, voor zover ik het kan overzien, dat het onverschillig staat tegenover mensenlevens, ja zelfs tegenover het leven als zodanig. Het uit zich in geweld en wreedheid. Als ik daartegenover het goede stel, dan lijkt me dat het centrale principe van het goede is: eerbied voor het leven. Kenmerkend van het goede is dat het zich op kleinschaliger schaal voordoet dan het kwaad. Maar het lijkt me onuitroeibaar. Het manifesteert zich in een Yin-stijl. De kracht van het goede is minder explosief dan de kracht van het Yang, maar houdt het langer vol.

*) Om het hele interview te lezen zie men Trouw, 21 juli 2025.

Wat is goed?

Geef een reactie

Goedheid is sterker dan slechtheid
(Nelson Mandela)

Als een olievlek breidt het kwaad zich over de wereld uit. Daarom heb heb ik de afgelopen maanden veel geschreven over het kwaad en ben daarbij ingegaan op vragen als: waar komt het vandaan, wat is de functie ervan, en wat is het precies. Maar definitieve antwoorden heb ik niet gevonden. Ik realiseer me dat dit misschien niet mogelijk is – het bestaan van het kwaad is en blijft uiteindelijk een mysterie. Bovendien is het zo, dat we in deze wereld alles beleven in tegenstellingen, en het kwaad is misschien pas echt te begrijpen als we ook kijken naar het goede (zoals we duisternis pas kunnen begrijpen als we een idee hebben van wat het licht is). Daarom ga ik in dit blog maar eens in op wat het goede, wat Goed is.

Het is duidelijk dat de ideeën over wat goed is per cultuur verschillen. Maar de vraag is of onder die oppervlakte bij individuele mensen een universeel besef van wat goed, of van wat het goede is, bestaat. Een soort a priori kennis of weten, wat vervormd of zelfs onderdrukt kan worden door culturele waarden. Het zou bijvoorbeeld kunnen zijn dat de gulden regel – “Behandel anderen zoals je zelf behandeld wilt worden” of “Wat gij niet wilt dat u geschiedt, doet dat ook een ander niet” – in alle culturen geldig is, zij het dat de invulling in de praktijk kan verschillen. De essentie blijft dan hetzelfde: het tonen van respect, empathie en eerlijkheid in de omgang met anderen, gebaseerd op de eigen wensen en behoeften. Het zou ook kunnen zijn dat mededogen en solidariteit universele waarden zijn, ook al kunnen daar in sommige culturen verschillende groepen van uitgesloten zijn. Zo zijn er vele anekdotes van mensen die vreemdelingen of vijanden die ziek of gewond zijn toch bijstaan, ook al hebben die vijanden eerder veel verdriet veroorzaakt.

Ik heb hier impliciet al een aanduiding gegeven van wat dat universele goed zou kunnen zijn. Ook in de kunst – muziek, beeldende kunst, literatuur, architectuur, enz. – komt dat universeel goede soms tot uiting. Volgens de recensent was dat bijvoorbeeld het geval in het recente North Sea Jazz Festival.

Mensen kunnen tot kwaadaardig gedrag vervallen als de balans in hun wezen om wat voor een reden dan ook verstoord is, met name de balans tussen Yang en Yin. Naar zijn aard is Yang initiërend, penetrerend, wilskrachtig en egogericht, terwijl de Yin energie meer verbindend, ontvankelijk, bereidwillig en ecogericht is. Als de yangkracht zich niet door wu wei (niet handelen) weet in te tomen, en de yin energie daar tegenover niet door intuïtie en wijsheid voldoende sterkte weet te ontwikkelen, dan is de balans zoek, en dat is de oorzaak van veel kwaad in de wereld. Dit soort processen spelen zowel op individueel als op collectief niveau. Volgende week werk ik dat verder uit.

Manifestatie van harmonie.

Geef een reactie

Ik geloof in Spinoza’s God die zich openbaart in een ordelijke harmonie van alles wat bestaat.
(Albert Einstein)

We lopen in in ons leven het pad van de liefde, overstraalt door het pad van Licht – zo schreef ik in de vorige twee blogs. We lopen die paden in de materiële werkelijkheid, dus zo ontstaat een derde pad: het pad van de zintuigelijke ervaring (dat noemde ik op 1 mei het pad van de materie). Die materiële werkelijkheid is er in essentie een van harmonie, zegt Albert Einstein, getuige bovenstaand citaat. Dat lijkt in tegenstelling tot wat Leonard Cohen zingt, die zegt dat niets volmaakt is: in alles zit een barst (zie vorige blog). Die tegenstelling bestaat echter alleen als je niet tot de diepte van de werkelijkheid doordringt; aan de oppervlakte blijft. Aan die oppervlakte is alles in tegenstelling; is niets volmaakt – zo zit deze wereld in elkaar. Maar daaronder kan zich wel degelijk een harmonie bevinden, een diepere werkelijkheid.

Deze harmonie openbaart zich in wetten (zie mijn blog van 3 juli). Die wetten vormen een prachtig netwerk, daarin zit die harmonie. In die wetten openbaart zicht de absolute grond van alles. Noem het God, de Oorsprong, de creatieve intelligentie, wat voor jou past. Die wetten zijn er in twee soorten: de natuurkundige wetten, en de mystieke wetten. De eerste soort is waarneembaar voor de wetenschap (bijvoorbeeld: de tweede wet der thermodynamica, de evolutie, E=mc²), maar ook voor de aandachtige beschouwer (bijvoorbeeld de zwaartekracht, de wet van causaliteit, de wetten waaraan ons lichaam voldoet, en de wetten van het leven in het algemeen – groei, bloei, vrucht dragen en voortplanting.). De tweede soort is vooral waarneembaar als je kijkt door de barst die het licht binnen laat vallen: de wet van karma, de hermetische wet (zo boven, zo beneden), de wet van eenheid (alles is één). Aandachtige beschouwing van en contemplatie op die wetten kan je vervullen met het ontzag voor alles wat er is.

Het is dus de moeite waard om bij je eigen bewustwording niet alleen naar binnen te kijken maar ook naar je levensweg: de hoofd- of middenweg, en ook de boven – en de onderweg. Je zult daar wijzer van worden, en een beetje meer wijsheid kan deze wereld wel gebruiken.

Manifestaties van Licht.

Geef een reactie

There is a crack in everything, that’s how the light gets in
Leonard Cohen

Op onze levensweg, het pad van de Liefde (zie vorige blog), worden we begeleid door het Licht, dat zodoende ook een pad aflegt, boven ons pad van Liefde (zie het blog van 1 mei. jl.). Ook daarvan zijn we ons meestal niet bewust (net zomin als van de Liefde).Vandaar dat het streven naar Licht een belangrijk tweede levensdoel wordt. Ook in dit geval is het van belang te weten dat het Licht zich vaak indirect manifesteert. Slechts een beperkt aantal mensen vermag het Licht rechtsreeks te aanschouwen, Dit wordt onder meer gerapporteerd door de meesten die een BDE meemaken.

Het Licht manifesteert zich ook door onze innerlijke gids. Er ‘gaat ons een licht op’. Zo is wijsheid te zien als een manifestatie van Licht. Het Boeddhisme spreekt in dit geval van wakker worden, van ware kennis: verlichting. We kunnen dan de illusie van de manier waarop we de werkelijkheid – Maya – waarnemen, van onze begeerte en de daaruit voortvloeiende pijn loslaten.

Het Licht kan zich ook openbaren als contact met het mysterie, als verwondering, bewondering, ontzag. Voor gelovigen: als contact met het goddelijke. Voor anderen, als contact met de onzichtbare, transcendente werelden (de godin Sophia in de gnostiek, en de godin Tara in het Boeddhisme). Of als een beleven van het mysterie van het leven in al zijn vormen: ons lichaam, de natuur, Gaia, de zon, de kosmos, de sterrenhemel, geboorte en dood.

Een derde weg naar het licht is het contact met onze identiteit. Hoe kan het dat, terwijl we voortdurende ontwikkelen en groeien, toch voor ons gevoel steeds onszelf blijven? Dat onze identiteit niet verandert? Dat we een antwoord kunnen vinden op de vraag: Wie ben ik? En dat dit antwoord merkwaardigerwijs niet leidt tot ons ik-bewustzijn, maar tot verbinding met onze ziel, ons zelfbewustzijn.

Tenslotte heeft Leonard Cohen in zijn beroemde anthem*) ons nog een weg naar het licht gewezen: kijken naar de scheur of de barst in alles. Alles; dat kunnen dus dingen zijn, levende wezens of processen. Het valt niet altijd mee die scheur te vinden, maar niets is volmaakt in de zin van zonder scheur of barst, althans volgens Leonard Cohen. Maar om de scheur te vinden moeten we in het element dat we beschouwen duiken. Als we aan de buitenkant blijven is de scheur vaak moeilijk waar te nemen, en kunnen we trouwens ook het licht niet ervaren. Dus we verdiepen ons in de wereld van de wetmatigheden om het licht te vinden. Daarover de volgende week.

*) Audio: https://www.youtube.com/watch?v=1jzl0NlTmzY
Video: https://www.youtube.com/watch?v=c8-BT6y_wYg

Zijn we allemaal één?

Geef een reactie

In de lijn van Beethovens Eroica verklankt het werk . . . de overwinning van het goed op het Kwaad. . . . Het Adagietto kwijt zich voorbeeldig van zijn taak als inleiding op de finale. . .
De triomf van het Goed op het kwaad is een feit.
(Geert Riem over de vijfde symfonie van Gustav Mahler*)

.
.

In mijn miniserie over hoe om te gaan met het kwaad in de wereld heb ik vorige week twee vragen opgeworpen:
1. Waarom is het nodig ons eerst te verdiepen in het kwaad in onszelf en de wereld om ons heen alvorens we het goede in de wereld kunnen neerzetten?
2. Hoe, en onder welke omstandigheden, moeten we ons toch direct tegen het kwaad verzetten?

Ik ga eerst in op de eerste vraag.
Als we het kwaad niet echt onder ogen zien kunnen we onze aandacht niet onverdeeld op het goede richten. Als we dat toch proberen onderdrukken we het besef van het kwaad in ons, in plaats van het buiten onze aandacht te parkeren. Dan woekert het in ons verder als onze schaduw, neemt energie in beslag, en maakt ons minder krachtig in relatie tot het goede. Dit leven zit zo in elkaar dat we deze wereld alleen in tegenstellingen kunnen waarnemen, dus als we echt in het goede willen duiken moeten we dat ook in het kwaad doen. Dat verdiept ons bewustzijn, en maakt ons milder en bescheiden. Verder: diegenen die het kwaad bedrijven zijn aan ons verwant – dat zien we als we dieper in onszelf duiken. Ze zijn als familieleden in de ‘family of men’ en net als in onze eigen familie komen daar familieleden in voor waar we moeite mee hebben. Maar ze blijfven toch familie, of we dat nu leuk vinden of niet. Dit besef houdt de weg open naar eenheidsbeleving: het weten dat we deel uit maken van een groot geheel: Gaia met alles erop en eraan.

De tweede vraag. Ik heb twee weken geleden gezegd dat we niet direct met het kwaad in conflict moeten treden. Maar op die regel is een uitzondering: als onze naasten of wijzelf direct persoonlijk bedreigd worden, fysiek, of in onze uitdrukkingsmogelijkheden; kortom: in onze vrijheid of zelfs in ons bestaan, en als alle andere mogelijkheden zijn uitgeput. Maar ook dan moeten we proberen geweld te vermijden, maar soms is zelfs dat niet mogelijk. In dat geval moeten we, als we daar de tijd voor hebben, kiezen tussen twee kwaden, passief zijn of verzet: wat levert het minste schade of leed op?

Hiermee ben ik aan het einde gekomen van mijn miniserie over goed en kwaad, maar het laatste woord is er natuurlijk niet over gesproken. We zullen erover moeten blijven denken en spreken, en navenant handelen, zolang het kwaad bestaat – en dat is dus voor de rest van ons leven. Maar niet voortdurend; we moeten ons ook Prediker herinneren: Er is een tijd om te wenen en een tijd om te lachen. (Pred: 3.4)

*) In de vijfde symfonie laat Mahler horen wat ik in de afgelopen blogs heb proberen te zeggen: je moet eerst in het Kwaad duiken alvorens je het Goede kunt laten triomferen. Citaat is afkomstig uit de programma toelichting bij een Musico-reis waaraan ik afgelopen week heb deelgenomen.

De weg van het hart.

Geef een reactie

It is only with the heart that one can see rightly; what is essential is invisible to the eye.
Antoine de Saint-Exupery

Als u door het vorige blog bent blijven zitten met gevoelens van zelfverwijt, verontwaardiging of woede, is het nu tijd deze gevoelens even te parkeren en uw aandacht te richten op het pad van de liefde (zie mijn blog van 1 mei).

Geef allereerst aandacht aan uw lichaam. Dat is een wonder, zelfs als u lijdt aan een ziekte of ouderdom. Maar nog steeds werkt het spontaan aan uw eigen heling (want anders was u nu overleden) en is het een instrument voor schoonheidsbeleving (natuur, kunst, muziek). Neem de tijd om hier even bij stil, te staan, voor reflectie of meditatie, en zie in hoe bevoorrecht u nog steeds bent door in dit land te leven, genoeg te eten te hebben en een dak boven uw hoofd. En mocht u heel ziek zijn of heel oud, word dan vriendjes met de dood. Dat is trouwens ook geen slecht idee voor de mensen die nog gezond of jong(er) zijn. En zorg goed voor uzelf: eet smakelijk en verantwoord, en beweeg als u dat nog kan (wandelen, zwemmen, fietsen, sportschool, sportclubs). En vergeef uzelf.
Vervolgens, zorg dat de plezier-functie in uw leven in tact is. Zorg dat er leuke dingen zijn om naar uit te kijken: uitjes, feestjes, reisjes, museumbezoek, bijzondere tv-uitzendingen of Netflix-series, films, lezingen of podcasts die u interesseren. Laat uw leven sober zijn doch rijk aan feesten. Er zijn altijd mogelijkheden, zelfs als u weinig geld heeft of fysiek gehandicapt bent.
Daarna: geef aandacht aan uw medemensen. Vergeef iedereen die u nog iets te vergeven heeft, als u daartoe bereid en in staat bent (en anders, werk daaraan). Praktiseer belangeloze vriendelijkheid, ook naar mensen die u niet kent. Onderhoud (oude) vriendschappen, en/of maak nieuwe vrienden. Als u er fysiek toe in staat bent, ga naar plekken waar u mensen kunt ontmoeten: buurtcentra, café’s, georganiseerde activiteiten. Pak het vervolgens wat structureler aan. Word vrijwilliger, of lid van een organisatie die gaat voor vrede of een genezende wereld. Maar zorg dat u niet tegen iets protesteert, maar het goede ondersteunt. Voorbeeld: protesteer niet tegen Israël maar ondersteun vredes-activisten in Israël en Palestina. Doneer naar vermogen aan goede doelen.

Laat u niet misleiden door de gebiedende wijs enkelvoud in bovenstaande suggesties. Het zijn maar aanbevelingen – doe niets uit plicht, maar alleen uit keuze. En als u dat consequent praktiseert, dan wordt u een bron van constructieve energie in de wereld, en werkt zodoende aan de verzwakking van het kwaad. Als extra bonus houdt u er een goed gevoel aan over.

Waarom is het nodig eerst het kwaad onder ogen te zien, alvorens het goede te doen? Daar kom ik volgende week op terug.

Ik heb me in vorige blogs uitgesproken tegen direct verzet tegen het kwaad, want dan versterk je het juist. Maar er is op die regel een uitzondering: als je direct beperkt wordt in je vrijheid het goede te doen. Dat kan gebeuren onder meer of minder autocratische regeringen. Zover is het in Nederland nog niet, maar dat komt wel gevaarlijk dichtbij. Wat dan te doen? Daarover eveneens volgende week.

In de put van het kwaad.

Geef een reactie

Als iemand niet in de duisternis staat zal hij niet in staat zijn het licht te zien.
Uitspraak van Jezus in Gesprek met de Verlosser

Als we het kwaad in de wereld niet effectief rechtstreeks kunnen bestrijden (zie mijn vorige blog) hoe moeten we ons dan er tegenover opstellen?

In de eerste plaats moeten we het kwaad in onszelf onderzoeken. Ikzelf bijvoorbeeld heb een voetafdruk van 4,3 ha, terwijl ik als wereldburger maar recht heb op 1,6.*) Ik draag daarmee onevenredig bij aan de vernietiging van de ecosystemen. Het is door een zorgvuldige leefstijl wel 1,3 ha minder dan de gemiddelde afdruk in Nederland, maar toch. . . Ik voel me er behoorlijk schuldig over , maar weet niet hoe ik mijn voetafdruk verder omlaag kan krijgen zonder radicaal met mijn huidige leven te breken. Iets waartoe ik niet bereid ben en waarschijnlijk ook niet meer toe in staat ben.
Maar dat is niet het enige. Ik gebruik regelmatig Facebook en WhatsApp, en draag daarmee indirect bij aan de rijkdom van Mark Zuckerberg, die geheel is gericht op zijn naakte eigenbelang, Trump ondersteunt en aanhanger is van het eindtijdfascisme (waarover later meer). Ik ben aan het onderzoeken hoe ik dat kan vermijden, maar zie nog niet hoe ik dat zonder grote nadelen kan doen.
Deze voorbeelden kan ik naar believen uitbreiden – maar het punt is nu wel gemaakt. Het laat mijn destructieve rol in de wereld duidelijk zien.

In de tweede plaats moeten we het kwaad om ons heen niet negeren, maar duidelijk onder ogen zien zonder daar direct op te reageren maar ons er wel door te laten raken. Opnieuw een paar voorbeelden:
Mw. Faber verbiedt het COA om alleen reizende minderjarige vluchtelingen mee te nemen met schoolreisjes, bijvoorbeeld naar de Efteling. Hoe verdrietig dat is voor de betreffende kinderen is uitstekend verwoord door Abdelkader Benali in een column in Trouw (5/5/25). Maar de schade is nog veel groter, getuige de ingezonden brieven op Facebook (Metro Holland), 3 mei 2025). Ze schrapt nu ook het activiteitenbudget voor asielzoekers. Hoe harteloos kun je zijn.
Onze regering heeft tor zeer recent nauwelijks gereageerd op de misdaden van Israël: genocide en uithongering (een oorlogsmisdaad). Ook nu is de reactie maar mondjesmaat (maar die roept wel de woede van de heer Wilders op). Ook blijft ze Israël onderdelen voor wapens sturen. Daarmee is ze medeplichtig aan massale moord en al het leed dat daaraan voorafgaat.
De heer Wilders is van mening dat Rusland het volste recht heeft Oekraïne (en daarna eventueel andere landen) onder de voet te lopen. Tijdens de formatie van de huidige regering heeft hij die standpunten ‘even in de ijskast gezet’, maar hij laat zijn reacties er nu wel door bepalen.

Ik heb me in deze voorbeelden welbewust beperkt tot het eigen land – al vindt er in de wereld op nog veel grotere schaal kwaad plaats. Maar laten we nu maar eerst eens dicht bij huis kijken. De voorbeelden laten zien dat het nodig is om het kwaad aandachtig onder ogen te zien om de ernst ervan te doorgronden en ons er door te laten beroeren. Als u deze werkwijze volgt zit u nu waarschijnlijk in de put. Daar moeten we het natuurlijk niet bij laten. Volgende week zal ik een ladder aanreiken om daar weer uit te klimmen en het kwaad effectief aan te pakken zonder de strijd er rechtstreeks mee aan te binden.

**Jeremia treurend over de verwoesting van Jeruzalem**, Rijksmuseum Amsterdam

*).Het stukje van de aarde dat we nodig hebben om te leven, uitgedrukt in hectare. Op basis van een eerlijke verdeling is per mens op aarde maar ruim 1,6 ha beschikbaar.

Waar komt het kwaad vandaan?

2 reacties

Jezus zei:
Wie het Al denkt te kennen
maar niet zichzelf
blijft volkomen in gebreke.
(Thomas evangelie)

Rondom het kwaad in de wereld hebben mensen altijd gezocht naar antwoorden op een aantal fundamentele vragen:

Is het kwaad realiteit of is het een artefact van ons denken? Bestaat het werkelijk, of is het alleen maar de afwezigheid van het goede, zoals duisternis de afwezigheid is van licht?
Als het werkelijk bestaat, waarom is het dan geschapen, en door wie?
En waar komt het vandaan?

Op deze vragen heb ik naar vermogen mijn antwoorden gegeven in mijn blogs in 2023: 19/16 januari, 28 september en 7/14 december: te vinden via de kolom hiernaast. En ik ben er nog grondiger op ingegaan in een van mijn boeken.**) Maar dezer dagen kwam ik op een inzicht dat ik toen onvoldoende heb benadrukt. Dat kwam door een lezing van Robert Persaud voor de Groep le Chemin op afgelopen zaterdag, met als thema ‘gnosis en gnostiek’. Ik had me daar nooit diepgaand in verdiept maar ben er naar aanleiding van deze voordracht wat dieper ingedoken.*) Ik dacht altijd dat gnosis eenvoudig de leer was dat we spirituele kennis voornamelijk kunnen verwerven door zelfreflectie en zelfkennis, maar er blijkt iets meer aan de hand te zijn. De Westerse gnosis blijkt vooral ontwikkeld te zijn in de vier eeuwen rondom het begin van onze jaartelling: bij Plato, in het Jodendom en Christendom, en in het Hermetisme. Door de vondst van de Nag Hammadi rollen in 1945, die in de zestiger jaren algemeen toegankelijk werden, is de kennis over gnosis aanzienlijk toegenomen. Als ik, kort door de bocht, en volstrekt onverantwoord, de voornaamste principes van de gnosis in drie punten mag samenvatten, dan gaat het volgens mij om de volgende punten:

Het gaat in de gnosis niet om spirituele kennis in het algemeen, maar specifiek om inzicht in hoe ons universum in elkaar steekt, en het benaderen van de goddelijke wereld (het pleroma), zodat we daarvan een glimp kunnen opvangen. Er wordt als regel niet uitgegaan van een persoonlijke god; God is te alomvattend om het in categorieën – persoonlijk/onpersoonlijk, mannelijk/vrouwelijk, enz. – te bevatten. Citaat: “De Eenheid is souverein, daarboven is niets” (Het geheime boek van Johannes)
De weg naar wereldinzicht en Godskennis loopt via zelfkennis.
Het kwaad in de wereld komt niet direct vanuit het pleroma, maar is onafhankelijk daarvan in de wereld gebracht. Van dit principe zijn er twee versies: het kwaad bestond al vanaf het begin onafhankelijk van de scheppende god, dan wel werd het later in de wereld ingebracht. Een bijzondere variant van de laatste versie is de theorie dat onze wereld niet rechtstreeks geschapen is vanuit het pleroma, maar door een god van lagere rang: de demiurg. Deze heeft het kwaad dan welbewust in de wereld ingebakken – en de wereld zoals wij die kennen is dus inherent slecht of op zijn minst onvolmaakt. Wel heeft het pleroma kans gezien in elk mens een goddelijke lichtvonk te plaatsen.

De eerste twee principes komen overeen met mijn eigen geloofsovertuiging, die ontwikkeld is op basis van mijn innerlijk weten. Maar met het derde principe ben ik het fundamenteel oneens. Als het kwaad naast de oorsprong van alles zou bestaan, is die oorsprong niet de oorsprong van alles, want dan zijn er twee oorsprongen. Dat strijdt zowel met mijn gevoel voor logica als met mijn intuïtie. De stelling dat het kwaad door een lagere godheid zou zijn gecreëerd vind ik bovendien een gevaarlijke stelling, want dat leidt tot de gedachte dat het kwaad uit te roeien is, en tot het bestrijden ervan. Dat is naar mijn idee volstrekt zinloos, want het kwaad is mijns inziens onuitroeibaar; en door de strijd ertegen wordt het alleen maar krachtiger. Overigens, als er een demiurg zou zijn dan is deze immers ook vanuit het pleroma geschapen – dus is het kwaad al in de Oorsprong van alles aanwezig.

Maar hoe moeten we ons dan tegenover het kwaad opstellen? Ik zou zeggen: we moeten het geen aandacht (energie) geven, maar ons volledig richten op de paden van licht en liefde, zoals ik die in het vorige blog heb beschreven. Dat zou dan ons bewustzijn gaan vervullen, zodat het kwaad in onszelf geen kans krijgt, en dat zou dan blijken uit onze beslissingen, uitingen en ons handelen. In het volgende blog ga ik daar verder op in.

*) Jacob Slavenburg, Marcel Messing, Hein Stufkens, Gnosis, christendom en innerlijke ervaring,1994:
J.Slavenburg, Inzicht in de ontwikkeling van het Christendom, 1993
**) Erik van Praag, Voor niets gaat de zon op, 2012, hoofdstuk 3, Unde malum, (pag. 66-95)

De weg van het midden.

Geef een reactie

Er is een weg tussen de wereld van de geest en de wereld van de materie, en wij schrijden daar in onwetende sluimer op voort.
Kahlil Gibran – Ideeën

Voor Aristoteles was de weg van het midden de weg van de deugden, die elk in extreme uitersten tot ondeugden leiden. Zo is moed het midden tussen roekeloosheid en lafheid, en compassie het midden tussen dweperij of aanbidding enerzijds en onverschilligheid of het naakte eigenbelang anderzijds. Maar Gibran heeft het getuige bovenstaand citaat over een heel andere weg, die we allemaal af lopen in dit leven, al ‘schrijden we daar vaak in onbewuste sluimer op voort’. Maar we kunnen ons van die weg meer bewust worden, wakker worden als het ware. Dan realiseren we ons dat die weg niet zoveel anders is als de weg tussen boven en onder, tussen hemel (kosmos) en aarde (het ‘huwelijk tussen hemel en aarde’), tussen hoofd en buik, tussen de wereld van het denken en de ziel, tussen licht en vorm (structuur), tussen het eerste en het zevende chakra – kortom de weg van het hart. Dat is dan de weg van de liefde, de verbinding, medeleven. Dit zijn natuurlijk allemaal symbolische duidingen, maar ze kunnen wel degelijk leiden tot bewustwording als we erop contempleren of mediteren.

Als ons levensdoel, ons heilig contract, op de weg van het hart ligt, dan komt het met ons leven wel goed. Dan beleven we het als zinvol, dan zijn we in balans en ervaren we dat we een bijdrage leveren in de wereld. Als we daarentegen teveel in onze buik leven (op materieel niveau), of te eenzijdig cerebraal, dan zijn we niet in balans en zullen dat ervaren als vage gevoelens van onvrede. Voor mij persoonlijk was het inzicht van Gibran niet helemaal nieuw, maar het inspireerde me wel. Het zette me aan tot reflectie op en evaluatie van mijn eigen levensloop en levensdoel. Ik realiseerde me dat de manifestatie van de Oorsprong in dit leven in de vorm van licht, liefde en wetten overeen komt met de drie paden die door Gibran worden genoemd, en dat het pad van de liefde onze eigenlijke bestemming is. En dat zette me weer aan tot een contemplatie over wat liefde eigenlijk is. Zo heb ik de Aarde en haar bewoners lief, al roept een deel van haar bewoners soms verontwaardiging en woede op. Dat kunnen dus ook uitingen van liefde zijn – liefde is niet altijd zachtaardig en vredig.