There is a crack in everything – that’s how the light gets in
Leonard Cohen – Anthem**)
Vorige week schreef ik over het einde van deze tijd. Hoe kunnen we voorkomen dat dit uitloopt op een catastrofe? Hoe kunnen we bevorderen en dat dit einde het begin is van een nieuwe kans? Daarover zei ik vorige week dat daarvoor morele moed en spirituele durf nodig is.
In ons allemaal leeft de kiem van morele moed. Hoe kunnen we die kiem tot wasdom laten komen? Die weg begint met zelfreflectie. Met name is het van belang dat we naast onze zelf-waardering ook onze destructieve en kwaadaardige neigingen onder ogen zien. Laten we maar eens terug kijken op ons leven en zien hoe, soms op subtiele wijze, deze neigingen in ons dagelijks gedrag een rol spelen. Als we zodoende, na een grondige inspectie en zelf-analyse, daar enig zicht op hebben gekregen, dienen we onszelf daar niet mee om de oren te slaan, maar dit te zien als een schaduw in onszelf, die we voorlopig eens even terzijde moeten stellen.
Daarna dienen we de blik naar buiten te richten, en met name op de pijn in de wereld die bestaat naast de schoonheid. Die pijn kunnen we zien op individueel niveau, bij onze naasten, familie, vrienden en collega’s (ziekte, verlies, verdriet, depressie), maar ook in de wereld als geheel. We hoeven alleen maar te denken aan Gaza, Israel, Oekraïne, Rusland, Soedan, Syrië, Georgië en zo meer, en de situaties aldaar tot ons door te laten dringen. Dat kunnen noch moeten we niet de hele dag doen, maar er regelmatig een moment bij stil staan tot we de pijn zelf voelen is niet verkeerd. Zo ontwikkelen we compassie: mede-lijden.
Als we door zelf-reflectie en deze momenten van bezinning tot een dieper bewustzijn zijn gekomen dan zal vanzelf de moed ontwaken. Dan zullen we die tot uiting laten komen in wat de Boeddha het juiste spreken, het juiste handelen en het juiste werken noemt: stappen van het achtvoudig pad. Dan zullen we ons niet laten weerhouden door tegenkrachten. En dragen zodoende bij aan een betere wereld. Alle beetjes helpen.
Als u door deze exercities af en toe de moed verliest – merk op hoe moed eigenlijk twee betekenissen heeft – dan is het goed u te richten op schoonheid in kunst of natuur. Ikzelf heb veel gehad aan muziek: Schubert: Nocturne (opus 148), Arvo Pärt: Spiegel im Spiegel, Morningsside van Neil Diamond (allemaal op youtube te vinden). En realiseer je dat in alles een barst zit – dat is hoe het licht kan binnendringen.
Volgende week ga ik in op spirituele durf.
*) Titel ontleend aan het boek met deze titel met door van Bas van den Berg vertaalde essays van Abraham Joshua Heschel (Volzin, 2025)
**) https://www.youtube.com/watch?v=c8-BT6y_wYg