Gaat Trump toch nog de verkiezingen winnen?

1 reactie

Een week geleden was ik er van overtuigd dat Trump de Amerikaanse presidentsverkiezingen zou winnen. Na zijn uitspraak over de familie Khan en de ophef die dat veroorzaakte twijfel ik er aan. Toch geef ik hem nog een goede kans. Ziehier mijn overwegingen.

Vreemd! Toen Donald Trump zijn campagne voor de republikeinse nominatie begon gaven de analisten hem geen schijn van kans. Kennelijk hebben ze daar niets van geleerd, want nu wordt opnieuw een ruime overwinning voor Clinton voorspeld. Terwijl mij de kans dat Trump de nieuwe Amerikaanse president wordt aanzienlijk groter lijkt. Maar ja, ik ben geen deskundige, en gebruik alleen maar mijn intuïtie en mijn (gezond?) verstand. Maar ik heb wel enkele argumenten.

Eerst de technische kant. Clinton staat in de peilingen maar 3 % voor op Trump – en in het Amerikaans systeem betekent dat niets. Het hangt er maar van af welke staten je wint. Stel dat Trump (bijna) alle zogenaamde ‘swing states’ wint (zoals Bush in 2004, zie kaartje hiernaast), plus bijvoorbeeld Florida (of Michigan of Colorado en Wisconsin samen), dan heeft hij gewonnen.

Waarom denk ik dat dit een waarschijnlijk scenario is? Daarvoor zijn verschillende redenen.

Clinton zal blijven achtervolgd worden door haar misstappen (die zijn er bij Trump ook – maar bij hem doet dat er niet toe, tenzij hij doorgaat met het schofferen van de familie van gedode Amerikaanse militairen. . . maar hij zal wel wijzer zijn neem ik aan). Ze is nooit erg eerlijk over haar eigen aandeel daarin. In dat opzicht doet ze denken aan president Nixon.
Bijna steeds kiezen de Amerikanen na een presidentschap van twee termijnen voor een president van de andere partij.
Trump biedt voor alle problemen die iedereen aan den lijve voelt een oplossing. Natuurlijk niet echt, maar hij pretendeert dat wel. Wanhopige en angstige kiezers (en dat zijn er in Amerika – en elders – heel veel) willen dat maar al te graag geloven. Clinton daarentegen is daarvoor te redelijk: zij weet ook wel dat ze niet alles kan oplossen en maakt dat ook duidelijk. Daar heeft de wanhopige kiezer geen boodschap aan.
Clinton is niet alleen in schijn, maar ook daadwerkelijk verbonden met het grootkapitaal, en zal daarom de huidige neo-liberale koers blijven vervolgen, met handelsverdragen, vrije markt, en de daaruit voortvloeiende tweedeling in de samenleving als gevolg. Ze overgiet dit standpunt onder invloed van Sanders met een waterig links sausje, maar daar kijkt de kiezer wel doorheen (dat geldt overigens niet alleen voor de wanhopige, maar ook voor de goed geïnformeerde kiezer).
Het feit dat Trump door zijn geblunder nu te weinig fondsen heeft voor zijn campagne kan ook nog in zijn voordeel werken: hij krijgt nu een soort underdog-positie. Vaak gaan kiezers voor de underdog.
Maar de belangrijkste reden dat Trump gaat winnen is dat hij ‘entertainment’ is (maar misschien gaat hij vervelen als het nieuwtje eraf is). Clinton en Kaine zijn saai (Kaine zegt dat zelf), en in deze tijd van bedreiging en somberheid heeft het publiek boven alles behoefte aan vertier. Clinton en Kaine proberen wel te boeien, maar dat gaat ze niet lukken. Voor de oudere lezers: de persoonlijkheden van Clinton en Trump doen me denken aan de toneelspelers Guus Oster en Ko van Dijk. Ze speelden beiden een rol, maar die van Guus Oster was volkomen cerebraal en bedacht, terwijl Ko van Dijk zijn rollen – op het podium en daarbuiten – speelde met hartstocht. Hij was dan ook zeer populair bij het grote publiek, dat nauwelijks wist wie Guus Oster (overigens ook een goed bestuurder) was. Zo is het ook met Clinton en Trump. Clinton’s hartstocht is gespeeld, bedacht, en doet onecht aan. Trump daarentegen kan het waarschijnlijk geen moer schelen hoe het met en in de wereld gaat, maar hij komt wel authentieker over.

Mocht u een meer diepgaande analyse willen waarom Trump kan winnen, dan moge ik u verwijzen naar een artikel van George Lakoff in the Huffington Post: https://www.huffingtonpost.com/george-lakoff/understanding-trump_b_11144938.html. Hij geeft ook aan wat het Democratische kamp daartegen kan doen: de nadruk leggen op empathie, zorg voor elkaar en voor de ‘common goods’. Helaas zijn dat niet Clinton’s sterke punten – daarvoor moet je zijn bij Bernie Sanders of Elizabeth Warren.

Dus als Trump zijn eigen kansen niet vergooit door nog meer gewone, aardige mensen te beledigen, dan gaat hij winnen. Hij zal dan ongetwijfeld goede vrienden worden met Poetin, Assad, Netanyahu en Lieberman, en waarschijnlijk oorlog gaan voeren met Iran, maar verder weet ik het ook niet. Zoals ik al zei: ik ben niet deskundig, en Trump is een ongeleid projectiel, dat ineens ook nog wel heel goede dingen zou kunnen doen (voor het klimaat bijvoorbeeld). We zullen zien.

A new level of consciousness

3 reacties

A few weeks ago I participated in a planetary game in Findhorn, Scotland. As many of you may know, the Findhorn Foundation community is an experiment in conscious living, a learning centre and an ecovillage (see https://www.findhorn.org). The planetary game is a version of the transformation game (see: https://www.findhorn.org/workshops/game/) in which – in this case – over 60 participants play the game, thereby working on both their own personal development and the development of humanity as a whole. The theme this year was: Engaging with the emergent future.

From this game I gained a few insights that I ‘d like to share with you. In the first place about the interesting question of our relationship with what the Findhorn community is identifying as the subtle worlds: the unseen realms, the non-physical reality. Personally I have no direct experience with these worlds, but believe nevertheless that these worlds exist (although I cannot know this for sure). The game reinforced my opinion that we cannot solve the gigantic problems humanity is faced with without cooperation with these worlds. That however requires humility and the willingness to surrender.

A second conclusion is that the time for personal growth on and individual level is up. Personal growth with the exclusive goal of personal spiritual development is a product of the sixties and seventies, and at the time was what we personally and collectively needed. But if we confine our personal work to this now, it is a form of self-indulgence. Nowadays we have to connect our personal work with what is going on in the world and develop a consciousness about what is happening both inside and outside.

And furthermore the game confirmed my idea that it is absolutely necessary to enter our deepest pain (our dark night of the soul), if we want to gain our highest insight and wisdom. Time and again this was beautifully shown in the game: depressions or dark nights led to wonderful experiences and growth towards higher levels of awareness and insight.

My personal angel in the game was the angel of relaxation, reminding me that we can’t push the river and the grass will not grow faster by pulling on the halms. It takes as long as it takes, which of course doesn’t mean that we can just sit and wait until the planet will heal itself. It will certainly do so, but if then we shall survive remains to be seen. We are damaging nature, that is ourselves, so it is our responsibility to do what we can to confine the consequences.

Leiderschap

2 reacties

Erdogan, Trump, Wilders, Boris Johnsson, Poetin. . .
of: Theresa May (wie benoemt nou Johnson als minister van BuiZa?), Clinton, Merkel, Rutte (wie sluiten nu een zo onmenselijke en juridisch wankele vluchtelingendeal af?), Hollande . . .

Zou het leiderschap dat we nodig hebben uit Europa of zelfs Nederland kunnen komen?

De leider

We leven thans in hachelijke tijden.
‘t Probleem is niet ‘t klimaat, of zucht naar geld,
armoe en honger, oorlog en geweld.
Het is dat we de pijn steeds weer vermijden.

‘t Probleem is dat we nauwelijks bewust zijn.
We zien de werk’lijkheid niet zoals die is.
We zijn van God los, zijn zo ongewis
en zo vol angst, we kunnen niet gerust zijn.

Deez’ tijd vraagt mensen die de weg bereiden,
ons willen voor gaan naar de innerlijke bron;
ons naar een mooie toekomst kunnen leiden.

En dat vraagt moed, en confrontatie met het lijden,
Maar kan dan ook henzelf en ons bevrijden.
Zo komt na regen altijd weer de zon.

Imagine. . . the Challenge of Unity

1 reactie

In 1991 we organized a conference in Bechyne, Czechia, with the title: The Challenge of Unity, where we developed a vision for the future. This vision was published in Earth Fever (Judy McAlliser, Erik van Praag, Jan Paul van Soest, 2009). Today it is (unfortunately) as topical as ever, and it deserves attention once more. That’s why I publish it below.

Just imagine a society in which life is sober but yet full of celebration. One in which it matters to us not just how we ourselves are, but also how our brothers and sisters all over the world are, including all those who come after us. One in which we know we are part of nature, feeling her suffering ourselves, and also aware of her beauty and power. A society in which we , like Francis of Assisi, see animals as our brothers and sisters. A society, in which we quite naturally enjoy our contributions in work, education or in any other way in which we can express and develop ourselves fully. A society of liberty, equality and brotherhood/sisterhood, in which extreme differences in income and wealth are diminished and everyone has enough to live a joyful life. A society in which women have take their rightful position. A society without guilt, because we are connected with our deeper knowing and so personally and together go for the best choices we can see.
A society in which most of us let ourselves be guided by common sense, knowing that we are guided and supported by an invisible and transcendent world. A society in which indifference has given way to caring, with all the good feeling that come with it. A society without unnecessary fear, because we learned to live with the uncertainties of life itself, and know that suffering and death are not the final truths. A society based on faith, hope, love and courage. And, finally, a society that is characterized by one word: Unity. Between you and me, us and Gaia, us and the Cosmos.
In such a society the greenhouse gas emissions that are caused by humans will have bene diminished to almost nothing, because the knowledge of the consequences is then widespread, and we won’t do that to Gaia and ourselves.
In this society there will still be grief, illness and suffering, because these are intrinsic to life itself. This society won’t be perfect, because we aren’t perfect. There will always be people, who stray away form the ideal just described, who want to have what belongs to others, people who will commit crimes. However the society will have developed a legal system, and a health system, that deal with these problems with compassion and clarity. This society is a democratic one whose inspiring leaders are connected with what is on people’s minds and hearts. Our role as citizens will be balanced with our role as consumers and shareholders. In such a society we are connected with our own dignity, and with the gratitude that we are living in this magnificent, challenging, exciting, beautiful lifetime.

An utopia? Or a feasible vision, an alternative to the collapse of the present feverish world? Maybe the world that we’ve painted is not your ideal world, but there’s nothing to stop you from dreaming your own dream.

Due to holiday the next blog shall appear not until July 21st!

Wat willen we nou?

Geef een reactie

Als ik dit schrijf is de uitslag van het Brexit referendum nog niet bekend. Die uitslag doet er ook niet zo veel toe – het betekent weinig in het licht van de Eeuwigheid. Maar wat wel belangrijk is, is de aard van de campagnes in Engeland, en het effect daarvan daarbuiten.

Afgezien van de weerzinwekkende toon waarop het debat werd gevoerd, werden de campagnes gekenmerkt door doemscenario’s, zowel bij de voorstanders van blijven als bij de voorstanders van Brexit. Wat ik heb gemist is een visie, een wenkend perspectief op een toekomst die het waard is om voor te gaan. Aan de blijven-kant was het enige argument economische groei* en meer van hetzelfde neo- liberale, hardvochtige en uit de hand gelopen kapitalisme en globalisme, en aan de Brexit kant een nostalgisch terugverlangen naar het oude ‘Britannia, rule the waves’ (een lied uit 1740!), waarbij men tegelijkertijd een knus en raszuiver eigen volk zou beschermen door vreemdelingen te weren (De Engelsen hebben een lange traditie van discriminatie, tegenover Indiërs en Joden bijvoorbeeld, al liep het nooit zo uit de hand als bijvoorbeeld in Polen en Duitsland). Zou je deze weinig aantrekkelijke alternatieven met enige moeite nog als positief kunnen kenschetsen, in de campagnes lag de nadruk op de rampen die Engeland zouden treffen als de andere kamp zijn zin zou krijgen.

Dit soort debatten zijn natuurlijk niet specifiek Engels. We hoeven maar te denken aan het debat rondom ons eigen Oekraïne referendum, het Oostenrijkse debat rond de presidentsverkiezingen en de voorverkiezingen in de VS, om soortgelijke processen waar te nemen. Het gaat ons dus allemaal aan.

Ook niet-Britten, die zich hebben uitgesproken over hun voorkeur voor de uitslag van het Britse referendum (Juncker, Rutte) deden dat zonder enige bevlogenheid en visie. Zelfs Obama miste de kans om inspirerend te zijn, terwijl dat toch zijn sterke kant is.

Er wordt veel gesproken over dat we meer moeten praten over ‘waarden’, die ons (politieke) handelen zouden moeten bepalen, maar ik geloof dat het probleem dieper zit. Onze ‘leiders’ hebben werkelijk geen idee van waar ze eigenlijk naar toe zouden willen. Hooguit willen ze (vaak halfslachtig) de uitwassen van onze huidige samenleving een beetje aanpassen, zodat de meest schrijnende consequenties worden weggenomen. En verder gaan ze gewoon voor korte termijn belangen, vaak niet eens van de hele bevolking maar van deel-groepen uit de samenleving. Dat is trouwens ook de definitie en functie van politiek: het voeren van een belangenstrijd met vreedzame middelen.

Maar zelden of nooit hoor je praten over een toekomst waarin we samen werken met landen en volken die net als wij zich in willen zetten voor een wereld waarin het waard is te leven, voor ons en ons nageslacht. Een wereld van vrede, een rechtvaardige welvaart verdeling en een leefbaar klimaat.

Maar misschien willen we dat niet, en zijn die landen er niet, onmdat we persoonlijke korte termijn belangen voor laten gaan. Zijn we bereid wezenlijke zaken op te geven om die wereld te bereiken? Zo ja, dan zullen de leiders opstaan die ons naar die wereld zullen toe leiden, anders niet. Ieder volk krijgt de leiders die het verdient.

In mijn volgende blog zal ik een eerder gepubliceerde schets van zo’n wereld opnieuw publiceren, opdat we niet vergeten wat er op het spel staat.

Economische groei is trouwens helemaal niet meer mogelijk, zie: https://www.energiepodium.nl/nieuws/item/we-zitten-klem-maar-willen-het-niet-weten

Eindeloos en geborneerd bewustzijn.

3 reacties

In mijn vorige blog heb ik in dichtvorm het accent gelegd op wat ik allemaal niet weet en niet geloof. Uiteindelijk bleven er maar twee ‘zekerheden’ over (zie aldaar). Maar dat was toch niet helemaal correct. In dit blog wil ik een ander punt noemen waar ik in geloof. En dat is dat bewustzijn niet afhankelijk is van het functioneren van de hersenen. Sterker, dat het bewustzijn (denken, voelen, ervaren. beleven, waarnemen, het aansturen van ons lichaam) helemaal niet in de hersenen plaats vindt.

Dit is in verscheidene studies aangetoond. Een van de bekendste kunt u vinden in het boek Eindeloos bewustzijn van de cardioloog Pim van Lommel. Aan de hand van bijna-dood ervaringen (BDE’s) en lichaamsuittredingen (BLE’s: buiten-lichamelijke ervaringen), die ook plaats kunnen vinden als de hersenen (tijdelijk) niet meer functioneren (hersendood) laat hij op wetenschappelijk overtuigende wijze zien dat bewustzijn kan plaats vinden onafhankelijk van het functioneren van de hersenen. Dit onderzoek is voor het eerst gepubliceerd in het gerenommeerde medische tijdschrift The Lancet (2001).

Deze bevinding wordt ondersteund door het zeer zeldzame, maar wel gedocumenteerde verschijnsel van ‘hersenloze mensen”, mensen waarbij nauwelijks of sterk verminderde hersenmassa aanwezig is, die toch normaal functioneren (James Lorber, Science, 1980). En ook door het verschijnsel van terminale luciditeit, mensen met Alzheimer die enkele dagen of uren voor hun sterven opeens normaal en helder kunnen functioneren (Michael Nahm, Ph.D.: Terminal Lucidity in People with Mental Disease and Other Mental Disability; The Journal of Near-Death Studies, Volume 28, No 2, 2008)

Dit zijn alle opmerkelijke en overtuigende fenomenen, die mijns inziens maar tot één conclusie kunnen leiden: het bewustzijn is te zien als een eindeloos veld, dat zich niet tot een bepaalde plaats beperkt. Van Lommel spreekt van een non-lokaal bewustzijn in een niet plaats gebonden ruimte. Grappig dat hij hierbij langs wetenschappelijke weg tot eenzelfde conclusie komt als de filosoof Teilhard de Chardin die het concept noösfeer heeft gemunt (Het verschijnsel mens, 1958).

Ik ben een sceptisch mens, en ik geloof niet gauw iets dat ik niet zelf heb waargenomen, zoals u in mijn vorige blog heeft kunnen lezen. Maar ik ben ook een wetenschapper, en tegenover zoveel overweldigend bewijs kan ik niet op. Dus ja, ik geloof in eindeloos bewustzijn. Des te opmerkelijker vind ik het dat vele bekende en minder bekende wetenschappers, materialisten en sceptici, het bestaan van dit fenomeen blijven ontkennen met een hardnekkigheid, die ik niet anders kan duiden dan als een emotionele hechting aan een onbewezen vooronderstelling, namelijk dat alleen dat bestaat wat zintuigelijk kan worden waargenomen. (Een dergelijke hardnekkigheid zien we ook in de discussie over de vrije wil). Een vooronderstelling overigens die door de kwantum mechanica wordt gelogenstraft. Waar zou dit gebrek aan openheid van geest toch vandaan komen? Ik zou het niet weten, al kan ik als psycholoog daar wel over speculeren. Maar dat laat ik verder maar aan u, de lezer, over.

De wolk van niet weten. . .

Geef een reactie

Wat is geloof, en wat is zeker weten?
Bij geloof hoort twijfel, bij weten zekerheid.
Ouder wordend raak ik beide steeds meer kwijt.
Bestaat God wel? Of ben ik dat vergeten?
Je weet het niet.

Er is meer tussen hemel en de aarde,
dan ooit gedroomd in mijn filosofie.
Zo spreekt de dichter. Maar alles wat ik zie
is slechts materie van meer of minder waarde.
Je weet het niet.

Er is een subtiel rijk, met engelen en geesten.
En velen hebben daarmee echt contact.
Voor mij bleef dit helaas nog erg abstract
ondanks een intensieve, lange queeste.
Je weet het niet.

Velen hebben bijna-dood ervaren.
Hun hersenfuncties gingen dan teloor.
Maar het bewustzijn werkte toch nog door.
Hoe kan de rede zoiets nu verklaren?
Je weet het niet.

Die mensen weten het inmiddels zeker:
Er is beslist een leven na de dood.
Waarom dan blijft mijn twijfel toch nog groot?
Ik hoorde meer; mijn weten werd steeds weker.
Je weet het niet.

Degeen die uit zijn lichaam is getreden
kon zonder ogen vele dingen zien.
Dat is nu wel bewezen, maar misschien
is mijn verstand te klein, want tot op heden
vat ik het niet.

Miljarden geloven in reïncarnatie.
Maar mij spreekt het idee nog steeds niet aan.
Wie leeft er dan nu eigenlijk in een waan?
Ik houd het maar op mijn eigen aberratie.
Je weet het niet.

Er wordt gezegd: je kan je leven helen.
Het denken schept je eigen werk’lijkheid.
Maar waarom is het leven dan soms strijd?
En teistert angst voor onheil vaak zovelen?
Je weet het niet.

Toeval bestaat niet, hoor je ook vaak zeggen.
Ik denk, het is maar hoe je het bekijkt.
Niet alles is precies zo als het lijkt.
En wat gebeurt is vaak niet uit te leggen.
Je weet het niet.

Is er in ons een dieper innerlijk weten?
Worden we soms door een gids geleid?
Ik voel vaak zijn of haar aanwezigheid.
Maar wie het is? Dat ben ik dan vergeten.
Ik weet het niet.

Is er een bouwplan voor de aarde en de kosmos?
Of is het toeval dat de evolutie drijft?
En is er iets dat eindeloos beklijft?
Vervalt wat we creëren weer tot chaos?
Je weet het niet.

En dan de moeder aller grote vragen:
Wat is het dat we hier hebben te doen?
Wat moet er staan op ons symbolisch blazoen?
Wat is de taak waarmee we willen slagen?
Je weet het niet.

Zo weet ik niet, maar ik geloof in schoonheid.
Ik heb haar in mijn leven vaak ervaren.
Een diepte die ik ook niet kan verklaren,
Verbinding vormt ze met de eeuwigheid.
Dat geloof ik.

En toen mijn oudste dochter was geboren,
– dokter en zuster waren weggegaan –
toen wist ik: ze komt ergens vandaan:
Een uniek mens treedt aan in ’t ochtendgloren.
Dat weet ik.

Poor Israel. . .

Geef een reactie

A few weeks ago I was in Israel – better said: in the occupied territories on the West bank. I have been there before several times, because I am supporting the Hope Flowers School for Peace education, and I know quite a bit about the situation there and the recent history. Nevertheless I was shocked. In the last twenty years that I was there I have seen the situation dramatically become worse. The building of the wall (dividing Palestine properties everywhere in separated parts), the demolition of houses, the destruction of orchards and agricultural and industrial projects (that were financed by the European Union), the humiliation of Palestinians (also children) at the numerous checkpoints, the extension of the settlements, the aggravation of the economic conditions, the violation of international law – it all is happening at a much higher frequency and greater scale then years ago. A two state solution has become impossible, due to the enormous amount of Israelian settlements on the West Bank (on Palestinian territory!). And the interesting thing is that Europe, the US and some Arabic states make this all possible, because they are financing the Palestinian authority and its institutions.

As I said, I already was pretty much informed about what was going on, but as I said I was shocked to learn how much the situation has worsened. The circumstances have become desperate for the Palestinans, with no perspective of any positive change in the near future. Now that Israel has appointed Lieberman as the new minister of defense, one can be sure that no improvement of Israelian policy can be expected – on the contrary. (Compared with Lieberman Trump is a wonder of modesty and decency – check it on the internet). With great effort Israel is working toward its own collapse.

After my homecoming I realized how little people in Europe and the US know about what is really going on there. Even people who think they are well informed (like myself) hardly realize the hopelessness of the condition in which people there have to live. Can you imagine how it is to live in occupied territory, subject to arbitrariness with no perspective for freedom?

Under these barren conditions the Hope Flower School for Peace education tries to keep hope and perspective alive. I have a deep respect and admiration for the leadership of the Hope Flowers School and the Hope Flowers Community Center who with great effort and courage keep going, thus creating a safe space for traumatized children and promoting harmony and peace. They have to work against the mainstream, in that way performing a balancing act between taking a stand and keeping on speaking terms with both the Israelian and Palestinian authorities. And they are always short of money, because parents aren’t able to pay the full school fee (and meals), due to the abominable economic condition in the West Bank. If you want to support them, in the UK, US, Switzerland and the Netherlands there are local accounts, but you can also send a cheque to Hope Flowers School directly. You’ll find both the local organizations and the HFS on the internet. (In Holland: https://www.vriendenvanhopeflowers.nl/wordpress/?page_id=24 )

Hope Flowers School and Community Center: a beacon of light in a darkening world!

Het mysterie van leiderschap – conclusies.

1 reactie

Een door mij niet voorziene uitkomst van mijn mini-onderzoek naar leiderschap – zonder enige wetenschappelijke pretentie – is dat zachtmoedigheid een eigenschap is van leiders van wie we het in deze wereld moeten hebben. Wat is dat eigenlijk – zachtmoedigheid?

Ik associeer zachtmoedigheid met openheid: open staan voor de ander (iedere ander!), voor leed en schoonheid. En met flexibiliteit: ik zie niet hoe je tegelijkertijd zachtmoedig en onbuigzaam kan zijn. En ook met moed: de moed om zacht en kwetsbaar te zijn in een harde wereld. Ik vind het een eigenschap die enigszins vrouwelijk aandoet, meer yin dan yang. Niet dat een zachtmoedige leider niet ook manmoedig kan zijn: doortastend, zijn nek uitstekend. Sterker nog – dat moet hij/zij op zijn tijd wel zijn, wil zij/hij effectief zijn. Maar daarachter schuilt altijd een zekere mildheid. De eigenschappen zachtmoedigheid en manmoedigheid komen natuurlijk zowel bij mannen als vrouwen voor en zijn beide een voorwaarde voor effectief, creatief en constructief leiderschap.

Ik zie zachtmoedigheid niet vaak voorkomen bij leiders aan de top van de samenleving. Manmoedigheid trouwens ook niet. Beide eigenschappen zag ik wel bij Mandela en Gandhi, en tot op zekere hoogte bij Mary Robinson, Obama en Merkel. Helaas is dat bij Merkel in het laatste half jaar niet meer zo zichtbaar (heeft ze zichzelf verloochend?). Misschien is in onze samenleving zachtmoedigheid voor het bereiken en handhaven van een positie aan de top eerder een handicap dan een pre.

Of je wel of niet een baanbrekend leider wordt lijkt me meer een kwestie te zijn van roeping dan van keuze (al ben je natuurlijk altijd vrij je roeping niet te volgen). In elk geval geloof ik dat je leiderschap maar tot op zekere hoogte kan leren, al kan iedereen het uitoefenen in zijn directe omgeving door het nemen van verantwoordelijkheid. Wat je wel kunt leren is zachtmoedigheid als je dat niet vanuit jezelf al bent. Het is iets dat vanzelf ontstaat uit bewuste aandacht voor jezelf en je omgeving. Je moet er dan natuurlijk wel voor kiezen aandachtig te leven. En het helpt als je zelf in je leven pijn, verdriet of angst hebt ervaren.

Roeping is een mysterieus begrip, en daarmee is leiderschap het ook – vandaar de titel in deze mini-serie. Ook is het een mysterie op welke plaats en op welk moment de grote leiders naar voren komen. Ik denk wel dat we het in deze wereld niet redden zonder grote leiders van het zachtmoedige soort. Intussen kunnen we voor hen de weg bereiden door zelf onze zachtmoedigheid te ontwikkelen.

Het mysterie van leiderschap – III

Geef een reactie

In mijn vorige blog heb ik de eigenschappen genoemd waaraan mijns inziens een effectief leider zou moeten voldoen. Samengevat: hij moet een duidelijk doel hebben, toegewijd zijn, moed bezitten, overzicht hebben, veerkracht bezitten, en beschikken over contactuele vaardigheden. Als we nu deze eigenschappen eens als criterium voor effectief leiderschap hanteren, en de volgende leiders langs deze meetlat leggen: wat leert ons dat dan? De leiders die ik wil vergelijken zijn Geert Wilders, Bas Eickhout en Ibrahim Issa.

Deze leiders zijn alle drie uitzonderlijk succesvol. Over Geert Wilders hoef ik wat dat betreft geen toelichting te geven. Bas Eickhout is europarlementariër voor GroenLinks, en weet bijzonder veel te bereiken. Hij paart diplomatie aan bevlogenheid, is beminnelijk in de omgang, helder en duidelijk in zijn uitspraken (wint er geen doekjes om) en een door de media veel geraadpleegd deskundige op het gebied van klimaat en energie. Ibrahim Issa is de directeur van de Hope Flowers School voor vredesonderwijs in Bethlehem (Palestijnse gebieden). Hij weet in een vrijwel uitzichtloze situatie een bloeiende school uit te bouwen en te handhaven, en een veilige leeromgeving te scheppen voor overwegend getraumatiseerde kinderen. Hij roeit daarbij tegen de heersende maatschappelijke trend in. Hij weet zijn idealisme en enthousiasme, dat vele mensen inspireert, te combineren met uitzonderlijke diplomatieke gaven, zodat hij zowel met de Israëlische als met de Palestijnse autoriteiten ‘on speaking terms’ is. Voor wie de situatie een beetje kent is het duidelijk dat dit een waar huzarenstukje is. Hij is een effectief fondsenwerver.

Als we deze drie leiders vergelijken dan valt allereerst op dat ze alle drie aan de criteria die ik heb genoemd voldoen. Daaruit leren we dat effectief leiderschap niet altijd leiderschap hoeft te zijn dat we persoonlijk waarderen. Of dat wel of niet zo is hangt af van onze persoonlijke waarden en opvattingen. In de tweede plaats zien we dat deze die leiders sterk verschillen in hun intentie. De intentie van Wilders is onduidelijk. Je weet eigenlijk niet wat hem drijft. Is het de ‘Wille zur Macht’, de behoefte aan rebelleren en shockeren, of zijn het bepaalde maatschappelijke idealen? Maar welke dan precies? Dat is bij hem niet altijd even helder. Bij Issa en Eickhout is dat veel ondubbelzinniger, zeker wat betreft hun maatschappelijke idealen.

Maar het werkelijke verschil zoals ik dat zie tussen Eickhout en Issa enerzijds en Wilders anderzijds is zachtmoedigheid. Daaronder versta ik een zekere mildheid, oordeelsvrijheid, eerbied voor de ander en de natuur. Meer yin dan yang. Eickhout en Issa kunnen heel confronterende uitspraken doen, maar altijd vanuit een achtergond van respect. Ze zjn er nooit op gericht de ander af te breken. Dat is bij Wilders duidelijk anders

En er is nog een verschil. Ik heb het nooit aan ze gevraagd, en ik weet het ook niet zeker, maar ik bespeur bij Eickhout en Issa een verbinding met schoonheid. Schoonheid in de wereld, schoonheid in de natuur, schoonheid in de ander, schoonheid in mensen. Het beleven van schoonheid is wat mij betreft een directe weg naar kosmisch bewustzijn. Eickhout en Issa verdedigen die schoonheid hartstochtelijk; dat lijkt me hun diepste drijfveer al zouden ze dat zelf misschien niet zo formuleren. Je zou dat met een beladen woord ‘liefde’ kunnen noemen. Daarom zijn het in mijn ogen spirituele leiders. Bij Wilders zie ik dat niet.

Als we dus, in onze wanhoop over de toestand in de wereld, roepen om leiderschap, moeten we voorzichtig zijn om wat voor soort leiders we vragen. Willen we Trump of Clinton, of willen we de zachtmoedigen die, zoals de bijbel ons leert, de aarde zullen beërven?