Survival of the fittest
 (Herbert Spencer, Principles of Biology, 1864)

Ik heb de evolutietheorie altijd aangenomen voor wat zij leek te zijn – zonder in de gaten te hebben wat voor een bijzondere theorie dat eigenlijk is. Ik dacht altijd: die organismen die zich het best weten aan te passen aan de omgeving overleven. Door mutatie en ontwikkeling uit primitievere vormen ontstaan de complexere vormen die daartoe beter in staat zijn. Dat is het hele verhaal.

Ik ben daarbij volledig voorbij gelopen aan de essentiële vragen en mysteries die in de theorie besloten liggen. U kunt dat erg naïef van me vinden, en dan kan ik niet anders doen dan u gelijk geven. Misschien heeft u de voetangels en klemmen, valkuilen en wonderschone vergezichten wel opgemerkt. Maar ik niet. Daar kom ik nu op een leeftijd, die wordt gekenschetst als bejaard, nog net op tijd achter.

Vragen: hoe is alles begonnen? Slaat de evolutie-theorie alleen op de levende werkelijkheid, of ook op de eraan voorafgaande en nog steeds bestaande levenloze werkelijkheid? Op de hele kosmos, of alleen op de aarde? Hoe is het mogelijk dat uit levenloze natuur levende cellen kunnen ontstaan? (de wetenschap is er vooralsnog niet in geslaagd dit proces in het laboratorium na te bootsen).

En hoe is het mogelijk dat uit dieren en dierlijk bewustzijn mensen en menselijk bewustzijn is voortgekomen (dat we niet van de apen afstammen is inmiddels algemeen aanvaard)? Hoe verhoudt zich de evolutie met keuze vrijheid en verantwoordelijkheid?

.

Reflecteren op dergelijke vragen leidt tot twee innerlijke reacties: ontzag voor het mysterie achter de evolutie, en meer cerebraal, onderdelen van de evolutie-theorie die mijn intuïtie niet als waar accepteert. Zo geloof ik bijvoorbeeld niet dat de mens evolutionair uit het dierenrijk is voortgekomen. (Ik bevind me daarbij in goed gezelschap; Greg Braden, De mens als ontwerp, 2018/2024) Het zou mooi zijn als meer mensen zich in deze vragen en mysteries zouden verdiepen, en in het onderwijs meer aandacht aan deze aspecten van de evolutietheorie aandacht zou worden gegeven. Dat zou een goede basis vormen voor de spirituele ontwikkeling van de mensheid, en dan zouden we wellicht verlost worden van de oppervlakkige domheid en de harteloosheid van veel politici die daardoor veel onheil in de wereld aanrichten. Maar misschien is dat ook een naïeve veronderstelling.