Categoriearchief: Spiritualiteit

‘AI that feels alive’. (Character.AI)

Some subjects have been very hard to convince that Eliza is not human.
(Joseph Weizenbaum)

IK ben nooit erg onder de indruk geweest van ChatGTP, want in 1987 had ik al Eliza op mijn computer staan. Dat was een therapieprogramma ontwikkeld door Joseph Weizenbaum op basis van de Rogeriaanse theorie. Er was natuurlijk nog geen Siri, dus je kon met dat prgramma alleen communiceren via ingetypte teksten, en Eliza antwoordde dan ook alleen met tekst. Niettemin was ik verbijsterd door hoe ‘echt’ de therapeut leek. Als proef heb ik toen een tijdje met Elize gechat en hoewel ik al snel door had hoe het werkte vond ik het verbluffend authentiek. Dus toen ChatGTP kwam was ik niet echt verbaasd.

Weizenbaum wilde met Eliza aantonen dat chatbots slechts een script afdraaiden en zelf niet intelligent waren, laat staan ‘menselijk’. Maar het liep anders. Eliza werd ongelooflijk populair en vele mensen verklaarden dat ze er echt door geholpen waren. Ik weet eigenlijk niet waarom het is verdwenen, lang voor de komst van AI.

Momenteel staan chatbots ter discussie, sinds er verhalen rondgaan dat bij sommige mensen chatbots een psychose hebben veroorzaakt. Enige tijd geleden heeft chatten zelfs rot een suïcide geleid van een 16-jarige jongen die in de weken daarvoor intensief met een chatbot had gesproken. Ik vind dat niet verbazend, want er wordt wel eens vergeten dat een chatbot alleen maar teruggeeft wat je er in stopt. Als er niet van tevoren al inhoudelijke algoritmens ingebouwd zijn, gegeven ze alleen maar terug wat je er zelf in stopt, en versterken dat. Als je depressief bent, bevestigt de chatbot je daarin.

Mark Zuckerberg is van mening dat chatbots een goed middel kunnen zijn ter bestrijding van eenzaamheid. Maar het tegendeel is het geval. Tijdelijk kunnen ze helpen je minder eenzaam te voelen maar na geruime tijd wreekt het zich dat chatbots wel levend lijken ( en ook zo geconstrueerd worden) maar het in feite niet zijn. Als men dat gaat ontdekken slaat de eenzaamheid verhevigd toe.

Door ons gebruik van AI en chatbots neemt het offline contact af en mechaniseert onze samenleving. We denken dat de chatbot een Ander is, maar het is een projectie van onszelf, eventueel vervormd door van buiten ingebouwde algoritmes. Is dat erg? Wel als je je realiseert dat persoonlijke groei niet in de laatste plaats gestimuleerd wordt door persoonlijk contact met een echte Ander; met name zijn/haar ziel (Emmanuel Levinas, De Tijd en de Ander, Ambo). Door AI en chatbots verarmt onze cultuur verder, wat nu al gebeurt door de enorme nadruk op materiële consumptie. Verdere nadelen kunt uzelf wel bedenken.

Ik zal AI weinig gebruiken, en dan alleen nog maar in het bewustzijn van wat ik aan het doen ben, als hulpmiddel, gereedschap (als ik er tenminste niet onbewust ingezogen ben).

N.B.: Omdat ik de tweede helft van volgende week afwezig ben komt mijn volgende blog al op dinsdag a.s.

De gedachten-afstemmer.

Geef een reactie

Wat achter ons ligt en wat voor ons ligt zijn kleine zaken vergeleken met wat in ons ligt.
– Ralph Waldo Emerson
In het diepst van de winter leerde ik eindelijk dat er een onoverwinnelijke zomer in mij schuilging.
– Albert Camus

Ken je die ervaring? Dat je woorden, een inzicht, een beeld, een aanwijzing of een droom invallen waarvan je onmiddellijk weet: dat heeft extra betekenis. Dit is niet zomaar een inval uit mijn hersen-databank, maar een zinvolle boodschap die om extra aandacht vraagt. Ik heb die ervaring al mijn hele leven. Dan vallen er uitspraken uit mijn mond, die ik niet tevoren bedacht heb maar extra betekenis blijken te hebben; voor mezelf, of voor mijn cliënten. Of ik word toegesproken en dat blijkt een suggestie, of sterker een dringend advies om iets te doen of te laten. Diegenen die me al langer volgen weten dat ik dit proces heb benoemd als ‘innerlijke gids’. Ik voel me door hem/haar/het geleid en gedragen.

Uit ervaring heb ik het vermoeden gekregen dat iedereen die innerlijke gids heeft, maar dat sommigen daar helemaal geen aandacht aan besteden en dan ook niet weten dat zij daar ook over beschikken. Een interessante vraag is : wie of wat is die innerlijke gids? Is het een (aangeboren?) deel van je geest of ziel? En zo ja, moet je die dan ontwikkelen? Of is het een instantie die je van buitenaf begeleidt? Die deel uitmaakt van de transcendente wereld? Dat geloof ik. In de geestelijke, religieuze en spirituele tradities bestaan er vele namen voor deze gids: bescherm- of begeleidingsengel, heilige geest, goddelijke inwoning, thought adjuster, en zo meer. Soms presenteert deze zich als (de naam van) een overledene.

Een innerlijke gids komt altijd via je intuïtie binnen, maa niet elke intuïtie is afkomstig van je innerlijke gids. De gids is altijd afkomstig uit de transcendente, onzichtbare wereld; de intuïtie soms evenzo, maar kan ook afkomstig zijn uit het non-lokale, niet persoonlijke bewustzijn (de noösfeer of het collectieve bewustzijn). Hoe kun je onderscheid maken tussen je gids en je intuïtie enerzijds en een wijsheid of inzicht dat vanuit je ervaring voortkomt anderzijds? Dat onderscheidt kun je maken aan de hand van de gevoelens waarmee die invallen gepaard gaan. In het geval van je innerlijke gids is er altijd een gevoel van openbaring: een absolute zekerheid over de waarheid van de boodschap. Bij intuïtie is dat gevoel wat minder sterk maar ook aanwezig. Kenmerkend voor de boodschappen van je gids en je intuïtie is dat ze eigenlijk altijd heilzaam zijn, al blijkt dat niet altijd direct. Ze kunnen aanvankelijk heel ongemakkelijk overkomen – bijvoorbeeld stellen dat je een bepaalde keuze moet maken die je liefst uit de weg wilt gaan.

Mocht je niet bewust zijn van je gids, dan loont het de moeite daarnaar op zoek te gaan. Je kunt bijvoorbeeld terugspoelen in je leven en nagaan welke besluiten in je leven heel wezenlijk waren en een heilzaam effect hebben gehad. Was daarbij een gids in het spel? Of ontdek je dan dat er momenten waren in je leven waarin je je innerlijke gids hebt genegeerd? En wat daarvan de gevolgen waren. Ook kun je afgaan op je wijsheid, of je diepste inzichten, en nagaan hoe je daaraan gekomen bent. Of kijk eens aandachtig in de spiegel.

Hoe dit zij, het loont de moeite je gids op het spoor te komen – het versterkt je gevoelens van eigenwaarde en dankbaarheid. Je gids geeft soms heel concrete adviezen, bijvoorbeeld hoe je moet stemmen bij verkiezingen. Ook maatschappelijk is de gids van belang. Als meer mensen, met name leidinggevenden in het bedrijfsleven en politici in contact zouden staan met hun gids, zouden we nu in een betere wereld leven.

Het wonder van de evolutie.

Geef een reactie

Survival of the fittest
(Herbert Spencer, Principles of Biology, 1864)

Ik heb de evolutietheorie altijd aangenomen voor wat zij leek te zijn – zonder in de gaten te hebben wat voor een bijzondere theorie dat eigenlijk is. Ik dacht altijd: die organismen die zich het best weten aan te passen aan de omgeving overleven. Door mutatie en ontwikkeling uit primitievere vormen ontstaan de complexere vormen die daartoe beter in staat zijn. Dat is het hele verhaal.

Ik ben daarbij volledig voorbij gelopen aan de essentiële vragen en mysteries die in de theorie besloten liggen. U kunt dat erg naïef van me vinden, en dan kan ik niet anders doen dan u gelijk geven. Misschien heeft u de voetangels en klemmen, valkuilen en wonderschone vergezichten wel opgemerkt. Maar ik niet. Daar kom ik nu op een leeftijd, die wordt gekenschetst als bejaard, nog net op tijd achter.

Vragen: hoe is alles begonnen? Slaat de evolutie-theorie alleen op de levende werkelijkheid, of ook op de eraan voorafgaande en nog steeds bestaande levenloze werkelijkheid? Op de hele kosmos, of alleen op de aarde? Hoe is het mogelijk dat uit levenloze natuur levende cellen kunnen ontstaan? (de wetenschap is er vooralsnog niet in geslaagd dit proces in het laboratorium na te bootsen).

En hoe is het mogelijk dat uit dieren en dierlijk bewustzijn mensen en menselijk bewustzijn is voortgekomen (dat we niet van de apen afstammen is inmiddels algemeen aanvaard)? Hoe verhoudt zich de evolutie met keuze vrijheid en verantwoordelijkheid?

Reflecteren op dergelijke vragen leidt tot twee innerlijke reacties: ontzag voor het mysterie achter de evolutie, en meer cerebraal, onderdelen van de evolutie-theorie die mijn intuïtie niet als waar accepteert. Zo geloof ik bijvoorbeeld niet dat de mens evolutionair uit het dierenrijk is voortgekomen. (Ik bevind me daarbij in goed gezelschap; Greg Braden, De mens als ontwerp, 2018/2024) Het zou mooi zijn als meer mensen zich in deze vragen en mysteries zouden verdiepen, en in het onderwijs meer aandacht aan deze aspecten van de evolutietheorie aandacht zou worden gegeven. Dat zou een goede basis vormen voor de spirituele ontwikkeling van de mensheid, en dan zouden we wellicht verlost worden van de oppervlakkige domheid en de harteloosheid van veel politici die daardoor veel onheil in de wereld aanrichten. Maar misschien is dat ook een naïeve veronderstelling.

Is een wereld zonder kwaad mogelijk?

Geef een reactie

In een wereld zonder kwaad zou het leven niet de moeite waard zijn.
Thomas S. Elliot

Dezer dagen las ik een boekje van Bernard Delfgaauw over Teilhard de Chardin (1961) waaruit ik twee dingen oppikte: 1. Teilhards originele versie op de evolutie (waarover later misschien meer) en 2. Teilhards opvatting over het kwaad in de wereld. Wat betreft dit laatste: Teilhard ziet dat we als mensheid een keuze hebben voor of tegen het kwaad, en hij vermoedt dat de uiteindelijke keuze daar tegen zal zijn, en dat er dan een goddelijke ingreep zal volgen, waaruit een wereld zonder kwaad zal resulteren.

Ik geloof er niets van. Ik denk dat op deze wereld het kwaad altijd aanwezig zal zijn. Ik heb de afgelopen maanden veel over het kwaad geschreven, en gesteld dat we dat zo min mogelijk rechtstreeks moeten bestrijden. Want als we dat doen geven we het aandacht en dus energie, en dan zal het uiteindelijk steeds sterker worden. Wel kunnen we indirect de gevolgen van het kwaad bestrijden door daar onze goedheid tegenover te stellen: ons verlangen naar vrede en harmonie, onze liefde, en onze waarden van eerbied, vrijdheid, waarheid. We kunnen dat alleen maar op een zuivere manier doen als we eerst de bron van het kwade in onszelf onderzoeken en volledig onder ogen zien. Pas dan is er een keuze en zullen we het goede kunnen uitstralen en er ons handelen door laten beïnvloeden. Alleen bij een directe bedreiging van wat of wie ons lief is is een directe confrontatie van het kwaad de enige mogelijkheid.

Dus het slechte nieuws is dat er in deze wereld altijd kwaad zal zijn. Maar het goede nieuws is dat dit ook geldt voor het goede. Ook dat is onuitroeibaar, hoezeer het ook bedreigd wordt. Je ziet dat het steeds pregnanter de kop opsteekt, naarmate het kwaad in de wereld toeneemt (dat gebeurt ook altijd in oorlogen). Voorbeelden daarvan zien we nu in Israël, waar het protest tegen de doorlog steeds sterker wordt, en nu niet meer alleen gericht is op het redden van de gegijzelden, maar ook direct op het leven van de Palestijnen. Of in Brazilië, waar de veroordeling van Bolsonaro nu tot ongekende vreugde-uitbarstingen leidt.

Deze beschouwing leidt, als je er over nadenkt, tot vragen over de schepping. Ligt daar een plan aan ten grondslag, en heeft de schepping een betekenis of een doel? En zo ja, wat is dat dan? Ik heb daar wel ideeën over, en er ook al wel over geschreven, maar voor nu laat ik de reflecties daarover bij de lezer.

Kwade Hoek is zo kwaad nog niet. Vandaag de dag is Kwade Hoek een dynamisch getijdengebied binnen de Duinen van Goederee, een natuurgebied op Goeree Overflakkee in Zuid-Holland. Maar het werd vroeger ‘de kwaaien hoek’ genoemd vanwege de verraderlijke stroming en zandbanken voor de kust. Vele schepen zijn hier op vast gelopen. De schippers waren opgelucht als ze ‘de kwaaien hoek’ voorbij waren.

Femicide.

Geef een reactie

In 2023 en in mei j.l. ben ik mijn blogs ingegaan op de essentie, de oorsprong en de functie van het kwaad in deze wereld. Ik heb daarbij echter een bepaald aspect onderbelicht, namelijk het verstoord zijn van de balans tussen Yang en Yin, al ging ik daar op 24 juli even op in. Nu wat uitgebreider in dit blog.*)

Ik neem aan dat de lezers van dit blog wel bekend zijn met de klassieke Chinese theorie omtrent Yang en Yin. Kort gezegd, deze theorie houdt in dat alles in deze wereld een expressie is van twee tegengestelde krachten, yang en yin. Deze theorie wordt tegenwoordig op grote schaal onderschreven in de filosofie en de spirituele tradities van verschillende, ook niet-Chinese, scholen. De psychiater Carl Jung heeft gesteld dat bij mannen de Yang kracht meer aan de buitenkant zichtbaar is, terwijl de yin-kracht in de binnenwereld ontwikkeld moet worden. Bij vrouwen ligt het net andersom.

In een harmonische wereld zijn deze krachten zowel in het individu als in de collectiviteit in evenwicht en beide even sterk. Maar in onze tijd is die balans wereldwijd verstoord, en is het yang overheersend geworden. Omdat Yang van nature een meer doelgerichte en scheppende kracht is, terwijl yin meer ontvangend en verbindend is, leidt dat er toe dat als bij mensen de balans tussen beide verstoord is yang een onderdrukkende kracht wordt. In onze samenleving zien we dat zowel op micro- (huiselijk) als meso- en macro-niveau. Als dat extreem wordt zijn veel kwalijke verschijnselen daarvan het gevolg: manlijke dominantie, femicide, autoritair leiderschap in organisaties en in de politiek, wreedheid, marteling, dictatuur en oorlog.

*) Dit blog is geïnspireerd op Sleutel tot de I Tjing van H.van Praag, 1977.

Erratum: in mijn blog van vorige week stond een jaartal voor de verklaring van Hamas. Dat was een fout: 1906 moest natuurlijk zijn 2006.

Hiermee is nog niet de vraag beantwoord wat die verstoring van de balans tussen yin en yang veroorzaakt. Ik heb geen idee. Als u een suggestie heeft houd ik me aanbevolen. Als ikzelf er nadere inzichten over ontwikkel zal ik er op terug komen. In tussen g ik een week op vakantie – dus volgende week geen blog.Hiermee is nog niet de vraag beantwoord wat die verstoring van de balans tussen yin en yang veroorzaakt. Ik heb geen idee. Als u een suggestie heeft houd ik me aanbevolen. Als ikzelf er nadere inzichten over ontwikkel zal ik er op terug komen. In tussen g ik een week op vakantie – dus volgende week geen blog.

Hiermee is nog niet de vraag beantwoord waardoor de verstoring van de balans russen yin en yang veroorzaakt wordt. Ik heb daarover geen idee. Als u een suggestie hebt houd ik me aanbevolen. Mocht ikzelf er nadere inzichten over ontwikkelen , dan kom ik er op terug. Intussen ga ik een week op vakantie

Met deze analyse is nog niet de vraag benatwoord wat die verstoring van de balans tussen yin en yang veroorzaakt. Daar ben ik nog niet uit. Mocht u een idee hebben, dan hoor ik het graag. Mocht ik daar meer inzicht in ontwikkelen, dan zal ik er op terug komen. Intussen ga ik een week op vakantie – dus volgende week geen blog.

Met open ogen.

Geef een reactie

De menselijke geschiedenis is niet de strijd van het goede dat het kwaad probeert te overwinnen. De strijd van de mens is de strijd van een groot kwaad dat een korreltje menselijkheid probeert te overwinnen. Maar als al het menselijke in de mens ook nu nog niet is gedood, dan zal het kwaad niet meer overwinnen.
Vasili Grossman, Leven en Lot, 1992/2008

Heeft u wel eens van Tuly Flint gehoord? Waarschijnlijk niet, tenzij u abonnee bent van Trouw, want dat wijdde op 21 juli een interview aan hem. Maar u heeft daarentegen uiteraard wel gehoord van Trump, Musk, Poetin, Netanyahu, Bolsonaro, Orban en Erdogan. Toch is wat mij betreft meneer Flint van een aanzienlijk grotere signatuur dan de genoemden. Hij heeft vele misdaden begaan vanuit het Israëlische leger, maar kwam tot inkeer, en is nu trauma therapeut in Israël. Hij ‘behandelt’ gelijkelijk Israëlische militairen, Palestijnen, rechtse kolonisten, mensen die een aanval van Hamas hebben overleefd, ultraorthodoxe Joden, seculiere Israëliërs, mensen die het lijden van anderen ontkennen en mensen die er door gevormd zijn. Hij zit bij ze, hij luistert. Net als vele anderen sloot hij voorheen zijn ogen voor het kwaad, maar nu is hij wakker geworden en houdt ze open. Hij heeft zich nu publiekelijk gekeerd tegen de oorlog, waardoor hij vele vrienden en collega’s heeft verloren. Hij is ontslagen uit het leger*). Voor mij is hij een held.

Hij is wat mij betreft een manifestatie van het goede. Over liefde zijn vele teksten bekend, onder meer het beroemde citaat uit 1 Korinthe 13. Ook over het kwaad is veel geschreven. Over het goede zijn veel minder citaten bekend. Hoewel in Mattheus 5 en 7 wel het een en ander staat dat tot denken aanzet. Niettemin komt het meer op ons eigen (ge)weten aan.

Kenmerkend voor het kwaad in de wereld is, voor zover ik het kan overzien, dat het onverschillig staat tegenover mensenlevens, ja zelfs tegenover het leven als zodanig. Het uit zich in geweld en wreedheid. Als ik daartegenover het goede stel, dan lijkt me dat het centrale principe van het goede is: eerbied voor het leven. Kenmerkend van het goede is dat het zich op kleinschaliger schaal voordoet dan het kwaad. Maar het lijkt me onuitroeibaar. Het manifesteert zich in een Yin-stijl. De kracht van het goede is minder explosief dan de kracht van het Yang, maar houdt het langer vol.

*) Om het hele interview te lezen zie men Trouw, 21 juli 2025.

Wat is goed?

Geef een reactie

Goedheid is sterker dan slechtheid
(Nelson Mandela)

Als een olievlek breidt het kwaad zich over de wereld uit. Daarom heb heb ik de afgelopen maanden veel geschreven over het kwaad en ben daarbij ingegaan op vragen als: waar komt het vandaan, wat is de functie ervan, en wat is het precies. Maar definitieve antwoorden heb ik niet gevonden. Ik realiseer me dat dit misschien niet mogelijk is – het bestaan van het kwaad is en blijft uiteindelijk een mysterie. Bovendien is het zo, dat we in deze wereld alles beleven in tegenstellingen, en het kwaad is misschien pas echt te begrijpen als we ook kijken naar het goede (zoals we duisternis pas kunnen begrijpen als we een idee hebben van wat het licht is). Daarom ga ik in dit blog maar eens in op wat het goede, wat Goed is.

Het is duidelijk dat de ideeën over wat goed is per cultuur verschillen. Maar de vraag is of onder die oppervlakte bij individuele mensen een universeel besef van wat goed, of van wat het goede is, bestaat. Een soort a priori kennis of weten, wat vervormd of zelfs onderdrukt kan worden door culturele waarden. Het zou bijvoorbeeld kunnen zijn dat de gulden regel – “Behandel anderen zoals je zelf behandeld wilt worden” of “Wat gij niet wilt dat u geschiedt, doet dat ook een ander niet” – in alle culturen geldig is, zij het dat de invulling in de praktijk kan verschillen. De essentie blijft dan hetzelfde: het tonen van respect, empathie en eerlijkheid in de omgang met anderen, gebaseerd op de eigen wensen en behoeften. Het zou ook kunnen zijn dat mededogen en solidariteit universele waarden zijn, ook al kunnen daar in sommige culturen verschillende groepen van uitgesloten zijn. Zo zijn er vele anekdotes van mensen die vreemdelingen of vijanden die ziek of gewond zijn toch bijstaan, ook al hebben die vijanden eerder veel verdriet veroorzaakt.

Ik heb hier impliciet al een aanduiding gegeven van wat dat universele goed zou kunnen zijn. Ook in de kunst – muziek, beeldende kunst, literatuur, architectuur, enz. – komt dat universeel goede soms tot uiting. Volgens de recensent was dat bijvoorbeeld het geval in het recente North Sea Jazz Festival.

Mensen kunnen tot kwaadaardig gedrag vervallen als de balans in hun wezen om wat voor een reden dan ook verstoord is, met name de balans tussen Yang en Yin. Naar zijn aard is Yang initiërend, penetrerend, wilskrachtig en egogericht, terwijl de Yin energie meer verbindend, ontvankelijk, bereidwillig en ecogericht is. Als de yangkracht zich niet door wu wei (niet handelen) weet in te tomen, en de yin energie daar tegenover niet door intuïtie en wijsheid voldoende sterkte weet te ontwikkelen, dan is de balans zoek, en dat is de oorzaak van veel kwaad in de wereld. Dit soort processen spelen zowel op individueel als op collectief niveau. Volgende week werk ik dat verder uit.

Manifestatie van harmonie.

Geef een reactie

Ik geloof in Spinoza’s God die zich openbaart in een ordelijke harmonie van alles wat bestaat.
(Albert Einstein)

We lopen in in ons leven het pad van de liefde, overstraalt door het pad van Licht – zo schreef ik in de vorige twee blogs. We lopen die paden in de materiële werkelijkheid, dus zo ontstaat een derde pad: het pad van de zintuigelijke ervaring (dat noemde ik op 1 mei het pad van de materie). Die materiële werkelijkheid is er in essentie een van harmonie, zegt Albert Einstein, getuige bovenstaand citaat. Dat lijkt in tegenstelling tot wat Leonard Cohen zingt, die zegt dat niets volmaakt is: in alles zit een barst (zie vorige blog). Die tegenstelling bestaat echter alleen als je niet tot de diepte van de werkelijkheid doordringt; aan de oppervlakte blijft. Aan die oppervlakte is alles in tegenstelling; is niets volmaakt – zo zit deze wereld in elkaar. Maar daaronder kan zich wel degelijk een harmonie bevinden, een diepere werkelijkheid.

Deze harmonie openbaart zich in wetten (zie mijn blog van 3 juli). Die wetten vormen een prachtig netwerk, daarin zit die harmonie. In die wetten openbaart zicht de absolute grond van alles. Noem het God, de Oorsprong, de creatieve intelligentie, wat voor jou past. Die wetten zijn er in twee soorten: de natuurkundige wetten, en de mystieke wetten. De eerste soort is waarneembaar voor de wetenschap (bijvoorbeeld: de tweede wet der thermodynamica, de evolutie, E=mc²), maar ook voor de aandachtige beschouwer (bijvoorbeeld de zwaartekracht, de wet van causaliteit, de wetten waaraan ons lichaam voldoet, en de wetten van het leven in het algemeen – groei, bloei, vrucht dragen en voortplanting.). De tweede soort is vooral waarneembaar als je kijkt door de barst die het licht binnen laat vallen: de wet van karma, de hermetische wet (zo boven, zo beneden), de wet van eenheid (alles is één). Aandachtige beschouwing van en contemplatie op die wetten kan je vervullen met het ontzag voor alles wat er is.

Het is dus de moeite waard om bij je eigen bewustwording niet alleen naar binnen te kijken maar ook naar je levensweg: de hoofd- of middenweg, en ook de boven – en de onderweg. Je zult daar wijzer van worden, en een beetje meer wijsheid kan deze wereld wel gebruiken.

Manifestaties van Licht.

Geef een reactie

There is a crack in everything, that’s how the light gets in
Leonard Cohen

Op onze levensweg, het pad van de Liefde (zie vorige blog), worden we begeleid door het Licht, dat zodoende ook een pad aflegt, boven ons pad van Liefde (zie het blog van 1 mei. jl.). Ook daarvan zijn we ons meestal niet bewust (net zomin als van de Liefde).Vandaar dat het streven naar Licht een belangrijk tweede levensdoel wordt. Ook in dit geval is het van belang te weten dat het Licht zich vaak indirect manifesteert. Slechts een beperkt aantal mensen vermag het Licht rechtsreeks te aanschouwen, Dit wordt onder meer gerapporteerd door de meesten die een BDE meemaken.

Het Licht manifesteert zich ook door onze innerlijke gids. Er ‘gaat ons een licht op’. Zo is wijsheid te zien als een manifestatie van Licht. Het Boeddhisme spreekt in dit geval van wakker worden, van ware kennis: verlichting. We kunnen dan de illusie van de manier waarop we de werkelijkheid – Maya – waarnemen, van onze begeerte en de daaruit voortvloeiende pijn loslaten.

Het Licht kan zich ook openbaren als contact met het mysterie, als verwondering, bewondering, ontzag. Voor gelovigen: als contact met het goddelijke. Voor anderen, als contact met de onzichtbare, transcendente werelden (de godin Sophia in de gnostiek, en de godin Tara in het Boeddhisme). Of als een beleven van het mysterie van het leven in al zijn vormen: ons lichaam, de natuur, Gaia, de zon, de kosmos, de sterrenhemel, geboorte en dood.

Een derde weg naar het licht is het contact met onze identiteit. Hoe kan het dat, terwijl we voortdurende ontwikkelen en groeien, toch voor ons gevoel steeds onszelf blijven? Dat onze identiteit niet verandert? Dat we een antwoord kunnen vinden op de vraag: Wie ben ik? En dat dit antwoord merkwaardigerwijs niet leidt tot ons ik-bewustzijn, maar tot verbinding met onze ziel, ons zelfbewustzijn.

Tenslotte heeft Leonard Cohen in zijn beroemde anthem*) ons nog een weg naar het licht gewezen: kijken naar de scheur of de barst in alles. Alles; dat kunnen dus dingen zijn, levende wezens of processen. Het valt niet altijd mee die scheur te vinden, maar niets is volmaakt in de zin van zonder scheur of barst, althans volgens Leonard Cohen. Maar om de scheur te vinden moeten we in het element dat we beschouwen duiken. Als we aan de buitenkant blijven is de scheur vaak moeilijk waar te nemen, en kunnen we trouwens ook het licht niet ervaren. Dus we verdiepen ons in de wereld van de wetmatigheden om het licht te vinden. Daarover de volgende week.

*) Audio: https://www.youtube.com/watch?v=1jzl0NlTmzY
Video: https://www.youtube.com/watch?v=c8-BT6y_wYg

Zijn we allemaal één?

Geef een reactie

In de lijn van Beethovens Eroica verklankt het werk . . . de overwinning van het goed op het Kwaad. . . . Het Adagietto kwijt zich voorbeeldig van zijn taak als inleiding op de finale. . .
De triomf van het Goed op het kwaad is een feit.
(Geert Riem over de vijfde symfonie van Gustav Mahler*)

.
.

In mijn miniserie over hoe om te gaan met het kwaad in de wereld heb ik vorige week twee vragen opgeworpen:
1. Waarom is het nodig ons eerst te verdiepen in het kwaad in onszelf en de wereld om ons heen alvorens we het goede in de wereld kunnen neerzetten?
2. Hoe, en onder welke omstandigheden, moeten we ons toch direct tegen het kwaad verzetten?

Ik ga eerst in op de eerste vraag.
Als we het kwaad niet echt onder ogen zien kunnen we onze aandacht niet onverdeeld op het goede richten. Als we dat toch proberen onderdrukken we het besef van het kwaad in ons, in plaats van het buiten onze aandacht te parkeren. Dan woekert het in ons verder als onze schaduw, neemt energie in beslag, en maakt ons minder krachtig in relatie tot het goede. Dit leven zit zo in elkaar dat we deze wereld alleen in tegenstellingen kunnen waarnemen, dus als we echt in het goede willen duiken moeten we dat ook in het kwaad doen. Dat verdiept ons bewustzijn, en maakt ons milder en bescheiden. Verder: diegenen die het kwaad bedrijven zijn aan ons verwant – dat zien we als we dieper in onszelf duiken. Ze zijn als familieleden in de ‘family of men’ en net als in onze eigen familie komen daar familieleden in voor waar we moeite mee hebben. Maar ze blijfven toch familie, of we dat nu leuk vinden of niet. Dit besef houdt de weg open naar eenheidsbeleving: het weten dat we deel uit maken van een groot geheel: Gaia met alles erop en eraan.

De tweede vraag. Ik heb twee weken geleden gezegd dat we niet direct met het kwaad in conflict moeten treden. Maar op die regel is een uitzondering: als onze naasten of wijzelf direct persoonlijk bedreigd worden, fysiek, of in onze uitdrukkingsmogelijkheden; kortom: in onze vrijheid of zelfs in ons bestaan, en als alle andere mogelijkheden zijn uitgeput. Maar ook dan moeten we proberen geweld te vermijden, maar soms is zelfs dat niet mogelijk. In dat geval moeten we, als we daar de tijd voor hebben, kiezen tussen twee kwaden, passief zijn of verzet: wat levert het minste schade of leed op?

Hiermee ben ik aan het einde gekomen van mijn miniserie over goed en kwaad, maar het laatste woord is er natuurlijk niet over gesproken. We zullen erover moeten blijven denken en spreken, en navenant handelen, zolang het kwaad bestaat – en dat is dus voor de rest van ons leven. Maar niet voortdurend; we moeten ons ook Prediker herinneren: Er is een tijd om te wenen en een tijd om te lachen. (Pred: 3.4)

*) In de vijfde symfonie laat Mahler horen wat ik in de afgelopen blogs heb proberen te zeggen: je moet eerst in het Kwaad duiken alvorens je het Goede kunt laten triomferen. Citaat is afkomstig uit de programma toelichting bij een Musico-reis waaraan ik afgelopen week heb deelgenomen.