De spreuk in de titel – Potius deficere quam desperare – ( liever tekortschieten dan wanhopen), staat in baksteen vermeld op een van de twee gevels van het Amsterdams Lyceum, de school waar een van mijn kleindochters op school zat. Het is geloof ik ook het motto van de school. Waar de spreuk vandaan komt heb ik niet kunnen achterhalen. Misschien is hij wel bedacht door de oprichter en eerste rector van de school, dr. C.P. Gunning. Gunning was rector van 1917 tot 1952, met een onderbreking van enkele jaren gedurende de oorlog, toen hij werd gevangen genomen omdat hij geprotesteerd had tegen het wegsturen van de joodse leerlingen. Hij heeft zijn spreuk dus wel waar gemaakt!
De spreuk zet aan tot reflectie. De spreuk is de tegenpool van de uitspraak van Václav Havel: Hoop is ergens voor werken omdat het goed is, niet alleen omdat het kans van slagen heeft. De spreuk slaat zowel op je eigen persoonlijke ontwikkeling, als op het bijdragen aan de samenleving. Het zou toch treurig zijn als je aan het eind van je leven over veel dingen moet zeggen: ik heb het niet eens geprobeerd. . . ?
Zo hoop ik dat velen van ons in 2020 onze ‘comfort zone’ verlaten en risico’s durven nemen. U persoonlijk wens ik daarom naast uw successen ook veel falen toe. Ikzelf ben daar gisteravond al mee begonnen, maar dat is een ander verhaal. Gelukkig nieuwjaar!
Angst heeft in ons leven een belangrijke functie: het geeft ons de gelegenheid moedig te zijn. Om moedig te zijn moet je eerst bang zijn, anders is moed nergens voor nodig, en zal het dus niet ontwikkeld worden. En moed is beslist iets wat we nodig hebben in deze barre wereld. Het is een van de kardinale deugden. In ons hart weten we dat wel en daarom scheppen mensen die zich niet bewust zijn van hun eigen angsten vaak situaties, die een zeker risico inhouden. Door onze angst gade te slaan, er niet in te verdrinken maar het ook niet weg te stoppen, trainen we moed. We kunnen dit proces versterken door ons veiligheidsgebied te verlaten, en een redelijk risico te nemen (growing edge). Join the club!
Gelukkig brengt de bijbel opnieuw uitkomst. ‘Oordeel met een rechtvaardig oordeel’ (Joh. 7.24) of ‘Openlijk zult gij uw volksgenoten terechtwijzen.’ (Lev, 19:17). Vooral die laatste uitspraak (die vooraf gaat aan de beroemde uitspraak: ‘Gij zult u naaste liefhebben als uzelf’ is interessant: oordelen mag niet alleen, soms moet het zelfs. Dit roept natuurlijk weer allerlei nieuwe vragen op zoals: wanneer moet je oordelen en wanneer niet; wanneer is een oordeel rechtvaardig, en wie bepaalt dat? Maar daarover een andere keer.
Het is wel een interessant gedachte-experiment om je voor te stellen wat je als grafschrift op je steen zou willen zien staan, of, als je niet begraven wil worden, hoe een voor jou belangrijk of dierbaar persoon jou in een oneliner zou karakteriseren na je overlijden. En een ander gedachte-experiment: als je zou weten dat je morgen, over een week, over een jaar zou overlijden: wat zou je nog willen doen? Doe dat dan nu. Deze gedachte-experimenten zijn oude technieken uit de groeibeweging van de zestiger en zeventiger jaren, die hun relevantie nog geenszins verloren hebben.
Een leven dat niet kritisch naar zichzelf kijkt, is het niet waard om geleefd te worden. (Socrates)*
Of course we don’t love our neighbor immediately after meeting him/her, or continuously. As Carl Jung wrote in a letter to Mrs. A. Schim van de Loeff: “The general idea of christian love for one’s neighbour is a pretense. In that way one can interact with everyone in a nice and detached way, because you are loving everyone after all. I possess no christian love, so why should I pretend to love you? I take you seriously, and that, in all honesty, is the only thing I can do.”