Categoriearchief: Mens en samenleving

Morele moed en spirituele durf*).

There is a crack in everything – that’s how the light gets in
Leonard Cohen – Anthem**)

Vorige week schreef ik over het einde van deze tijd. Hoe kunnen we voorkomen dat dit uitloopt op een catastrofe? Hoe kunnen we bevorderen en dat dit einde het begin is van een nieuwe kans? Daarover zei ik vorige week dat daarvoor morele moed en spirituele durf nodig is.

In ons allemaal leeft de kiem van morele moed. Hoe kunnen we die kiem tot wasdom laten komen? Die weg begint met zelfreflectie. Met name is het van belang dat we naast onze zelf-waardering ook onze destructieve en kwaadaardige neigingen onder ogen zien. Laten we maar eens terug kijken op ons leven en zien hoe, soms op subtiele wijze, deze neigingen in ons dagelijks gedrag een rol spelen. Als we zodoende, na een grondige inspectie en zelf-analyse, daar enig zicht op hebben gekregen, dienen we onszelf daar niet mee om de oren te slaan, maar dit te zien als een schaduw in onszelf, die we voorlopig eens even terzijde moeten stellen.
Daarna dienen we de blik naar buiten te richten, en met name op de pijn in de wereld die bestaat naast de schoonheid. Die pijn kunnen we zien op individueel niveau, bij onze naasten, familie, vrienden en collega’s (ziekte, verlies, verdriet, depressie), maar ook in de wereld als geheel. We hoeven alleen maar te denken aan Gaza, Israel, Oekraïne, Rusland, Soedan, Syrië, Georgië en zo meer, en de situaties aldaar tot ons door te laten dringen. Dat kunnen noch moeten we niet de hele dag doen, maar er regelmatig een moment bij stil staan tot we de pijn zelf voelen is niet verkeerd. Zo ontwikkelen we compassie: mede-lijden.
Als we door zelf-reflectie en deze momenten van bezinning tot een dieper bewustzijn zijn gekomen dan zal vanzelf de moed ontwaken. Dan zullen we die tot uiting laten komen in wat de Boeddha het juiste spreken, het juiste handelen en het juiste werken noemt: stappen van het achtvoudig pad. Dan zullen we ons niet laten weerhouden door tegenkrachten. En dragen zodoende bij aan een betere wereld. Alle beetjes helpen.

Dark night of the soul – er zijn altijd lichtpuntjes

Als u door deze exercities af en toe de moed verliest – merk op hoe moed eigenlijk twee betekenissen heeft – dan is het goed u te richten op schoonheid in kunst of natuur. Ikzelf heb veel gehad aan muziek: Schubert: Nocturne (opus 148), Arvo Pärt: Spiegel im Spiegel, Morningsside van Neil Diamond (allemaal op youtube te vinden). En realiseer je dat in alles een barst zit – dat is hoe het licht kan binnendringen.
Volgende week ga ik in op spirituele durf.

*) Titel ontleend aan het boek met deze titel met door van Bas van den Berg vertaalde essays van Abraham Joshua Heschel (Volzin, 2025)

**) https://www.youtube.com/watch?v=c8-BT6y_wYg

Op weg naar het einde

Geef een reactie

Wij hebben nog twee decennia
(Diederik Samsom in De Groene Supermacht, 2025)

Alles in de fysieke wereld is vergankelijk. Bloemen verwelken, bomen sterven ( soms na duizenden jaren), steden worden ruïnes, beschavingen vergaan, en ook wij gaan allemaal dood. Dat is een bemoedigende gedachte als wij bedenken dat de huidige ellende in deze wereld ook allemaal voorbij zal gaan: de oorlogen, de onderdrukking, de honger, de dominantie van eigenbelang en het streven naar macht en winst, en zo meer. De vraag is alleen, wat komt daarna: zal het eindigen in ons aller ondergang, of zal er een zon opgaan in een nieuwe, stralende wereld waarin solidariteit en samenwerking de leidende principes zijn.

Volgens Diederik Samson, die als kabinetschef van Frans Timmermans een sleutelrol vervulde bij het tot stand komen van de Green Deal in Europa (2019), zijn beide uitkomsten mogelijk. In zijn boek (zie hierboven) stelt hij dat een positieve uitkomst waarschijnlijk is, als Europa (de EU) daarbij in de wereld het voortouw blijft nemen. Een voorwaarde daarvoor is dat de regeringen van Europese landen hun regionale belangen ondergeschikt maken aan het algemeen belang, het belang van de wereld als geheel. Samson is daar optimistisch over. Hij stelt overigens dat we nog twee decennia hebben om een alles vernietigende klimaatramp af te wenden.

Het is niet zo dat Samson een naïeve optimist is. Hij is zich terdege bewust van de struikelblokken die er op de weg liggen. Maar hij heeft er vertrouwen in dat de Europese leiders, en in hun voetspoor de andere leiders ter wereld, tijdig bij zinnen komen, misschien onder invloed van lokale klimaatrampen en onder druk van onderaf. Ik deel zijn optimisme niet. Ik noem mezelf eerder een realist. Een goede afloop zou kunnen, maar het kan ook misgaan. Zie bijvoorbeeld hoe in 2025 de Geen Deal in Europa wordt afgezwakt, en hoe bijvoorbeeld in onze verkiezingscampagne het klimaat geen enkele rol speelde. Ik ben in dit verband benieuwd wat de voornemens zullen zijn van het nieuwe, waarschijnlijk rechtse kabinet (als Yesilgöz voet bij stuk houdt).

Ik woonde vandaag een conferentie bij van de Stichting Pardes met als thema: het heiligen van het leven. Centraal stond daar het werk van Abraham Joshua Heschel, die steeds op zoek was naar hoe je in het leven van waarde kunt zijn. Bas van den Berg heeft een aantal essays van hem vertaald in Morele moed en spirituele durf (Volzin, 2025*), waarin hij dat werk van Heschel toegankelijker maakt. (Dat boek werd op de conferentie te koop aangeboden). Het voert voor dit blog te ver om daar nu op in te gaan, maar ik zal er zeker op terug komen. Voor nu besluit ik met de conclusie dat morele moed en spirituele durf het enige is wat wij kunnen ontwikkelen, om een noodlottig einde van deze tijd te voorkomen.

*) https://www.google.com/search?client=safari&rls=en&q=Morele+moed+en+spirituele+durf&ie=UTF-8&oe=UTF-8)

Omslag van Marcus van Loopik

Het fascisme is onder ons, deel II

Geef een reactie

Vorige week eindigde ik mijn blog met de conclusie dat het fascisme al onder ons is. Is u dat met me eens? Om tot een eigen oordeel hierover te komen moet u niet alleen kijken naar de door mij genoemde ‘leiders’ en bekende personen, maar ook naar diegenen die een aantal van de instrumenten die fascisten hanteren ook gebruiken. Zoals bijvoorbeeld NRC-verslaggever Hugo Logtenberg , die Wijers onterecht ervan beschuldigde dat hij Yesilgöz een leugenaar had genoemd. Toen hij zijn vergissing bemerkte heeft hij dat niet publiekelijk herroepen, maar geciteerd uit een privé- appje van Wijers, waarin deze Yesilgöz een feeks had genoemd. ’s Avonds zat hij apentrots om wat hij gedaan had bij Café Kockelmann van WNL, en later bij Met het Oog op Morgen.*). (Een slechte beurt voor NRC- ik had dat van een journalist van die krant niet verwacht). Als u dit gedrag van Logtenberg afzet tegen de criteria van het fascisme die ik in het vorige blog genoemd heb dan realiseert u zich dat hij aan een aantal van die criteria voldoet. Ik noem dit fascisme light of fascistoïde. DIt is maar één voorbeeld. U kunt dit voorbeeld moeiteloos uitbreiden met andere; bijvoorbeeld Yesilgöz, die inderdaad niet in haar eerste leugentje gestikt is, of Eerdmans. Tijdens de verkiezingscampagne heeft Jetten overigens zijn voorkeur uitgesproken om met deze laatsten te regeren – al is hij daar later op teruggekomen. Ja, het fascisme is echt onder ons.

Wat kunnen wij daartegen doen? Één: ons grondig op de hoogte stellen. Zien op welke wijze en waar het allemaal speelt. Ons verdiepen in wat het zou betekenen als het fascisme echt de mainstream zou worden. Een goede methode is om na te gaan wat Trump al allemaal met actieve en passieve instemming van de meerderheid der Amerikanen nu al heeft uitgehaald. Twee: als we zodoende wijzer zijn geworden: in woord en geschrift kond doen van onze verworven inzichten. Het figuurlijk van de daken schreeuwen. Denk in dit verband ook aan het middel van de ingezonden brieven. Drie: signaleren, kritiseren, protesteren, verzet, demonstreren, als de gelegenheid zich voordoet. Vier: een visie ontwikkelen van de samenleving die ons als ideaal voor ogen staat. Een samenleving in vrede en harrmonie. Een democratische, rechtvaardige en waarheidslievende samenleving. En ons die samenleving concreet in beelden voor ogen halen. En dan die visie vervolgens uitstralen. Mijn eigen visie kunt u vinden in De Aarde heeft koorts en Voor niets gaat de zon op.

Utopia van Thomas More:

*) Ontleend aan een column van Jamal Quariachi in Trouw, d.d 18 november j.l.

Het fascisme is onder ons.

Geef een reactie

Het is gebeurd dus het kan weer gebeuren. Dat is de kern van wat we te zeggen hebben.
(Primo Levi, Auschwitz overlende, geciteerd door Rosan Smits*)

Als we het over fascisme hebben, en we willen inschatten of Trump, Netanyahu, Wilders, Orban, Giorgia Meloni, Marine LePen, Alice Weidel, Nigel Farage ‘eigenlijk’ fascistisch zijn maken we de fout dat af te meten aan het fascisme van Hitler en Mussolini in de dertiger jaren. Maar het fascisme vertoont zich nu in een andere gedaante. Als we willen beoordelen wie fascisten zijn is het verstandig allereerst te kijken naar de ontwikkelingsstadia van het fascisme, zoals beschreven door Robert Paxton**):

Er is al een voedingsbodem in de samenleving: onvrede, crisis. Dan ontstaat er een organisatie: een partij of beweging die zich verzamelt rond een leider. Vervolgens krijgt die beweging macht door deel te nemen aan de regering en probeert dan alle controlerende machten uit te schakelen. Als dat lukt neemt deze groepering de totale macht over (NB: daar hoeft de beweging/partij geen absolute meerderheid in het parlement voor te hebben).

Nog duidelijker is het om te kijken naar de instrumenten die het fascisme hanteert om het volk te mobiliseren: idealisering van het verleden, extreem nationalisme, streven naar een totalitaire staat, propaganda, ondermijning van onafhankelijke denkers (journalisten, wetenschappers, kunstenaars, activisten), leugens, complotdenken, racisme, slachtofferdenken, aanvallen op de rechtstaat. Voor een overzicht zie men het in de voetnoot genoemde boekje van Rosan Smits. Sommige van deze instrumenten worden ook door rechtse groepen gehanteerd die je nog niet fascistisch kan noemen, maar kenmerkend voor het fascisme is dat het ze vrijwel allemaal tegelijkertijd hanteert. Volgens deze criteria zij alle hierboven genoemde leiders als fascistisch te kenschetsen. Het fascisme is dus al onder ons, mede omdat het vaak gedeeltelijk omarmd wordt door zogenaamde middenpartijen.

Waarom is dat zo gevaarlijk? Het is zo gevaarlijk niet alleen omdat het onze vrijheid wegneemt en ons onderdrukt, en rücksichtlos mensen opoffert. Maar het is ook zo bedreigend omdat het de grote problemen van deze tijd niet aanpakt, laat staan oplost. Het koerst doelbewust af op de vernietiging van de wereld zoals wij die kennen. In de chaos die dusdoende ontstaat kunnen ze het gemakkelijker voor het zeggen krijgen. In het volgende blog ga ik in op de vraag: kunnen we hier wat aan doen, willen hier tegen strijden, en zo ja, hoe kunnen we dat doen met enige kans op resultaat.

Demonstratie in Londen, 25 October 2025: “Reclaim London from the Islamists”.

*) Rosan Smits, Dit is fascisme, De Correspondent, 2025. Zeer aanbevolen; geeft een uitgebreide analyse, meer uitgebreid dan ik in dit blog kan doen. Dit blog is mede op haar boekje gebaseerd.
Primo Levi, Is dit een mens? 1947
**)Robert O. Paxton, The Anatomy of Fascism, 2005

Rampzalig

3 reacties

Maar ik zeg jullie heb je vijanden lief
(Matth, 5:43)

Iedrereen die me in de loop van de jaren gevolgd heeft weet wel dat ik politiek links georiënteerd ben. Ik heb nooit willen vermelden van welke partij ik een aanhanger ben, om geen lezers van mij te vervreemden. Maar het zal mijn lezers wel duidelijk zijn dat ik zeer teleurgesteld ben door de verkiezingsuitslag. Nederland heeft gekozen voor een rechts kabinet. Omdat de VVD en PvdA/GroenLinks zo’n totaal verschillende visie hebben op wat er met dit land moet gebeuren kunnen zij niet samen regeren, en is een kabinet door het midden niet mogelijk. Er zullen nog velel analyses volgen; daar heb ik weinig aan toe te voegen. Toch enkele kanttekeningen.

Er zijn bij deze verkiezingen drie winnaars: D66, CDA en Ja21, en drie verliezers: NSC, PVV en GroenLinks/PvdA. Als je dus zuiver democratisch te werk gaat leidt dat logischerwijs tot een rechtse regering: met de winnaars en de VVD, die slechts weinig verloren heeft. Dat is wel even slikken voor diegenen die D66 gestemd hebben omdat ze GLPvdA te links vonden. Zij krijgen nu een rechts kabinet .
De verkiezingscampagne ging weinig over de inhoud, maar meer over wie de beste lijsttrekker was. Dat was klaarblijkelijk Rob Jetten, met Henri Bontebal als goede tweede. Zij zijn goede ‘performers’, hetgeen niet gezegd kan worden van Frans Timmermans, die bovendien een beetje last had van hoogmoed. Dat hij waarschijnlijk veruit de beste premier zou zijn, met zijn ervaring, relaties en internationaal aanzien, deed niet ter zake. Sinds 1939 hebben we zes premiers gehad die niet leider waren van de grootste, maar van een kleinere partij in de regeringscoalitie (Colijn, De Geer, Gerbrandy, Schermerhorn, Drees en Biesheuvel). Dat zou Frans Timmermans ook heel goed geweest kunnen zijn, maar dat is door de VVD onmogelijk gemaakt – resulterend in het zich terugtrekken van Timmermans. Wij Nederlanders hebben een opmerkelijk talent in het verslijten van onze beste leiders.
GLPvdA was de enige partij die een sluitende staatsbegroting wist te combineren met behoud van de zorg; de enige partij die een doordachte oplossing had voor het asielvraagstuk (zij het ook niet zonder problemen) en voor het stikstof/woningprobleem. Dat gaan we nu allemaal niet krijgen. Evenmin is met dit rechtse kabinet een radicaal klimaatbeleid mogelijk.

Er is nog meer over te zeggen maar ik wilde het hier nu maar bij laten. Wat zijn de consequenties van deze verkiezingsuitslag voor hen die, zoals ik, geloven dat een werkelijk humane maatschappij alleen maar gebaseerd kan zijn op een collectief verdiept bewustzijn gericht op eenheid. Op waarden als eerbied voor het leven in al zijn facetten, vrijheid in gebondenheid, waarheidsliefde en openheid. Kortom: werk aan de winkel: onderzoek naar de rechtse tendensen in onszelf en leren daar op een verantwoorde wijze mee om te gaan, en het ontwikkelen van onze liefde zonder aanzien des persoons.

Is een wereld zonder kwaad mogelijk?

Geef een reactie

In een wereld zonder kwaad zou het leven niet de moeite waard zijn.
Thomas S. Elliot

Dezer dagen las ik een boekje van Bernard Delfgaauw over Teilhard de Chardin (1961) waaruit ik twee dingen oppikte: 1. Teilhards originele versie op de evolutie (waarover later misschien meer) en 2. Teilhards opvatting over het kwaad in de wereld. Wat betreft dit laatste: Teilhard ziet dat we als mensheid een keuze hebben voor of tegen het kwaad, en hij vermoedt dat de uiteindelijke keuze daar tegen zal zijn, en dat er dan een goddelijke ingreep zal volgen, waaruit een wereld zonder kwaad zal resulteren.

Ik geloof er niets van. Ik denk dat op deze wereld het kwaad altijd aanwezig zal zijn. Ik heb de afgelopen maanden veel over het kwaad geschreven, en gesteld dat we dat zo min mogelijk rechtstreeks moeten bestrijden. Want als we dat doen geven we het aandacht en dus energie, en dan zal het uiteindelijk steeds sterker worden. Wel kunnen we indirect de gevolgen van het kwaad bestrijden door daar onze goedheid tegenover te stellen: ons verlangen naar vrede en harmonie, onze liefde, en onze waarden van eerbied, vrijdheid, waarheid. We kunnen dat alleen maar op een zuivere manier doen als we eerst de bron van het kwade in onszelf onderzoeken en volledig onder ogen zien. Pas dan is er een keuze en zullen we het goede kunnen uitstralen en er ons handelen door laten beïnvloeden. Alleen bij een directe bedreiging van wat of wie ons lief is is een directe confrontatie van het kwaad de enige mogelijkheid.

Dus het slechte nieuws is dat er in deze wereld altijd kwaad zal zijn. Maar het goede nieuws is dat dit ook geldt voor het goede. Ook dat is onuitroeibaar, hoezeer het ook bedreigd wordt. Je ziet dat het steeds pregnanter de kop opsteekt, naarmate het kwaad in de wereld toeneemt (dat gebeurt ook altijd in oorlogen). Voorbeelden daarvan zien we nu in Israël, waar het protest tegen de doorlog steeds sterker wordt, en nu niet meer alleen gericht is op het redden van de gegijzelden, maar ook direct op het leven van de Palestijnen. Of in Brazilië, waar de veroordeling van Bolsonaro nu tot ongekende vreugde-uitbarstingen leidt.

Deze beschouwing leidt, als je er over nadenkt, tot vragen over de schepping. Ligt daar een plan aan ten grondslag, en heeft de schepping een betekenis of een doel? En zo ja, wat is dat dan? Ik heb daar wel ideeën over, en er ook al wel over geschreven, maar voor nu laat ik de reflecties daarover bij de lezer.

Kwade Hoek is zo kwaad nog niet. Vandaag de dag is Kwade Hoek een dynamisch getijdengebied binnen de Duinen van Goederee, een natuurgebied op Goeree Overflakkee in Zuid-Holland. Maar het werd vroeger ‘de kwaaien hoek’ genoemd vanwege de verraderlijke stroming en zandbanken voor de kust. Vele schepen zijn hier op vast gelopen. De schippers waren opgelucht als ze ‘de kwaaien hoek’ voorbij waren.

Voorwaardelijke liefde

Geef een reactie

Vandaag de dag gaat het erom dat erom wat men weegt op de weegschaal van de mensheid. Al de rest is onbeduidend’
Goethe (geciteerd door Rob Riemen)

Vorige week noemde ik liefde een van de fundamentele gevoelens. En ik zei onder meer dat ik van de wereld, van de mensheid houd. Dat is zo, maar het merkwaardige is dat dat gevoel wegvalt als ik mijn aandacht op een enkel individu richt met wie ik veel moeite heb: Trump, Wilders, Yesilgoz of Schoof, om maar een paar voorbeelden te noemen.

Ik zie ons mensen als cellen in het lichaam van Gaia, te vergelijken met de cellen in ons eigen lichaam. Ik houd van mijn lichaam, en die liefde straalt af op de meeste cellen. Maar toen ik ooit kanker had, gold dat niet voor de kankercellen. Ik heb er toen aan moeten werken om die cellen te beschouwen als mijn cellen; ze als het ware te accepteren, voordat ik ze kon bestrijden. Dit was onderdeel van het genezingsproces zoals beschreven door SImonton (Op weg naar herstel, 1983). Zo zou het ook moeten gaan met de cellen in Gaia: eerst beseffen dat we echt allemaal één zijn, voordat we sommigen van hen kunnen en moeten bestrijden.

Dat eenheidsbesef is bij mij voorshands nog al cerebraal; het is nog niet ingedaald op gevoelsniveau. Daardoor blijft de liefde waar ik het over had ook nogal abstract. Overigens, waar liefde is ontstaat ook meestal gehechtheid, die de liefde beperkt. We zijn gehecht aan wie of wat we liefhebben. Maar echte liefde laat juist los, laat de ander(en) vrij.*) Pas dan krijgt de liefde vrij baan.

Tot zover wat reflecties over mijn zijn in de wereld, en mijn verhouding tot het kwaad. Volgens Goethe (zie citaat hierboven) wordt het tijd dat ieder zijn verantwoordelijkheid voor het welzijn van de gehele mensheid neemt. Verantwoordelijkheid nemen betekent volgens mij dat men een antwoord heeft en geeft; met andere woorden, dat men iets doet. Maar het uiteindelijke antwoord op het kwaad heb ik nog niet.

*) Voor een meer diepgaande bespreking van gehechtheid en loslaten zie men mijn boek Spiritueel Leiderschap, pag. 107 e.v.

The family of (wo)men.

Geef een reactie

In de meeste psychologische theorieën wordt er vanuit gegaan dat er vier basale menselijke gevoelens zijn. Maar er is geen volledige overeenstemming over welke dat dan zijn. Vaak worden genoemd: vreugde, boosheid (woede), angst en verdriet. Persoonlijk kies ik voor liefde, angst, vreugde en verdriet/pijn.

Er zijn natuurlijk talloze emoties die hier niet mee samen vallen. Maar analyse laat zien dat deze emoties vaak gemengd zijn met gedachten en/of neigingen tot actie. Het woord emotie zegt het al: een beweging naar buiten (van latijn: emovere, naar buiten bewegen). Gevoelens hoeven niet naar buiten te bewegen: ze zijn een gemoedstoestand. In het spraakgebruik worden de woorden ‘gevoelens’ en ‘emoties’ overigens door elkaar gebruikt.

Zelf reken ik boosheid of woede niet tot de fundamentele gevoelens. In elk geval is dat mij niet zo. Boos of woedend of zelfs razend word ik als iemand of een verzameling mensen handelingen verrichten die schade toebrengen aan of zelfs vernietigen wie of wat me dierbaar is/zijn. Voorbeelden: Netanyahu, die willens en wetens Palestijnen en journalisten vermoordt, Trump, die (welbewust?) aanstuurt op vernietiging van onze wereld door het klimaat probleem als niet bestaand te verklaren en navenant te handelen, enzovoort (de voorbeelden zijn helaas moeiteloos uit te breiden).

Maar ik werd me er van bewust dat ik niet met woede door het leven wil gaan, want dan draag ik zelf bij tot een energie die de wereld schaadt. Dus ben ik eens nagegaan waar die woede vandaan komt. Is het mijn machteloosheid? Dat draagt er zekert toe bij, maar vormt m.i. niet de hele verklaring. Of is het mijn natuurlijke agressie die door dit soort aanleidingen geactiveerd wordt? Dat geloof ik ook niet, want dat is heel iets anders, een manifestatie van de levenskracht zelf. Nee, ik kwam tot de ontdekking dat de woede ontstaat door de pijn dat iets wat me dierbaar is wordt bedreigd. Woede is bij mij dus een vorm van gekwetste liefde. Ik houd van mensen, van de wereld. Volgens mij is dat een vorm van houden van het leven.

Deze ontdekking heeft me een stuk vrijheid opgeleverd en maakt het me mogelijk eenheid na te streven. Er zijn veel mensen met wie ik grote moeite heb, maar we zijn wel allemaal lid van de family of (wo)men. Deze mensen komen uit dezelfde bron als ik en ik ben er dus mee verbonden, of ik dat nu leuk vind of niet.

Hitler als peuter

Eindtijdfascisme.

Geef een reactie

De machtigste mensen ter wereld bereiden zich voor op het einde van de wereld, een einde dat ze zelf krampachtig versnellen. Hoe doorbreken we deze apocalyptische roes?
(Naomi Klein en Astra Taylor in De Groene Amsterdammer van 8 mei 2025 *)

Het lijkt alsof Trump en zijn trawanten het klimaatprobleem ontkennen of negeren. Niets is minder waar. Ze zijn er als de dood voor want ze vrezen dat ze hun luxe leventjes dan niet kunnen voortzetten. Ze denken dat ze de eindtijd kunnen overleven door veliige ‘havens’ of ‘hubs’ te creëren, op de planeet of elders, met name op Mars. Daarin zouden alleen mensen met (veel) geld en het benodigde personeel kunnen verblijven – de rest van de mensheid kan verrekken. Deze gated communities worden nu al op grote schaal gecreëerd. De natuurlijke hulpbronnen van de Aarde worden daarom alvast veilig gesteld in samenwerking met het bedrijfsleven, dat daar goede winstmogelijkheden in ziet. Overigens lijkt het leven in deze luxe gevangenissen (met name op Mars) me volstrekt onaantrekkelijk – waar je zin in hebt. . . 🤨

Deze groep van techno-kapitalisten heeft onder Trump een interessante coalitie gesloten met de evangelisten (en de conservatieve rooms-katholieken, zoals Steve Bannon) die geloven in een apocalyps, die nu al is begonnen. Zij ontlenen hun geloof aan de bijbel, die volgens hen een duizendjarig rijk van ellende en en rampspoed voorspelt alvorens het uiteindelijk laatste oordeel zal plaats vinden. – Ik interpreteer de bijbel, in het bijzonder de Openbaring niet zo, maar dat terzijde. – Die willen ook eenveilige plek creëren, maar anders dan de tech-bro’s denken zij in termen van naties, die dan als beveiligde gebieden moeten functioneren.

Dit zijn naar mijn mening allemaal volstrekt onrealistische plannen, maar het probleem is dat het voorbereiden daarvan nu al onnoemlijke schade veroorzaakt, en de armageddon dichterbij brengt. In feite creëren deze groepen een fascistische eindtijd die nu al is begonnen. – Terzijde: een vraag aan de lezer: waarom kun je deze geplande eindtijd met recht ‘fascistisch’ noemen?

De vraag is natuurlijk: wat kunnen we hiertegen doen; is de verwoesting van de aarde nog te voorkomen? Het antwoord op deze vraag sluit aan op wat ik de afgelopen weken heb geschreven over ons verzet tegen het kwaad. Maar er komt nog iets bij: we zullen ons bewust moeten worden van onze liefde voor deze wereld, haar schoonheid, haar mensen en kinderen, haar andere levensvormen. Citaat van Naomi Klein en Astra Taylor: ‘Misschien is het tijd voor een hedendaagse, universele versie van dit idee: toewijding aan het recht op hier-zijn (van iedereen – EvP), op deze gewonde maar bijzondere planeet.’ We zullen deze visie duidelijk moeten maken en stellen tegenover de visie van techno-kapitalisten en evangelisten. Dan zullen we zien welke richting onze apocalyps zal uitgaan.

*) Dit blog is door genoemd artikel geïnspireerd.

Zijn we allemaal één?

Geef een reactie

In de lijn van Beethovens Eroica verklankt het werk . . . de overwinning van het goed op het Kwaad. . . . Het Adagietto kwijt zich voorbeeldig van zijn taak als inleiding op de finale. . .
De triomf van het Goed op het kwaad is een feit.
(Geert Riem over de vijfde symfonie van Gustav Mahler*)

.
.

In mijn miniserie over hoe om te gaan met het kwaad in de wereld heb ik vorige week twee vragen opgeworpen:
1. Waarom is het nodig ons eerst te verdiepen in het kwaad in onszelf en de wereld om ons heen alvorens we het goede in de wereld kunnen neerzetten?
2. Hoe, en onder welke omstandigheden, moeten we ons toch direct tegen het kwaad verzetten?

Ik ga eerst in op de eerste vraag.
Als we het kwaad niet echt onder ogen zien kunnen we onze aandacht niet onverdeeld op het goede richten. Als we dat toch proberen onderdrukken we het besef van het kwaad in ons, in plaats van het buiten onze aandacht te parkeren. Dan woekert het in ons verder als onze schaduw, neemt energie in beslag, en maakt ons minder krachtig in relatie tot het goede. Dit leven zit zo in elkaar dat we deze wereld alleen in tegenstellingen kunnen waarnemen, dus als we echt in het goede willen duiken moeten we dat ook in het kwaad doen. Dat verdiept ons bewustzijn, en maakt ons milder en bescheiden. Verder: diegenen die het kwaad bedrijven zijn aan ons verwant – dat zien we als we dieper in onszelf duiken. Ze zijn als familieleden in de ‘family of men’ en net als in onze eigen familie komen daar familieleden in voor waar we moeite mee hebben. Maar ze blijfven toch familie, of we dat nu leuk vinden of niet. Dit besef houdt de weg open naar eenheidsbeleving: het weten dat we deel uit maken van een groot geheel: Gaia met alles erop en eraan.

De tweede vraag. Ik heb twee weken geleden gezegd dat we niet direct met het kwaad in conflict moeten treden. Maar op die regel is een uitzondering: als onze naasten of wijzelf direct persoonlijk bedreigd worden, fysiek, of in onze uitdrukkingsmogelijkheden; kortom: in onze vrijheid of zelfs in ons bestaan, en als alle andere mogelijkheden zijn uitgeput. Maar ook dan moeten we proberen geweld te vermijden, maar soms is zelfs dat niet mogelijk. In dat geval moeten we, als we daar de tijd voor hebben, kiezen tussen twee kwaden, passief zijn of verzet: wat levert het minste schade of leed op?

Hiermee ben ik aan het einde gekomen van mijn miniserie over goed en kwaad, maar het laatste woord is er natuurlijk niet over gesproken. We zullen erover moeten blijven denken en spreken, en navenant handelen, zolang het kwaad bestaat – en dat is dus voor de rest van ons leven. Maar niet voortdurend; we moeten ons ook Prediker herinneren: Er is een tijd om te wenen en een tijd om te lachen. (Pred: 3.4)

*) In de vijfde symfonie laat Mahler horen wat ik in de afgelopen blogs heb proberen te zeggen: je moet eerst in het Kwaad duiken alvorens je het Goede kunt laten triomferen. Citaat is afkomstig uit de programma toelichting bij een Musico-reis waaraan ik afgelopen week heb deelgenomen.