September 2013 I started this series of blogs, and since then I published about 200. My motivation to write them was to make a difference, little as that may be, in this confusing and divided world. In the course of the years I discovered a second motive: I used the blogs as an outlet for emotional states of mind  like (moral) indignation, anger or even fury about the stupidity, selfishness, ill will or pettiness of our leaders and others in the public domain. (Of course I knew better . . . ? ). The blogs provided an opportunity to express these feelings in a positive, or at least acceptable way, rather than to suppress them and then express them in a covered way, or annoy my family and friends with my continuous negativity. Because I don’t think my blogs have a great impact, the second motive has become more and more important. Of course it would be better and more spiritually advanced if I didn’t react so strongly to everything I think is wrong; just letting it be – but I am afraid that, as I haven’t learned that up until now, won’t happen anymore in this lifetime. So for the time being I might as well go on with these blogs

However, I stop writing them in English. There are several reason for this. First of all, I don’t think I have many native English speaking readers. Secondly, I now think it is rather presumptuous to have opinions and judgments about what is happening in other countries. I don’t know enough about it and it is not my business too. Thirdly, I am not as capable to express myself as thoughtfully in the English language as I am in Dutch. But the most important reason: Google Translate has become so good, that it is easy for those who are interested to translate my blogs in English/American. The result may not be perfect, but certainly understandable.*)

SO THIS IS THE LAST BLOG IN THE ENGLISH LANGUAGE! And please note: also the announcements of the blogs on Twitter, Facebook and LinkedIn from now on will be in Dutch as well. So, if you want to be informed about my blogs, you either have to go to the website every now and then (I write them mostly once a week), of you have to connect with me on Twitter, Facebook or LinkedIn, and then set the connection on receiving messages.

That’s it for today. Not a very interesting blog for my dutch readers – sorry! Better next week, if I am spared D.V. In the meantime, if you are not a dutch farmer or water engineer **), enjoy the summer!

*) You may have to remove the pictures first, because otherwise the size of the document may too big.

**) We have a long lasting drought here

Voor mensen die geïnteresseerd zijn in hun spirituele ontwikkeling zijn er verschillende hulpmiddelen, Meditatie is wel het bekendste, maar ook zeer effectief is het werken met raadselachtige of diepgravende vragen. In de zen traditie zijn dat koans,  vragen of verhaaltjes die je logische denken tarten. Voorbeelden: Alle dingen keren tot het Ene terug, waartoe keert het Ene terug? of: Als een boom valt in het woud, en er is niemand om hem te horen, maakt hij dan een geluid? Zelf heb ik meer gewerkt met vragen naar de essentie, zoals: Wie ben ik, Waar ga ik naar toe of Wie (of wat) is God? Dit zijn vragen die in vele spirituele tradities centraal staan. Het is de bedoeling dat je daarop geen rationele antwoorden geeft, maar de antwoorden vindt die voortkomen uit je diepste weten en aan verstandelijke redenering voorbij gaan. Het denken kan helpen dit proces te stimuleren, maar soms ook dat weten in de weg staan.  Er zijn retraites ontwikkeld die speciaal gericht zijn op het leren vinden van de antwoorden op dit soort vragen. Zie bijvoorbeeld: https://www.quantumsprong.org

Zelf ben ik in mijn column van 14 december blijven steken steken op de vraag: wie of wat zijn (is) wij? Het maakt nogal verschil als je vraagt: wie zijn wij, of wat is wij? Dat wordt onmiddellijk duidelijk als je de vragen: Wie ben ik en Wat ben ik? vergelijkt. In het eerste geval zoek je naar het zeker weten wie je bent, in het tweede geval naar de diepste ervaring van wat je bent. In het eerste geval vallen onderzoeker en het onderwerp van onderzoek uiteindelijk samen: je wordt één. In het tweede geval is dat niet zo: er blijft een onderscheid tussen waarnemer en het waargenomen concept of object.  In het geval van ‘wij’ komt daar nog een onderscheid bij. In het eerste geval – wie zijn wij? – gaat het om het bewust zijn van een veelheid, waarmee je je dan volkomen vereenzelvigd hebt; in het tweede geval – wat is wij? – om het ervaren van een ondeelbare eenheid.

Tot zover ben ik nu met mijn vragen gekomen. Wordt wellicht vervolgd.

Waarom is het van belang met deze spirituele vragen bezig te zijn? Wat mij betreft is het de meest fundamentele en tegelijkertijd meest verheven vorm van zelfonderzoek. Je moet er echter wel aan toe zijn – het is vaak verstandig er eerst een gewoonte van te maken je innerlijk leven (je lichamelijke gewaarwordingen,  gedachten en gevoelens) en je gedrag gade te slaan. Dat brengt je op het spoor van je kracht, je vreugde, maar ook je  struikelblokken, je pijn en verdriet. Als je dat allemaal een beetje een plaats hebt gegeven dan komen de spirituele vragen aan de orde. De spirituele ontdekkingsreis is geen panacee voor onlustgevoelens!

Maar als je aan die spirituele ontdekkingsreis toe bent loont het de moeite er voor te gaan. Het maakt je sterker, evenwichtiger, vrediger. Bovendien heeft de
samenleving aan dat soort mensen een schreeuwende behoefte. Het is moeilijk die reis alleen te gaan. Er zijn vele gezamenlijke wegen. Vele daarvan ben ik zelf gegaan, en ga ik nog: retraites, pelgrimages, vrijmetselarij, en meer. Bijzonder effectief vond ik de hierboven genoemde retraite, die  ik daarom van harte aanbeveel. Om in hun eigen woorden te spreken: je kunt daar éven het licht zien, zelfs in deze af en toe donkere wereld.

Een wat lichter maar wel snerpend stukje vandaag (een beetje te lang, maar vooruit). Het gaat over een onderwerp dat de journalist Henk Hofland zeer ter harte ging, maar nu hij is overleden zal ik er maar eens wat van zeggen.

In 2001 maakte ik een wandeltocht van Berlijn naar Praag, twaalf jaar na de val van de muur. Ik weet nog dat ik in Cottbus een rustdag had genomen en op een bankje in de zon zat, alwaar ik onder andere de trams in Cottbus observeerde. Ik was onder de indruk van de – nieuwe – trams, die soepel en geluidloos voorbij zoefden.

Ik heb me mijn hele leven al buitengewoon geïnteresseerd voor trams. Jarenlang was ik lid van de Vereniging van Belangstellenden in het Spoor- en tramwegwezen. Ik heb vele trams gezien en in vele trams gezeten. Vroeger (en nu) in Amsterdam, in Den Haag, in Rotterdam, in België (Brussel), in Lissabon, in Nice, in Praag, in Moskou, en op vele, vele andere plaatsen, die ik nu al weer vergeten ben. Vroeger maakten de trams wat meer lawaai en snerpten in de bocht, maar tegenwoordig is dat bijna nergens meer het geval – met één uitzondering maar daarover zometeen.

In Praag maakten de oude trams  in 2001 niet zoveel lawaai, maar rammelden enorm als ze op kruispunten andere rails kruisten. In Amsterdam hoorde je vroeger bij de oude trams vooral het gieren van de elektromotor en het snerpen in de bocht – dat was voor de tijd van de beweegbare draaistellen. Wat me vroeger wel opviel was dat de trams in Rotterdam en vooral Den Haag zoveel geluidlozer , en ook comfortabeler reden dan de trams in Amsterdam. Ik heb nooit goed begrepen hoe dat kwam.

Tegenwoordig rijden de trams in Den Haag en Rotterdam nog steeds vrijwel geluidloos, ze zoeven over de rails zoals destijds de trams in Cottbus. Maar Amsterdam is, voor zover mijn ervaring reikt, de enige stad (ter wereld?) waar de trams niet alleen als vanouds lawaai maken, maar als je er in zit veel meer dan dat. Bij optrekken, remmen, en in de bochten, word je vergast op een luid en snerpend piepen, of een krakend kreunen, wat ergens vanuit de harmonicaverbinding schijnt te komen. Ook gaat het optrekken en het remmen vaak gepaard met dreigend gebonk (niet altijd in iedere tram, maar wel vaak). Dit alles geldt met name voor de Combino trams, die op alle lijnen rijden op twee na. Alleen de wat oudere trams, op de lijnen 24 en 5, kennen deze euvelen niet. Als je de trams op straat hoort, maken ze het lawaai van staal dat ratelt over staal. Bij de Rotterdamse en Haagse trams is dat niet zo.

Hoe zou dat toch komen? Ik vermoed dat een en ander samenhangt met het feit dat de Amsterdamse trams, als service aan het gehandicapte en hoogbejaarde volksdeel, geen schokbrekers hebben om zodoende een lage instap te verkrijgen. (Aan de andere kant worden er voortdurend haltes opgeheven, zodat de afstand tussen de haltes groter wordt. Is dit ter oefening van ditzelfde volksdeel?). Dat komt overigens het comfort niet ten goede. Maar het zou ook kunnen dat ze gewoon te goedkoop zijn ingekocht. Ze zijn  gemaakt en geleverd door de Duitse firma Siemens. Duitse degelijkheid – hoezo? (De trams schijnen intussen ook te lekken)

Hoe dit zij, ik schaam me plaatsvervangend voor de bezoekers van onze prachtige stad. Maar misschien schrikt het hen op den duur wel af. Dat zou nog niet eens zo’n slecht effect zijn – want Amsterdam is al overvol van toeristen.

Zoals ik al zei, dit is een wat lichter stukje. Het betekent allemaal niets in het licht van de Eeuwigheid. Voor mij een goede training om me niet te irriteren aan wat ik toch niet kan veranderen. Maar ik ben wel benieuwd wat de gemeente gaat aanschaffen, als deze trams t.z.t moeten worden vervagen. Misschien is de gemeente zo gehecht aan het lawaai (en de traditie), dat ze lawaai als eis in de aanbestedingsvoorwaarden opnemen. Of misschien wordt het GVB wel geprivatiseerd. Alles is mogelijk. Maar misschien maak ik dat niet meer mee.

It is strange to see how in economics and politics persistently is hanged on to the idea that people are  rational beings. It is presumed that people take rational decisions, choosing in their own interest, as they perceive it. The scientific disciplines of politics and economics are completely based upon this assumption (the so called ‘homo economicus’ assumption). This assumption however is clearly wrong, as every psychologist can tell you. That is why these ‘sciences’  time and again make wrong predictions about the voting and economic behavior of the public. (Recently there is an undercurrent in economics that has a more realistic approach, be it that this still is composed of a small minority of scientists).

If people make no rational choices, on which basis their choices then are grounded? Their choices are mainly based upon emotions and feelings, partly conscious, partly unconscious. Most of these emotions are labeled negative: fear, inferiority, self-doubt, anger or rage, uncertainty, etc. A few are positive: love, compassion, joy. Unfortunately in many cases the negative emotions unconsciously are dominating.

We can see this on all levels in society. It is clear that those who voted for Trump as president, did so clearly against their own interest, at least over the long term. Although they may have misled themselves, thinking that they were voting based on  their own interest, they clearly did not. The image of their interest surely is distorted by their negative feelings: not being seen, not being accepted, feeling unsafe, etc.

We also can see it on the levels of our leadership. President Trump f.i. certainly is not grounding his decisions on rational considerations, even not so on his own interest (although he may think he does). He denies climate change (will he still do so after the melting of the permafrost or the flooding of Houston?), he wants to build a wall between the US and Mexico, he wants to create jobs, that he cannot create, and so on and so forth. He is basing his decisions on (unconscious?) fear and rage, in an impulsive way. That is why he is so dangerous. He could just launch an atomic bomb – just like that. I always am amazed that there are still people who think you can negotiate with Trump on a reasonable base. One can’t. (If you seemingly have a deal, he always can break it).

But also more ‘normal’ politicians and economist don’t act on rational grounds. They still think a maximum temperature rise of 2 degrees is feasible, which clearly is not so.*) They still think one can control Kim Yung-un, or Erdogan, or Rohani, or Assad. They all will fall, but not by external pressure, but due to the the internal developments in their countries. (Erdogan will be the first. When dictators start building megalomaniac  palaces you know the end is near). One cannot make deals with them, because they too are not acting on rational grounds (that is not to say that you shouldn’t communicate with them).

So we have this beautiful capacity of using our brains, but unfortunately we don’t. It would be wise however if we anyway do use them in our private lives. That is not to say that we should neglect our feelings, but our decisions should be based on a mix of reason and feeling. This is called common sense. In order to be able to do so we have to know ourselves. Work to do!

*) This was already known by those who were willing to  to see it in 2007. See Earth Fever, Living Consciously with Climate Change,  by : Judy Mcallister, Erik van Praag and Jan Paul Van Soest, 2009, page 53.

Disclaimer: I apologize for mistakes in my English. Blogs are cursory – not stuff for correction by a native speaker.

I want to dedicate most of this blog to a quote of Caroline Myss. Better than she I couldn’t say it.

On Holocaust Day, a fews weeks ago, Caroline attended mass, and there the priest said:

“There comes that time, that moment when we must recognize that we are being called forth to take a stand against injustice. That time is now. We can no longer be silent as human beings – many our fellow citizens – face an injustice that comes painfully close to a time that sent others to their death. Today it is the Muslims. Tomorrow it will be some other group of people. This is how the horror that became Nazi Germany began.” Then Caroline continues:

Wat is geloof, en wat is zeker weten?
Bij geloof hoort twijfel, bij weten zekerheid.
Ouder wordend raak ik beide steeds meer kwijt.
Bestaat God wel? Of ben ik dat vergeten?
Je weet het niet.

Er is meer tussen hemel en de aarde,
dan ooit gedroomd in mijn filosofie.
Zo spreekt de dichter. Maar alles wat ik zie
is slechts materie van meer of minder waarde.
Je weet het niet.

Er is een subtiel rijk, met engelen en geesten.
En velen hebben daarmee echt contact.
Voor mij bleef dit helaas nog erg abstract
ondanks een intensieve, lange queeste.
Je weet het niet.

Velen hebben bijna-dood ervaren.
Hun hersenfuncties gingen dan teloor.
Maar het bewustzijn werkte toch nog door.
Hoe kan de rede zoiets nu verklaren?
Je weet het niet.

Die mensen weten het inmiddels zeker:
Er is beslist een leven na de dood.
Waarom dan blijft mijn twijfel toch nog groot?
Ik hoorde meer; mijn weten werd steeds weker.
Je weet het niet.

Degeen die uit zijn lichaam is getreden
kon zonder ogen vele dingen zien.
Dat is nu wel bewezen, maar misschien
is mijn verstand te klein, want tot op heden
vat ik het niet.

Miljarden geloven in reïncarnatie.
Maar mij spreekt het idee nog steeds niet aan.
Wie leeft er dan nu eigenlijk in een waan?
Ik houd het maar op mijn eigen aberratie.
Je weet het niet.

Er wordt gezegd: je kan je leven helen.
Het denken schept je eigen werk’lijkheid.
Maar waarom is het leven dan soms strijd?
En teistert angst voor onheil vaak zovelen?
Je weet het niet.

Toeval bestaat niet, hoor je ook vaak zeggen.
Ik denk, het is maar hoe je het bekijkt.
Niet alles is precies zo als het lijkt.
En wat gebeurt is vaak niet uit te leggen.
Je weet het niet.

Is er in ons een dieper innerlijk weten?
Worden we soms door een gids geleid?
Ik voel vaak zijn of haar aanwezigheid.
Maar wie het is? Dat ben ik dan vergeten.
Ik weet het niet.

Is er een bouwplan voor de aarde en de kosmos?
Of is het toeval dat de evolutie drijft?
En is er iets dat eindeloos beklijft?
Vervalt wat we creëren weer tot chaos?
Je weet het niet.

En dan de moeder aller grote vragen:
Wat is het dat we hier hebben te doen?
Wat moet er staan op ons symbolisch blazoen?
Wat is de taak waarmee we willen slagen?
Je weet het niet.

Zo weet ik niet, maar ik geloof in schoonheid.
Ik heb haar in mijn leven vaak ervaren.
Een diepte die ik ook niet kan verklaren,
Verbinding vormt ze met de eeuwigheid.
Dat geloof ik.

En toen mijn oudste dochter was geboren,
– dokter en zuster waren weggegaan –
toen wist ik: ze komt ergens vandaan:
Een uniek mens treedt aan in ’t ochtendgloren.
Dat weet ik.

• demonisering en scheldpartijen,
• geloof in complottheorieën,
• extreme radicalisering,
• indoctrinatie,
• polarisatie
• openlijk en verkapt racisme, nieuwe verzuiling
• hufterigheid in de omgangsvormen
• ‘gesprekken’ tussen doven,

de wereld is er niet leuker op geworden de laatste twintig jaar. Of was het vroeger eigenlijk net zo? In elk geval lijkt het tegenwoordig veel zichtbaarder geworden, met name in de (sociale) media en in het onderwijs. Op 1 februari is er een rapport uitgekomen: Twee werelden, twee werkelijkheden (Margalith Kleijwegt, in opdracht van minister Bussenmaker – goed initiatief trouwens), dat de situatie in het onderwijs beschrijft. Daar word je niet vrolijk van. Alle bovengenoemde processen vinden daar in extremis plaats, niet overal natuurlijk, maar toch wel wijdverbreid (met name in het MBO niveau 1, 2 en 3, maar ook wel elders). Veel docenten kunnen die situatie eigenlijk niet goed hanteren, en worden vaak onvoldoende gesteund door hun directies en collega’s. Ook zijn ze vaak niet open naar elkaar toe, omdat ze zich vaak ervoor generen de situatie niet onder controle te hebben.

Vanuit jongeren en werklozen wordt dit proces nog versterkt door de sombere toekomstperspectieven. Dat betreft zowel hun persoonlijke situatie (kans op werk en hun positie in de samenleving), als de samenleving als geheel. Op dit laatste punt kan ik overigens, evenals vele docenten, met hen meevoelen. De toekomst ziet er dreigend uit, en het lijkt niet dat onze leiders daaraan iets willen of kunnen doen.

Als we willen dat het klimaat in onze samenleving verbetert, dan zullen we bij onszelf te rad moeten gaan. In de eerste plaats: kunnen we onze (voor)oordelen, hoe terecht misschien ook, eens onderzoeken en dan even parkeren, zodat we de ander beter kunnen zien en begrijpen. Dat op zich is al een hele opgave, die je hele leven lang kan duren. Vervolgens dienen we ons te realiseren dat we de ander(en) niet kunnen veranderen. Ze kunnen alleen zichzelf veranderen, als ze dat zouden willen. Druk uitoefenen werkt averechts. Jongeren en volwassenen met rotsvaste overtuigingen die er zijn ingehamerd staan niet open voor redelijke argumenten. Die moet je dan ook niet proberen op te dringen. Uit ervaring weet ik dat dat heel moeilijk is, omdat we er emotioneel bij betrokken zijn.

Wat het moeilijk maakt iets aan de verbetering van het sociaal-culturele klimaat in Nederland te doen is dat we opgesloten zitten in onze eigen ethnische of religieuze groep. Hoezo ontzuiling? Nederland kent thans meer zuilen dan ooit, die onderling slechts sporadisch contact hebben. En als dat soms fysiek wel zo is (zoals hier en daar in het onderwijs), dan blijven de groepen gescheiden van elkaar opereren. Soort zoekt soort.

Als we in de gelukkige omstandigheid verkeren dat we ‘onze vijanden’ daadwerkelijk  ‘life’  ontmoeten kunnen we een paar dingen doen: echt luisteren (wat beweegt de ander?), duidelijk onze eigen gevoelens en meningen geven, ZONDER OORDEEL EN ZONDER DIE AAN DE ANDER TE WILLEN OPDRINGEN, en, misschien nog wel het belangrijkste van alles: voorleven wat we ‘prediken’. Ook dat laatste is een levenslange opgave. Wat overigens ook nog wel eens wil helpen is kwaadaardigheid pareren met humor, zoals minister Asscher heeft gedaan (zie zijn facebookpagina). Dan blijkt het soms niet eens kwaadaardigheid.

En verder mogen we ons gelukkig prijzen dat in onze samenleving geweld van binnenuit nog weinig plaats vindt. En dat er nog steeds veel vriendelijkheid is. Laten we bidden dat dat zo blijft, en intussen door ons eigen gedrag daartoe bijdragen. Dat valt niet altijd mee, maar vaak lukt dat. Dan zijn er kleine en grote wondertjes mogelijk.

Mensen die me kennen weten dat ik geneigd ben tot doemdenken. Ik zie gauw de kwade kansen die in de toekomst verborgen kunnen liggen. Na zonneschijn komt regen. Mensen die me wat beter kennen weten echter ook dat ik het daarbij niet laat. Ik zie altijd nog wel weer mogelijkheden om er het beste van te maken. Na regen komt zonneschijn.

Nu bleek me een dezer dagen dat ik gezelschap heb gekregen van een aantal gerenommeerde wetenschappelijke instituten (bron: De Groene Amsterdammer van 19 maart 2015). Deze instituten hebben als taak te onderzoeken welke rampen de mensheid bedreigen, hoe groot de kans daarop is, en wat we daar tegen zouden kunnen doen. Zo heeft het Future of Humanity instituut uit Oxford samen met de Global Challenges Foundation in Zweden een lijst opgesteld van de twaalf belangrijkste bestaansrisico’s die ons boven het hoofd hangen. Ik noem er enkele: kunstmatige intelligentie, kernoorlog, een mondiale pandemie, een grofte asteroïde inslag,  enzovoort, enzovoort. Met stip staan een catastrofe door extreme klimaatverandering en een catastrofe door een ineenstorting van ons mondiale economische en maatschappelijke systeem bovenaan. De kans daarop is respectievelijk 0,1 % en niet in te schatten.

Tot mijn verbazing wordt de ineenstorting van het internet – door cybercrime of door technische oorzaken – niet apart genoemd. Dat verbaasde me te meer, daar ik uit een commerciële bijlage van NRC/Handelsblad begrijp dat we steeds verder voortschrijden op de weg van electronisering, virtualisering en digitalisering van ons bestaan. Nu al zijn de basale nutsvoorzieningen, onze voedselvoorziening, onze logistiek en transportsystemen, onze gezondheidszorg, onze emotionele stabiliteit en nog veel meer niet wel denkbaar zonder internet. Maar dat gaat straks nog veel verder. In genoemde bijlagen worden de mogelijke zegeningen, zoals het eeuwige leven, en de gevaren, zoals het eeuwige leven en overheersing door kunstmatige intelligentie, uitvoerig uiteengezet. Een ding tref je er echter niet aan: de mogelijkheid  van de totale instorting van het elektronisch systeem.

De wet van Murphy in gepopulariseerde vorm luidt: “Als er its mis kan gaan, dan zal het ook een keer is gaan.” Op deze wet zijn alle veiligheidsprotocollen gebaseerd, maar Murphy zelf – die ruimtevaartingenieur was en werkte aan veiligheidskritische systemen – zou de eerste zijn  geweest om toe te geven dat niets zijn wet buiten werking zou kunnen stellen. Een man naar mijn hart.

De ware levenskunst lijkt me dan ook: niet zozeer onze kop in het zand steken, maar te leren leven met onze angst en onze woede, zonder die om te zetten in depressie of destructie en te genieten van de schoonheid van het leven. Misschien gaan we dan zodanig houden van onze broeders en zusters dat  we dan ook nog wat kunnen en willen bijdragen aan het verkleinen van de kans op onze totale vernietiging.