Nogmaals: vrije wil?

Degenen die me in de loop van de jaren gevolgd hebben weten dat ik een fel bestrijder ben van de theorie dat de vrije wil – het vermogen te kiezen tussen alternatieven – niet bestaat. Het argument voor die stelling is dat processen in de hersenen aan bewuste keuzen vooraf gaan (zie afbeelding hieronder). Waarbij volledig aan de mogelijkheid voorbij wordt gegaan dat het ook zo kan zijn dat hersenbewegingen door een non-lokaal bewustzijn worden aangestuurd. Daaruit heb ik afgeleid dat de vrije wil wel bestaat, maar dat is bij nader inzien toch een beetje kort door de bocht. Weliswaar heb ik het bewijs dat de vrije wil niet bestaat hiermee onderuit gehaald, maar het omgekeerde nog niet bewezen. Het zou zo kunnen zijn, dat in dat non-lokaal bewustzijn deterministische processen een overheersende rol spelen. Met andere woorden dat onze keuzen schijnbaar vrij zijn, maar in feite zijn voorbestemd.

Als ik nadenk over de belangrijkste beslissingen en keuzen die ik in mijn leven gemaakt heb, dan voelen die als vrije keuzen. Maar als ik er dieper over doordenk lijkt het wel of juist de meest wezenlijke beslissingen niet genomen zijn maar gevallen. Ik had de keuze al gemaakt, de beslissing was al genomen, voordat ik me daarvan – soms pas maanden later – bewust werd. Dat inzicht wordt ondersteund doordat ik sterk ervaren heb geleid te worden door een innerlijke gids – maar wat komt die vandaan?

Uiteraard heb ik op al deze vragen geen antwoord. Waarom is het toch belangrijk hierover na te denken? Dat heeft met verantwoordelijkheid te maken. Als er geen vrije wil is, zijn we ook niet verantwoordelijk. Dat geldt voor onszelf, maar ook voor al die mensen wier gedrag we afkeuren of zelfs verafschuwen.

Of ik verantwoording neem of niet voelt voor mij op zichzelf als een keuze. Ik kies daarvoor. Weshalve ik het als werkhypothese voorlopig maar houd op het bestaan van een vrije wil.

3 gedachten over “Nogmaals: vrije wil?

  1. Jan Paul Buijs

    Beste Erik,
    Een boeiend onderwerp. Een paar random aanvullingen op de dialoog over vrije wil:
    1) Een goede vriend van me en een van de betere wetenschappers die ik ken heeft in verschillende peer-reviewd artikelen een statistisch verband aangetoond tussen de horoscoop, de constellatie bij de geboorte en een bepaalde aanleg. Hij heeft dat gedaan aan de hand van grote databases met gekende eigenschappen. Als dat waar is dan is daarmee geen oorzaak-gevolg relatie aangetoond in natuurkundige zin. Alleen dat de sterrenstand bij de geboorte vastlegt wat de krachten zijn die in ons leven achtereenvolgens op ons inwerken van geboorte tot dood. Ik heb me nooit veel aangetrokken van een horoscoop maar vond de informatie soms wel frappant. Mijn kijk erop is dat de krachten werken op ons ego en als we een aspect in dat ego hebben opgelost hebben die krachten minder of geen invloed meer.
    2) De grote kracht van intentie en geloof wordt in bijna iedere mystieke stroming aangehaald. Maar hoe zit het dan met twijfel? Een van de sjamanen die ik in het regenwoud van Peru heb ontmoet vertelde me dat twijfel het bewijs is dat de intentie uitkomt. Net voor de manifestatie van de intentie kan de twijfel hoog oplopen zei hij. Als je dan meegaat met de rationele argumenten achter de twijfel zet je feitelijk je intentie op het niet uitkomen van die intentie. Zie je de twijfel echter als een bewijs dat het nu gaat manifesteren, dan manifesteert het ook. Ik vond dat zo irrationeel en tegen-intuitief dat ik het nooit heb geprobeerd. Tot vorig jaar bij een groot change management traject. En inderdaad: Op de momenten dat ik dacht dat de zaak hopeloos was om rationele redenen ging ik ervan uit dat het dan wel zal manifesteren en dat was ook zo. Wel vrije wil.
    3) Ik denk dat intentie werkt tenzij je iets anders hebt te doen in je leven, in verbinding met wat jij het niet-lokale bewustzijn noemt. Als dat aan de orde is kun je beter luisteren naar wat je te doen hebt. Mijn ervaring is dat je de daaruit voortkomende missie dan beter kunt uitvoeren naarmate je ego minder aanwezig is. En toch geloof ik in eigen keuzes daarin. Allen veranderen die eigen keuzes van controle op een uitkomst naar de goede dingen doen in het moment, en van de uitkomst niets af laten hangen.

    1. erik.van.praag Bericht auteur

      Beste Jan Paul,
      Dank voor je interessante bijdrage. Leuk dat je op mijn blog reageert. Ik heb geen idee wie mijn blog lezen – dus het is altijd fijn als ik een reactie krijg.
      Wat jouw punt 2 betreft, zelf heb ik die ervaring niet. Maar dat wil natuurlijk niet zeggen dat het niet zou kunnen kloppen. Veel van mijn intenties hebben zich gemanifesteerd, maar niet alle in de mate waarin ik dat gehoopt had.
      In het blog van vandaag ga ik weer op een wat andere manier op deze materie in.
      En verder -coïncidentie? – was ik van plan om in een van de volgende blogs op het thema astrologie in te gaan. Wordt vervolgd!
      Groet, Erik

  2. Mark Hullegie

    Beste Erik,

    Mooi blog over het idee van vrije wil. Ik herken heel sterk het gevoel dat dé keuze allang is gevallen en dat mijn persoonlijkheid vaak nog wat langer nodig had om zich over te geven aan de nieuwe situatie. De blaadjes waren al gevallen, maar ik probeerde ze nog te lijmen.

    Andersom is het lastiger. Soms voel ik me een periode erg gespannen. Vaak lukt het me dan pas na een poosje om het onder ogen te zien. Dan helpt het me om te veronderstellen dat het iets te maken heeft met de toekomst en niet met het verleden. Dat helpt om milder naar mijzelf te zijn.

    Maar misschien is er dan eigenlijk al weer een keuze gemaakt en moet ik gewoon weer even wennen, bedenk ik me nu.

    Dank voor je inspirerende woorden. Fijn dat je ze deelt.

    Hartelijke groet, Mark

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *