Categoriearchief: Mens en samenleving

Eindtijdfascisme.

De machtigste mensen ter wereld bereiden zich voor op het einde van de wereld, een einde dat ze zelf krampachtig versnellen. Hoe doorbreken we deze apocalyptische roes?
(Naomi Klein en Astra Taylor in De Groene Amsterdammer van 8 mei 2025 *)

Het lijkt alsof Trump en zijn trawanten het klimaatprobleem ontkennen of negeren. Niets is minder waar. Ze zijn er als de dood voor want ze vrezen dat ze hun luxe leventjes dan niet kunnen voortzetten. Ze denken dat ze de eindtijd kunnen overleven door veliige ‘havens’ of ‘hubs’ te creëren, op de planeet of elders, met name op Mars. Daarin zouden alleen mensen met (veel) geld en het benodigde personeel kunnen verblijven – de rest van de mensheid kan verrekken. Deze gated communities worden nu al op grote schaal gecreëerd. De natuurlijke hulpbronnen van de Aarde worden daarom alvast veilig gesteld in samenwerking met het bedrijfsleven, dat daar goede winstmogelijkheden in ziet. Overigens lijkt het leven in deze luxe gevangenissen (met name op Mars) me volstrekt onaantrekkelijk – waar je zin in hebt. . . 🤨

Deze groep van techno-kapitalisten heeft onder Trump een interessante coalitie gesloten met de evangelisten (en de conservatieve rooms-katholieken, zoals Steve Bannon) die geloven in een apocalyps, die nu al is begonnen. Zij ontlenen hun geloof aan de bijbel, die volgens hen een duizendjarig rijk van ellende en en rampspoed voorspelt alvorens het uiteindelijk laatste oordeel zal plaats vinden. – Ik interpreteer de bijbel, in het bijzonder de Openbaring niet zo, maar dat terzijde. – Die willen ook eenveilige plek creëren, maar anders dan de tech-bro’s denken zij in termen van naties, die dan als beveiligde gebieden moeten functioneren.

Dit zijn naar mijn mening allemaal volstrekt onrealistische plannen, maar het probleem is dat het voorbereiden daarvan nu al onnoemlijke schade veroorzaakt, en de armageddon dichterbij brengt. In feite creëren deze groepen een fascistische eindtijd die nu al is begonnen. – Terzijde: een vraag aan de lezer: waarom kun je deze geplande eindtijd met recht ‘fascistisch’ noemen?

De vraag is natuurlijk: wat kunnen we hiertegen doen; is de verwoesting van de aarde nog te voorkomen? Het antwoord op deze vraag sluit aan op wat ik de afgelopen weken heb geschreven over ons verzet tegen het kwaad. Maar er komt nog iets bij: we zullen ons bewust moeten worden van onze liefde voor deze wereld, haar schoonheid, haar mensen en kinderen, haar andere levensvormen. Citaat van Naomi Klein en Astra Taylor: ‘Misschien is het tijd voor een hedendaagse, universele versie van dit idee: toewijding aan het recht op hier-zijn (van iedereen – EvP), op deze gewonde maar bijzondere planeet.’ We zullen deze visie duidelijk moeten maken en stellen tegenover de visie van techno-kapitalisten en evangelisten. Dan zullen we zien welke richting onze apocalyps zal uitgaan.

*) Dit blog is door genoemd artikel geïnspireerd.

Zijn we allemaal één?

Geef een reactie

In de lijn van Beethovens Eroica verklankt het werk . . . de overwinning van het goed op het Kwaad. . . . Het Adagietto kwijt zich voorbeeldig van zijn taak als inleiding op de finale. . .
De triomf van het Goed op het kwaad is een feit.
(Geert Riem over de vijfde symfonie van Gustav Mahler*)

.
.

In mijn miniserie over hoe om te gaan met het kwaad in de wereld heb ik vorige week twee vragen opgeworpen:
1. Waarom is het nodig ons eerst te verdiepen in het kwaad in onszelf en de wereld om ons heen alvorens we het goede in de wereld kunnen neerzetten?
2. Hoe, en onder welke omstandigheden, moeten we ons toch direct tegen het kwaad verzetten?

Ik ga eerst in op de eerste vraag.
Als we het kwaad niet echt onder ogen zien kunnen we onze aandacht niet onverdeeld op het goede richten. Als we dat toch proberen onderdrukken we het besef van het kwaad in ons, in plaats van het buiten onze aandacht te parkeren. Dan woekert het in ons verder als onze schaduw, neemt energie in beslag, en maakt ons minder krachtig in relatie tot het goede. Dit leven zit zo in elkaar dat we deze wereld alleen in tegenstellingen kunnen waarnemen, dus als we echt in het goede willen duiken moeten we dat ook in het kwaad doen. Dat verdiept ons bewustzijn, en maakt ons milder en bescheiden. Verder: diegenen die het kwaad bedrijven zijn aan ons verwant – dat zien we als we dieper in onszelf duiken. Ze zijn als familieleden in de ‘family of men’ en net als in onze eigen familie komen daar familieleden in voor waar we moeite mee hebben. Maar ze blijfven toch familie, of we dat nu leuk vinden of niet. Dit besef houdt de weg open naar eenheidsbeleving: het weten dat we deel uit maken van een groot geheel: Gaia met alles erop en eraan.

De tweede vraag. Ik heb twee weken geleden gezegd dat we niet direct met het kwaad in conflict moeten treden. Maar op die regel is een uitzondering: als onze naasten of wijzelf direct persoonlijk bedreigd worden, fysiek, of in onze uitdrukkingsmogelijkheden; kortom: in onze vrijheid of zelfs in ons bestaan, en als alle andere mogelijkheden zijn uitgeput. Maar ook dan moeten we proberen geweld te vermijden, maar soms is zelfs dat niet mogelijk. In dat geval moeten we, als we daar de tijd voor hebben, kiezen tussen twee kwaden, passief zijn of verzet: wat levert het minste schade of leed op?

Hiermee ben ik aan het einde gekomen van mijn miniserie over goed en kwaad, maar het laatste woord is er natuurlijk niet over gesproken. We zullen erover moeten blijven denken en spreken, en navenant handelen, zolang het kwaad bestaat – en dat is dus voor de rest van ons leven. Maar niet voortdurend; we moeten ons ook Prediker herinneren: Er is een tijd om te wenen en een tijd om te lachen. (Pred: 3.4)

*) In de vijfde symfonie laat Mahler horen wat ik in de afgelopen blogs heb proberen te zeggen: je moet eerst in het Kwaad duiken alvorens je het Goede kunt laten triomferen. Citaat is afkomstig uit de programma toelichting bij een Musico-reis waaraan ik afgelopen week heb deelgenomen.

De weg van het hart.

Geef een reactie

It is only with the heart that one can see rightly; what is essential is invisible to the eye.
Antoine de Saint-Exupery

Als u door het vorige blog bent blijven zitten met gevoelens van zelfverwijt, verontwaardiging of woede, is het nu tijd deze gevoelens even te parkeren en uw aandacht te richten op het pad van de liefde (zie mijn blog van 1 mei).

Geef allereerst aandacht aan uw lichaam. Dat is een wonder, zelfs als u lijdt aan een ziekte of ouderdom. Maar nog steeds werkt het spontaan aan uw eigen heling (want anders was u nu overleden) en is het een instrument voor schoonheidsbeleving (natuur, kunst, muziek). Neem de tijd om hier even bij stil, te staan, voor reflectie of meditatie, en zie in hoe bevoorrecht u nog steeds bent door in dit land te leven, genoeg te eten te hebben en een dak boven uw hoofd. En mocht u heel ziek zijn of heel oud, word dan vriendjes met de dood. Dat is trouwens ook geen slecht idee voor de mensen die nog gezond of jong(er) zijn. En zorg goed voor uzelf: eet smakelijk en verantwoord, en beweeg als u dat nog kan (wandelen, zwemmen, fietsen, sportschool, sportclubs). En vergeef uzelf.
Vervolgens, zorg dat de plezier-functie in uw leven in tact is. Zorg dat er leuke dingen zijn om naar uit te kijken: uitjes, feestjes, reisjes, museumbezoek, bijzondere tv-uitzendingen of Netflix-series, films, lezingen of podcasts die u interesseren. Laat uw leven sober zijn doch rijk aan feesten. Er zijn altijd mogelijkheden, zelfs als u weinig geld heeft of fysiek gehandicapt bent.
Daarna: geef aandacht aan uw medemensen. Vergeef iedereen die u nog iets te vergeven heeft, als u daartoe bereid en in staat bent (en anders, werk daaraan). Praktiseer belangeloze vriendelijkheid, ook naar mensen die u niet kent. Onderhoud (oude) vriendschappen, en/of maak nieuwe vrienden. Als u er fysiek toe in staat bent, ga naar plekken waar u mensen kunt ontmoeten: buurtcentra, café’s, georganiseerde activiteiten. Pak het vervolgens wat structureler aan. Word vrijwilliger, of lid van een organisatie die gaat voor vrede of een genezende wereld. Maar zorg dat u niet tegen iets protesteert, maar het goede ondersteunt. Voorbeeld: protesteer niet tegen Israël maar ondersteun vredes-activisten in Israël en Palestina. Doneer naar vermogen aan goede doelen.

Laat u niet misleiden door de gebiedende wijs enkelvoud in bovenstaande suggesties. Het zijn maar aanbevelingen – doe niets uit plicht, maar alleen uit keuze. En als u dat consequent praktiseert, dan wordt u een bron van constructieve energie in de wereld, en werkt zodoende aan de verzwakking van het kwaad. Als extra bonus houdt u er een goed gevoel aan over.

Waarom is het nodig eerst het kwaad onder ogen te zien, alvorens het goede te doen? Daar kom ik volgende week op terug.

Ik heb me in vorige blogs uitgesproken tegen direct verzet tegen het kwaad, want dan versterk je het juist. Maar er is op die regel een uitzondering: als je direct beperkt wordt in je vrijheid het goede te doen. Dat kan gebeuren onder meer of minder autocratische regeringen. Zover is het in Nederland nog niet, maar dat komt wel gevaarlijk dichtbij. Wat dan te doen? Daarover eveneens volgende week.

In de put van het kwaad.

Geef een reactie

Als iemand niet in de duisternis staat zal hij niet in staat zijn het licht te zien.
Uitspraak van Jezus in Gesprek met de Verlosser

Als we het kwaad in de wereld niet effectief rechtstreeks kunnen bestrijden (zie mijn vorige blog) hoe moeten we ons dan er tegenover opstellen?

In de eerste plaats moeten we het kwaad in onszelf onderzoeken. Ikzelf bijvoorbeeld heb een voetafdruk van 4,3 ha, terwijl ik als wereldburger maar recht heb op 1,6.*) Ik draag daarmee onevenredig bij aan de vernietiging van de ecosystemen. Het is door een zorgvuldige leefstijl wel 1,3 ha minder dan de gemiddelde afdruk in Nederland, maar toch. . . Ik voel me er behoorlijk schuldig over , maar weet niet hoe ik mijn voetafdruk verder omlaag kan krijgen zonder radicaal met mijn huidige leven te breken. Iets waartoe ik niet bereid ben en waarschijnlijk ook niet meer toe in staat ben.
Maar dat is niet het enige. Ik gebruik regelmatig Facebook en WhatsApp, en draag daarmee indirect bij aan de rijkdom van Mark Zuckerberg, die geheel is gericht op zijn naakte eigenbelang, Trump ondersteunt en aanhanger is van het eindtijdfascisme (waarover later meer). Ik ben aan het onderzoeken hoe ik dat kan vermijden, maar zie nog niet hoe ik dat zonder grote nadelen kan doen.
Deze voorbeelden kan ik naar believen uitbreiden – maar het punt is nu wel gemaakt. Het laat mijn destructieve rol in de wereld duidelijk zien.

In de tweede plaats moeten we het kwaad om ons heen niet negeren, maar duidelijk onder ogen zien zonder daar direct op te reageren maar ons er wel door te laten raken. Opnieuw een paar voorbeelden:
Mw. Faber verbiedt het COA om alleen reizende minderjarige vluchtelingen mee te nemen met schoolreisjes, bijvoorbeeld naar de Efteling. Hoe verdrietig dat is voor de betreffende kinderen is uitstekend verwoord door Abdelkader Benali in een column in Trouw (5/5/25). Maar de schade is nog veel groter, getuige de ingezonden brieven op Facebook (Metro Holland), 3 mei 2025). Ze schrapt nu ook het activiteitenbudget voor asielzoekers. Hoe harteloos kun je zijn.
Onze regering heeft tor zeer recent nauwelijks gereageerd op de misdaden van Israël: genocide en uithongering (een oorlogsmisdaad). Ook nu is de reactie maar mondjesmaat (maar die roept wel de woede van de heer Wilders op). Ook blijft ze Israël onderdelen voor wapens sturen. Daarmee is ze medeplichtig aan massale moord en al het leed dat daaraan voorafgaat.
De heer Wilders is van mening dat Rusland het volste recht heeft Oekraïne (en daarna eventueel andere landen) onder de voet te lopen. Tijdens de formatie van de huidige regering heeft hij die standpunten ‘even in de ijskast gezet’, maar hij laat zijn reacties er nu wel door bepalen.

Ik heb me in deze voorbeelden welbewust beperkt tot het eigen land – al vindt er in de wereld op nog veel grotere schaal kwaad plaats. Maar laten we nu maar eerst eens dicht bij huis kijken. De voorbeelden laten zien dat het nodig is om het kwaad aandachtig onder ogen te zien om de ernst ervan te doorgronden en ons er door te laten beroeren. Als u deze werkwijze volgt zit u nu waarschijnlijk in de put. Daar moeten we het natuurlijk niet bij laten. Volgende week zal ik een ladder aanreiken om daar weer uit te klimmen en het kwaad effectief aan te pakken zonder de strijd er rechtstreeks mee aan te binden.

**Jeremia treurend over de verwoesting van Jeruzalem**, Rijksmuseum Amsterdam

*).Het stukje van de aarde dat we nodig hebben om te leven, uitgedrukt in hectare. Op basis van een eerlijke verdeling is per mens op aarde maar ruim 1,6 ha beschikbaar.

Waar komt het kwaad vandaan?

2 reacties

Jezus zei:
Wie het Al denkt te kennen
maar niet zichzelf
blijft volkomen in gebreke.
(Thomas evangelie)

Rondom het kwaad in de wereld hebben mensen altijd gezocht naar antwoorden op een aantal fundamentele vragen:

Is het kwaad realiteit of is het een artefact van ons denken? Bestaat het werkelijk, of is het alleen maar de afwezigheid van het goede, zoals duisternis de afwezigheid is van licht?
Als het werkelijk bestaat, waarom is het dan geschapen, en door wie?
En waar komt het vandaan?

Op deze vragen heb ik naar vermogen mijn antwoorden gegeven in mijn blogs in 2023: 19/16 januari, 28 september en 7/14 december: te vinden via de kolom hiernaast. En ik ben er nog grondiger op ingegaan in een van mijn boeken.**) Maar dezer dagen kwam ik op een inzicht dat ik toen onvoldoende heb benadrukt. Dat kwam door een lezing van Robert Persaud voor de Groep le Chemin op afgelopen zaterdag, met als thema ‘gnosis en gnostiek’. Ik had me daar nooit diepgaand in verdiept maar ben er naar aanleiding van deze voordracht wat dieper ingedoken.*) Ik dacht altijd dat gnosis eenvoudig de leer was dat we spirituele kennis voornamelijk kunnen verwerven door zelfreflectie en zelfkennis, maar er blijkt iets meer aan de hand te zijn. De Westerse gnosis blijkt vooral ontwikkeld te zijn in de vier eeuwen rondom het begin van onze jaartelling: bij Plato, in het Jodendom en Christendom, en in het Hermetisme. Door de vondst van de Nag Hammadi rollen in 1945, die in de zestiger jaren algemeen toegankelijk werden, is de kennis over gnosis aanzienlijk toegenomen. Als ik, kort door de bocht, en volstrekt onverantwoord, de voornaamste principes van de gnosis in drie punten mag samenvatten, dan gaat het volgens mij om de volgende punten:

Het gaat in de gnosis niet om spirituele kennis in het algemeen, maar specifiek om inzicht in hoe ons universum in elkaar steekt, en het benaderen van de goddelijke wereld (het pleroma), zodat we daarvan een glimp kunnen opvangen. Er wordt als regel niet uitgegaan van een persoonlijke god; God is te alomvattend om het in categorieën – persoonlijk/onpersoonlijk, mannelijk/vrouwelijk, enz. – te bevatten. Citaat: “De Eenheid is souverein, daarboven is niets” (Het geheime boek van Johannes)
De weg naar wereldinzicht en Godskennis loopt via zelfkennis.
Het kwaad in de wereld komt niet direct vanuit het pleroma, maar is onafhankelijk daarvan in de wereld gebracht. Van dit principe zijn er twee versies: het kwaad bestond al vanaf het begin onafhankelijk van de scheppende god, dan wel werd het later in de wereld ingebracht. Een bijzondere variant van de laatste versie is de theorie dat onze wereld niet rechtstreeks geschapen is vanuit het pleroma, maar door een god van lagere rang: de demiurg. Deze heeft het kwaad dan welbewust in de wereld ingebakken – en de wereld zoals wij die kennen is dus inherent slecht of op zijn minst onvolmaakt. Wel heeft het pleroma kans gezien in elk mens een goddelijke lichtvonk te plaatsen.

De eerste twee principes komen overeen met mijn eigen geloofsovertuiging, die ontwikkeld is op basis van mijn innerlijk weten. Maar met het derde principe ben ik het fundamenteel oneens. Als het kwaad naast de oorsprong van alles zou bestaan, is die oorsprong niet de oorsprong van alles, want dan zijn er twee oorsprongen. Dat strijdt zowel met mijn gevoel voor logica als met mijn intuïtie. De stelling dat het kwaad door een lagere godheid zou zijn gecreëerd vind ik bovendien een gevaarlijke stelling, want dat leidt tot de gedachte dat het kwaad uit te roeien is, en tot het bestrijden ervan. Dat is naar mijn idee volstrekt zinloos, want het kwaad is mijns inziens onuitroeibaar; en door de strijd ertegen wordt het alleen maar krachtiger. Overigens, als er een demiurg zou zijn dan is deze immers ook vanuit het pleroma geschapen – dus is het kwaad al in de Oorsprong van alles aanwezig.

Maar hoe moeten we ons dan tegenover het kwaad opstellen? Ik zou zeggen: we moeten het geen aandacht (energie) geven, maar ons volledig richten op de paden van licht en liefde, zoals ik die in het vorige blog heb beschreven. Dat zou dan ons bewustzijn gaan vervullen, zodat het kwaad in onszelf geen kans krijgt, en dat zou dan blijken uit onze beslissingen, uitingen en ons handelen. In het volgende blog ga ik daar verder op in.

*) Jacob Slavenburg, Marcel Messing, Hein Stufkens, Gnosis, christendom en innerlijke ervaring,1994:
J.Slavenburg, Inzicht in de ontwikkeling van het Christendom, 1993
**) Erik van Praag, Voor niets gaat de zon op, 2012, hoofdstuk 3, Unde malum, (pag. 66-95)

Een paard op de snelweg.*)

Geef een reactie

Het wordt steeds moeilijker om zonder slimme telefoon de deur uit te gaan.
Hoelang hebben we nog de vrijheid om offline te leven?
*) Frank Mulder, 9 april 2025 – verschenen in De Groene, nr. 15

Onlangs stuitte ik op het artikel van Frank Mulder (zie bovenstand citaat), en besloot naar aanleiding daarvan dit blog te schrijven. Frank Mulder leeft zonder smartphone, met alleen een Nokia – ‘het paard op de snelweg’ – . Het wordt bijna onmogelijk om zonder smartphone te leven en deel te nemen aan het maatschappelijk verkeer. Steeds meer heb je de smartphone nodig om in te loggen bij je bank of andere websites. We raken de vrijheid kwijt om (grotendeels) offline te leven. Dat heeft aanzienlijke bezwaren. Voor je het weet zit je vaker op je smartphone dan je eigenlijk zou willen. Daarmee sluipt er iets in je denken: dat je (delen van) de virtuele realiteit gaat aanzien voor de fysieke realiteit. Niet alleen dat je daarmee een vertekend beeld krijgt van die fysieke wereld, je mist ook een bron van vreugde en schoonheid. Bovendien leveren we ons met de smartphone over aan enkele heel, hééél veelverdieners, die hun winst niet altijd constructief gebruiken, om het maar eens gematigd uit te drukken. Overdreven? In uw geval niet van toepassing? Lees het genoemde artikel *) Als u meer dan 15 minuten per dag op uw smartphone zit, LEES DAT ARTIKEL! En daarna andere artikelen die spreken over het gevaar van de digitalisering van onze samenleving, en het gevaar van smartphones voor kinderen. Als u daar geen tijd voor heeft, omdat u teveel op uw smartphone zit is het voor u al te laat. Tenzij u op uw schreden terug keert natuurlijk.

Natuurlijk heeft de smartphone ook enkele voordelen. Zo is WhatsApp een prachtige mogelijkheid voor contact met je vrienden – zolang dat het offline contact niet vervangt (maar: stap over op Signal – maar dat is een ander verhaal!). En via LinkedIn en Facebook (maar: stap over op BlueSky, maar dat is een ander verhaal) horen we nog eens wat van onze vrienden en familie. Maar zelf zit ik per dag misschien hooguit 15 minuten op mijn Iphone, verdeeld over twee keer per dag, om even de goepsapps te lezen (waarop overigens veel te veel geneuzeld wordt, maar dat is een ander verhaal), waar ik trouwens zelf bijna nooit op reageer. Wel zit ik regelmatig achter mijn computer, om deze blogs te schrijven, daar dingen voor op te zoeken, en enkele noodzakelijke dingen te regelen. (Dat kost mer vind ik ook al te veel tijd, maar zelden meer dan een paar uur op sommige dagen; nooit op zondag) Maar met mijn hand op mijn hart kan ik zeggen, dat ik nog steeds primair leef in de offline wereld.

Ik wou het voor vandaag hier maar bij laten. Maar lees het genoemde artikel !!!!!

*) https://www.groene.nl/artikel/een-paard-op-de-snelweg

Die-in

Geef een reactie

Vorige week heb ik u beloofd verslag te doen van een demonstratie waaraan ik heb deelgenomen. Het was een demonstratie van XR tegen het faciliteren van de grote zeecruiseschepen in Amsterdam. Waarom protesteren we daartegen? Tja, dan moet je het volgende weten over cruiseschepen (bron: XR):

Een zeecruisepassagier stoot tweemaal meer CO₂ uit dan iemand die voor een vliegvakantie met accommodatie kiest en acht keer meer dan iemand die over land reist.
In 2022 hebben zeecruiseschepen in Europa meer zwaveloxiden uitgestoten dan 1 miljard auto’s oftewel 5 keer meer dan alle auto’s op het Europese continent.
De dagelijkse uitstoot van stikstofoxiden van zeecruiseschepen is gelijk aan de uitstoot van 31.000 extra vrachtwagens die per dag een volle ronde op de A10 rijden. En dan hebben we het nog niet over de uitstoot van zwavel en fijnstof.
Een walstroom is geen oplossing voor dit probleem, want het electriciteitsnet van Amsterdam is hiervoor niet geschikt.
Dan hebben we de uitstoot onderweg, voor de kust en op volle zee nog niet meegerekend.

XR neemt de maandelijkse proefneming met de luchtalarm sirenes (elke eerste maandag van de maand) als startpunt voor demonstraties. Zij beschouwt de sirenes als een waarschuwing voor de klimaatscatastrofe die al begonnen is en ons nog te wachten staat. Zij doen dit middels een die-in in diverse plaatsen: voor dood op straat gaan liggen. Dat heb ik de afgelopen eerste maandag van april ook gedaan. De demonstratie in Amsterdam was specifiek tegen de cruiseschepen gericht. Heeft dat veel effect? Op korte termijn niet, maar alle beetjes helpen zoals ik vorige week heb betoogd, en ooit zullen die beetjes wel effect sorteren.

Dit als een voorbeeld van de tientallen dingen die je kan doen en laten. Nu is dit voorbeeld een makkelijke actie – ik hoef er weinig of niets voor op te geven; ik was toch al niet voornemens op cruise te gaan. Merkwaardigerwijs zou ik het ergens wel jammer vinden als die cruisechepen er niet meer komen – ik vind het wel een karakteristiek symptoom van Amsterdams’ connectie met de wereld. Maar nogmaals – veel pijn doet het verdwijnen van de cruiseschepen me niet. Voor andere handelingen is het offer wel iets groter, maar nog gering in vergelijking wat we eigenlijk collectief zouden moeten opgeven. Maar ook in dat geval zou ons leven weliswaar sober zijn maar nog steeds rijk kunnen zijn aan vreugde en schoonheid.

Venetië bant de cruiseschepen uit de binnenstad.

De bewuste consument/burger.

Geef een reactie

In de vorige blogs heb ik beschreven hoe we financieel en geestelijk gemanipuleerd worden, en eindigde ik met de vraag wat we daartegen kunnen doen. Sindsdien las ik een artikel in NRC dat beschreef hoe de economie ons ziek maakt.*) De doorgeschoten vrije markt economie tast met name onze mentale gezondheid aan. De nadruk op economische prestatie en zelfraadzaamheid creëert een mentale belasting die we evolutionair nauwelijks kunnen dragen. Bovendien heerst er een economische ideologie van oneindige behoeften, concurrentie en eeuwige groei, waardoor we onszelf moeten vermarkten. En daarbij komt de voortdurende onzekerheid, en de gigantische inkomens- en vermogens ongelijkheid. Wij zijn gevoelsmatig steeds minder meester over ons eigen lot. En als we ons perspectief verruimen naar de verder verwijderde toekomst, dan staat het er met de mensheid als geheel niet rooskleurig voor.

U kunt daar misschien allemaal best tegen, maar de enorme behoefte aan psychiatrische en psychologische consulten laat zien dat u daarin een uitzondering bent. Maar ook voor u is de economie eerder een belasting dan een vruchtbare leefomgeving. Dus ook door de economie als zodanig worden we gemanipuleerd. Ik kom dan weer terug op de vraag: wat daartegen te doen?

Ik ben daar in vorige blogs al uitvoerig op ingegaan: zie bijvoorbeeld de blogs van 19/9, 15/2 en 27/2. Ik vat dat nu samen in zeven punten:

Bevorderen van zelfkennis en zelf-achting.
Ontwikkelen van openheid van geest; blijf kijken naar de realiteit.
Ontwikkelen van een ideaal-beeld van de door u gewenste toekomst.
Vervolgens u als consument en burger door de bovenstaande punten te laten beïnvloeden. Met name zou ik persoonlijk terughoudend zijn met AI, ChatGP, X, WhatsApp en Facebook.
Stelling nemen, in de eerste plaats bij verkiezingen, maar ook in uw omgeving.
Deelnemen aan collectieve acties: demonstraties, petities, enzovoort.
En tenslotte: richt u op de oorsprong van alles: de scheppingskracht, de Essentie, de goddelijke dimensie, wat voor u maar goed voelt,; en die zich bij u openbaart als innerlijke gids. Laat u daardoor leiden.

U ziet dat ik in de eerste drie punten de nadruk leg op de ontwikkeling van uw bewustzijn, omdat ik geloof dat zulks leidt tot uitstraling in de wereld – en ooit zal de gezamenlijke uitstraling van mensen van goede wil een verschil maken. Maar niettemin blijft ook actie nodig. In mijn volgende blog zal ik ingaan op een actie die ik zelf heb ondernomen – misschien kan dat u stimuleren.

*) Kees Cools en Jim van Os, De economie maakt ons ziek, NRC, 5 april 2025

Hoopvol pessimisme

Geef een reactie

Het ware probleem zit hem niet in optimisme of pessimisme, maar in fatalisme: het idee dat de toekomst gesloten is.
(Mara van der Lugt¹)

Jarenlang schreef ik vaak over de klimaatcatastrofe waar we op afkoersen. Maar met uitzondering van 19 februari j.l. heb ik dat de laatste jaren niet meer gedaan. Je kan niet aan de gang blijven – de boodschap roept dan eerder verveling en weerstand op dan dat die een activerende werking heeft. Nu blijkt dat ik daarmee meegegaan ben in een maatschappelijke trend. Oorlog, bedreiging van de democratie, migratie, racisme, bestaanszekerheid (waar iedereen iets anders onder verstaat) – dat zijn de onderwerpen die de gemoederen beroeren, en nog tot demonstraties leiden. Maar over klimaat hebben we het eigenlijk niet meer – dat weten we nu wel.Ook de politiek geeft het geen prioriteit meer; eerdere maatregelen worden afgezwakt, en elders in de wereld wordt het bestaan van deze crisis zelfs ontkend.

Maar zo niet door prof. Eelco Rohling, sinds kort hoogleraar oceaan- en klimaat verandering in Utrecht. Hij heeft als een van de weinige wetenschappers de ontwikkelingen van het klimaat op lange termijn (een aantal millennia) bestudeerd, die bij het IPCC eigenlijk niet aan de orde komen; hun voorspellingen gaan meestal niet verder dan tot 2100. Maar de opwarming gaat daarna nog eeuwen of millenia door, zelfs als we nu onmiddellijk zouden stoppen met de uitstoot van broeikasgassen. Dat komt door de trage werking van de ecosystemen. Als u precies zou willen weten hoe dat werkt, moet u het artikel over zijn oratie lezen.²) Daarom is hij somber: ‘Het klimaat is op weg naar een zwart gat’.

Dat is een zo bedreigend perpectief dat we gemakkellijk fatalistisch kunnen worden: er is toch niets aan te doen. Maar om twee redenen is dat niet de weg. De ene reden is dat er nog wel wat aan te doen is: onmiddellijk stoppen met fossiele uitstoot, en uiteindelijk technieken ontwikkelen om de broeikasgassen weer uit de lucht te halen. Dat is niet zonder risico, maat onmogelijk is het niet, en het zou t.z.t. wel eens de enige uitweg kunnen zijn. En de andere reden is dat hoop altijd gebaseerd is op handelen ongeacht het resultaat; handelen omdat we gedaan hebben wat we konden, wat we moesten doen op grond van onze diepste morele waarden. Vrouwen als Jane Goodall en Greta Thunberg zijn ons hierin voorgegaan.

De onzekerheid waarin we leven – we kunnen de toekomst niet kennen – is misschien de (onderdrukte) wanhoop van de optimisten, maar de hoop van de pessimisten. Die ons dan weer aanzet tot de verantwoordelijkheid om te doen wat we kunnen doen voor de toekomst. Niet dat ikzelf ten volle aan dit ideaal voldoe, maar het is het waard om voor te leven.

Ik had dit blog net gepubliceerd, toen me een artikel onder ogen kwam van en over David van Reybrouck die benoemd is tot Denker der Nederlanden. Hij stelt de klimaatcrisis centraal. ‘Of de Russen komen moeten we nog zien, maar de klimaatverandering komt niet, die is er al.’ (Trouw, 20 maart 2025).
______________
1). Mara van der Lugt, En toch doen wat we kunnen, De Groene Amsterdammer, 6 maart 2025
2). Eelco Rohling, ‘Het klimaat is op weg naar een zwart gat, maar we kunnen er nu iets aan doen’, NRC 8 maart 2025.

Rede en wijsheid

1 reactie

Rede is het alomvattende principe van de geest, dat de mens onderscheidt van het dier.
(Erik Martens, pseudoniem van J.P. van Praag, in Fundament , 1940)

Rede is een begrip dat gemunt werd door de Verlichting (ca. 1670-1800). De Verlichting zette zich af tegen bijgeloof, dogmatiek en de daaruit voortvloeiende onverdraagzaamheid, en pleitte daarentegen voor rede en openheid van geest. Dat had vergaande gevolgen, vooreerst binnen de wetenschap en de filosofie, maar later in de hele maatschappij. Citaat (Wikipedia): De Verlichting gaf aanleiding tot modernisering van de samenleving door middel van individualisering, emancipatie, feminisme, secularisering en globalisering. Het gelijkheidsbeginsel, de mensenrechten en de burgerrechten vinden er hun wortels, net zoals het ‘vrijdenken’, het klassiek liberalisme, het socialisme, het anarchisme.

Al deze terreinen werden doordrenkt met ‘rede’ . Echter in de periode 1750-1850 werd dat begrip verengd tot ‘ratio’. Mystiek, gevoelens, intuïtie, kunst werden verbannen naar hun eigen hoekje van de samenleving, terwijl deze concepten allemaal deel uitmaken van de rede (zie het citaat hierboven). Alle wetenschappen werden gemodelleerd naar de empirische natuurkunde, die alleen maar aandacht had voor het materiële en meetbare gedeelte van de werkelijkheid. Met name de wetenschap der politiek en de economie werden volstrekt cerebrale aangelegenheden. Dat had een belangrijk gevolg voor het politieke leiderschap. Wijsheid, passie, geloof en spirituele diepte hebben daarin geen plaats. Dat leidt tot een zekere harteloosheid en onverstandig handelen. Enkele recente voorbeelden: Bij de recente holocaust herdenking in Duitsland was Netanyahu uitgenodigd en werd niet gearresteerd, ondanks het arrestatiebevel van het Internationaal Strafhof. Merz kon hem niet goed de toegang weigeren, en hem ook niet laten arresteren, maar had hem tactisch kunnen verzoeken niet te komen. Ander voorbeeld: Rutte, die erop aandrong dat Zelensky aan Trump excuses moest vragen omdat hij zich niet straffeloos liet vernederen, en de leugens van Trump weersprak. Bizar en respectloos. Beiden, Merz en Trump, verloren hiermee gezag. Dit in tegenstelling tot Zelensky.

Ik denk dat een deel van de oorzaken van de desastreuze toestand van onze samenleving hiermee te maken heeft (zie mijn blog van 22 februari 2022). We moeten het maar uitzitten en hopen dat er wijze leiders opstaan, die wat meer macht hebben dan Zelensky. En intussen in onze eigen kleine omgeving er naar streven onze eigen redelijkheid en wijsheid te ontwikkelen.