Categoriearchief: Oorlog en vrede

De zachte krachten.

De zachte krachten zullen zeker winnen
in ’t eind – dit hoor ik als een innig fluistren
in mij: zo ’t zweeg zou alle licht verduistren
alle warmte zou verstarren van binnen.
(Harriette Roland Holst – van der Schalk)

Wij mogen toch hopen dat bovenstaand visoen van Henriette Roland Holst bewaarheid wordt. Maar vanzelf zal dat niet gaan – wij zullen daar wat aan moeten doen. Wat kunnen we doen om de voortgaande moordpartijen in de wereld te stoppen?

De eerste stap lijkt mij om deze moordzucht onder ogen te zien. Niet alleen in de wereld, maar ook als potentie binnen onszelf. Wat zouden wij doen, als ons land zou worden aangevallen en bezet? Of erger, wanneer onze geliefden met de dood of marteling worden bedreigd? Het is misschien goed om daar eens op te reflecteren.

Maar zoals ik in mijn blog van twee weken gelden al heb geschreven, zo ver hoeft het niet te komen: ‘Mijn conclusie is dat niemand vrij is van de neiging tot geweld, dat door externe oorzaken geactiveerd kan worden’. De tweede stap is dan ook deze neiging tot geweld in onszelf onder ogen te zien. Daarbij moeten we bedenken dat gedachten op zichzelf al een negatieve uitwerking kunnen hebben. Hun energie straalt uit in de wereld en beïnvloedt, hoe subtiel ook, ons gedrag.

Een derde stap is: nooit partij kiezen bij conflicten en oorlogen waar we zelf niet direct in betrokken zijn. Natuurlijk kan onze sympathie of verontwaardiging aan één kant liggen, of kunnen we een oordeel hebben over wiens handelen al dan niet gerechtvaardigd is. Maar ons oordeel of gevoel maakt, zoals ik in het vorige blog heb betoogd, oorlog, moorden, doden, of zelfs het toebrengen van lichamelijk geweld nog niet rechtvaardig. Om werkelijk bij te dragen tot vrede dienen we onze directe en impulsiever reacties even te parkeren, en het conflict van enige afstand te bezien. Als we daarentegen partij kiezen worden we medeplichtig, aanvankelijk in gedachten, wellicht laten ook in handelen.

Ten vierde: als we zelf in een conflict of oorlog betrokken worden, moeten er keuzes worden gemaakt. Het kan zijn dat we daarbij waarden, zoals de veiligheid van mezelf of mijn dierbaren, vrijheid, zelfbeschikkingsrecht of solidariteit met vervolgden, belangrijker vinden dan het leven van anderen. We hebben de macht en het recht voor die andere waarden te kiezen, maar laten we dat dan doen in ons volle bewustzijn, in volle verantwoordelijkheid en zonder het voor onszelf goed te praten.

Tenslotte: wat kunnen we doen zolang we hier in betrekkelijke rust en vrede leven? In de eerste plaats onze gedachten zuiveren: vijandige gevoelens en oordelen in onszelf waar te nemen; daarnaast ons zoveel mogelijk bewust te worden van onze liefde en compassie, zoveel mogelijk mee te leven met slachtoffers en nabestaanden, in gedachten ondersteunende energie (die we zelf vanuit de kosmos en vanuit de aarde ontvangen en in ons hart kunnen mengen) sturen naar hen die in nood verkeren, en bidden dat zij in hun duisternis nog op enig perspectief kunnen hopen en een lichtpuntje kunnen zien. Solidair zijn met vredesactivisten, al dan niet in de gevangenis. Gebed om vrede kan ook geen kwaad. En tenslotte: zelf zo vredelievend mogelijk leven en ons uitspreken voor vrede, eventueel in demonstraties en petities, en stemmen op de politieke partij die daar het meest aan bijdraagt.

Voldoe ik zelf aan deze hoogstaande normen? Natuurlijk niet, maar ik vind het wel de moeite waard er naar te streven. De mensheid zit collectief in een dark night of the soul, maar we kunnen het lichtpuntje blijven zien. Uiteindelijk zullen we nooit zeker weten wat de toekomst ons zal brengen. De zachte krachten kunnen nog altijd winnen. De dood is nooit het laatste woord, zoals de Paasboodschap luidt. Vredig Pasen!

Gij zult doden (vervolg).

Geef een reactie

. . . dan zult gij al de bewoners van het land voor uw aangezicht verdrijven,
(Numeri 33:52)

Bestaat er zoiets als een rechtvaardige oorlog? Als we uitgaan van de fundamentele waarde van eerbied voor het leven (AlbertSchweitzer) dan is het antwoord ‘nee’, want oorlog brengt altijd het welbewust doden van mensen, onder wie kinderen, met zich mee; door bombardementen, uithongering, of wat dan ook.

Mijn ouders waren pacifisten (lid van de JVA, Jongeren Vredes Actie). Of ze dit standpunt verlaten hebben na het uitbreken van de tweede wereldoorlog, toen was gebleken dat de internationale solidariteit en het idee van geweldloze weerbaarheid niet bestand bleek tegen het uitbreken van de oorlog, weet ik niet; ik heb het ze helaas nooit gevraagd. Maar zelf ben ik wel blij dat Engeland, Amerika en Canada daadwerkelijk de strijd met Hitler en de zijnen hebben aangebonden. Ik vrees dat anders mijn leven niet zo prettig zou zijn verlopen, om het zachtjes uit te drukken. Maar was de oorlog van hun kant dan rechtvaardig? Ik zou nog steeds denken van niet, maar hij werd wel gerechtvaardigd. En dat nog voordat de omvang van de holocaust bekend werd.

Bij de rechtvaardiging van een oorlog worden andere waarden en de bescherming van mensenrechten tegen ‘eerbied voor het leven’ afgewogen. Waarden zoals vrijheid, zelfbeschikkingsrecht en solidariteit met vervolgden. Althans zo zou het moeten zijn, maar in feite spelen machtsconflicten, economische en geopolitieke overwegingen vaak op de achtergond een doorslaggevende rol. Maar hoe dan ook, het zou mooi zijn als deze afweging meer openlijk en bewust gemaakt zou worden, en dat daarover een publiek debat zou plaats vinden als daar tijd voor is. Dan kun je nog steeds niet spreken van een rechtvaardige oorlog, maar wel van een begrijpelijke of zelfs moreel verdedigbare oorlog. Als deze afweging echter niet expliciet gemaakt word, dan kan een gerechtvaardigde verdedigingsoorlog afglijden in iets wat op geen enkele manier meer te rechtvaardigen is. Men vervalt dan in slogans zoals “Israël heeft het recht zich te verdedigen”.

Zoals we gezien hebben kan dat tot de meest gruwelijke oorlogsmisdaden leiden. Niet alleen in Palestina, maar bijvoorbeeld ook zoals begaan door de geallieerde mogendheden in de laatste jaren van wereldoorlog II, toen de bombardementen gericht werden op burgerdoelen en hele steden werden plat gebombardeerd, zoals nu ook gebeurt in Gaza.

Dergelijke overwegingen kunnen we ook hanteren bij (gewelddadige) conflicten tussen individuen of subgroepen binnen de samenleving. Het recht heeft hier voorzieningen voor, met name door de concepten ‘oorlogsrecht’ en ‘verzachtende omstandigheden’. Zo maakt het recht onderscheid tussen moord, al dan niet met voorbedachte rade, en doodslag, al dan niet uit noodweer. Maar hoe ‘gerechtvaardigd’ oorlog, moord of doodslag ook kan zijn – het brengt altijd veel leed en enorme schade met zich mee: bij de daders, de medeplichtigen, de slachtoffers en de samenleving als geheel. Tijd om eens te kijken wat we daaraan kunnen doen. Dat is voor volgende week.

Gij zult doden.

Geef een reactie

De meeste mensen deugen en de meeste mensen deugen niet.
(vrij naar Rutger Bregman)

Mijn vorige blog over geweld en oorlog in de wereld eindigde met drie vragen: waar komt dat massale geweld vandaan, en is er ook zoiets als gerechtvaardigd geweld (rechtvaardige oorlog), en hoe kunnen we het stoppen? Dit blog handelt over de eerste vraag.

Onze neiging tot geweld en moordzucht heeft waarschijnlijk een biologische of evolutionaire wortel (doodsdrift, Freud). Om te overleven in prehistorische en vroeg-historische tijden hadden we geweld nodig, evenals veel andere dieren, met name ook dieren van wie we afstammen. Het kwam vooral tot ontwikkeling als hulpbronnen schaars werden, bijvoorbeeld door klimaatverandering of natuurrampen, of door bevolkingsgroei. In zo’n situatie wordt geweld een kwestie van overleving. Het uitte zich onder meer in territorium drift, stammenstrijd en competitie om het leiderschap. Ook voor de jacht is geweld nodig, weliswaar tegenover dieren, maar ook dat beïnvloedt de cultuur.*)

Als er eenmaal geweld is in een stam of groter verband, dan krijgt het ook een functie in de cultuur. Dan kan het worden geaccepteerd, en zelfs worden verheerlijkt. Er ontstaan dan rituelen rondom het geweld, en grote krijgers worden verheerlijkt. In de voorlopers van alle moderne culturen heeft tijdens de vroegste historie (steen- of bronstijd) een dergelijk proces plaats gevonden. Zodoende is geweld in ons genetisch erfgoed verankerd.

Daarbovenop komen psychologische processen. In alle mensen leven een aantal fundamentele angsten die voortvloeien uit de onzekerheid van het leven zelf: doodsangst (eveneens biologisch gefundeerd), en de angst uit de groep te vallen (dat was in tribale tijden een realistische angst, want als je werd uitgestoten was je ten dode opgeschreven). En als de bestaansonzekerheid groter wordt , door natuurrampen of door ‘ s mensen toedoen (ongelijkheid, angst je baan te verliezen, repressie), dan gaan die natuurlijke angsten opspelen, en die worden meestal gecompenseerd door mimetische begeerte, streven naar bezit, macht, status, kortom door ego-behoeften. Of de angst wordt onderdrukt, met mogelijk ziekte of depressie tot gevolg. We worden in dat geval gevoelig voor leiders die veiligheid beloven maar dat overigens niet waar kunnen maken en dan zelf hun toevlucht zoeken bij (verbaal) geweld. Om hun gezag te handhaven hebben ze een vijand nodig – bijvoorbeeld immigranten, een bepaalde bevolkingsgroep of een ander land. Verbaal geweld loopt uiteindelijk altijd uit op fysiek geweld, waardoor de gevoelens van onveiligheid verder toenemen. Wie zien die processen heden ten dage in Israël, Palestina, Rusland, en op vele plaatsen meer (G.W. Allport, The nature of prejudice, 1954). Mijn conclusie is dat niemand vrij is van de neiging tot geweld, dat door externe oorzaken geactiveerd kan worden.
Tot zover mijn summiere antwoord op de eerste vraag.Volgende week verder.

Thanatos, god van de dood (sculptuur 1e eeuw v.C.)

*) https://www.nemokennislink.nl/publicaties/geweld-in-de-steentijd-en-de-bronstijd/

Van kwaad tot erger II

Geef een reactie

Je neemt 100 % verantwoordelijkheid voor je leven.
( transformatiespel)

Vorige week beschreef ik hoe de vrije wil noodzakelijk is voor het plan van de schepping maar tegelijkertijd aan banden wordt gelegd. Ik vergeleek de situatie waarin wij verkeren met die van een klein kind in de koppigheidsfase. Door dat stadium gaan we allemaal heen – we hebben het nodig voor de ontwikkeling van onze autonomie. Voor ouders is het in deze fase nodig grenzen te stellen. Niet te nauw – het kind moet ook iets van vrijheid kunnen ervaren, kunnen experimenteren en daarvan de consequenties ervaren – , maar ook niet zo wijd dat er eigenlijk geen grenzen zijn, en het kind vervalt tot bandeloosheid. In beide gevallen kan het er toe leiden dat het kind later als volwassene onvoldoende meester is over zijn eigen leven. Zijn (of haar) autonomie is onderontwikkeld. Hij/zij laat zich te zeer beïnvloeden door anderen of wil als compensatie juist anderen overheersen. Hij/zij is onvoldoende vrij in het maken van keuzen, het nemen van beslissingen en onvoldoende in staat verantwoordelijkheid te nemen voor zijn/haar eigen leven en de consequenties van zijn/haar keuzen. Bewust of onbewust voelen zij zich dan machteloos, een gevoel dat niet in verhouding staat tot hoeveel macht of kracht ze in feite wel of niet hebben.

In meerdere of mindere mate komt dit probleem bij heel veel mensen voor. Als compensatie gaan we dan – openlijk of verkapt – streven naar macht en controle over anderen. Dit proces speelt niet alleen bij ons mensen, maar ook bij sommige wezens in de onzichtbare werelden. We barsten dan uit in rebellie, verzet of revolutie. Dat kan verzet zijn tegen onderdrukking hier op aarde, maar kan ook uitmonden in verzet tegen de schepping en het scheppingsplan. Vele verhalen en mythes verhalen hiervan, bijvoorbeeld het verhaal van de zondeval of de vele mythen van gevallen engelen. In de wereld van vandaag zien we hiervan vele voorbeelden; we kunnen daarbij zowel denken aan onderdrukkers en onderdrukten, op kleine schaal (in gezinnen bijvoorbeeld), of op grotere schaal bij verkiezingen, protestbewegingen, oorlogen, martelingen enz. En op kosmische schaal aan een Luciferische opstand.*)

Op zichzelf hebben vele van die protesten en opstanden in de aanvang iets nobels: het is een opkomen voor onze vrijheid: zie bijvoorbeeld de Partij voor de Vrijheid. Maar uiteindelijk ontaarden ze vaak in machtsstrijd, en vandaar in destructie, geweld of zelfs oorlog. Dat geldt hier op aarde voor Israël en Hamas, voor Oekraïne en Rusland, en in vele andere gevallen, en op kosmische schaal kan het leiden tot ondermijning van het kosmische scheppingsproces. Zo ontstaat dan het kwaad in deze wereld. Kwaad is dus niet veel anders dan uit de hand gelopen machtsuitoefening.

We zien dus dat de mogelijkheid te kiezen niet alleen tot iets goeds kan leiden, maar ook tot het kwaad in de wereld. Er valt trouwens weinig te kiezen, als er geen tegengestelde keuzes mogelijk zijn, zoals die tussen goed en kwaad. Concluderend: het kwaad in de wereld is een noodzakelijke voorwaarde voor de vrije wil die zelf weer nodig is om ons in staat te stellen om mede te werken aan de schepping in passieve èn actieve zin. Daarmee is de eerste vraag waarmee ik de beschouwing over het kwaad begon voorshands beantwoord. Tijd voor de volgende vraag: Waarom is het dan slechts op drie planeten in ons lokale universum tot ontwikkeling gekomen? (wordt vervolgd)

*) In https://nl.wikipedia.org/wiki/Lucifer_(religie) staat een mooi overzicht van de Luciferische mythe. Meer uitgebreid wordt die beschreven in de papers 53 en 54 van The Urantia Book

Oorlog II

Geef een reactie

Poetin voert met zowel Oekraïne als Rusland een oorlog. De cultuur wordt vernietigd. Het volk zwijgt en legt zoals gewoonlijk zuchtend het hoofd op het hakblok. . . Wat moeten we met de Russische cultuur? Alleen een tekst kan de Russische cultuur in ere herstellen. . .
Wordt die tekst ooit geschreven? Joost mag het weten.
(Michail Sjisjkin in De Groene Amsterdammer, 9-11-22. Dit artikel wordt door mij zeer ter lezing aanbevolen voor iedereen die iets meer wil begrijpen van de Russische cultuur en de politieke consequenties daarvan: https://www.groene.nl/artikel/het-russische-zwijgen)

Over de oorlog in Oekraïne heb ik eerder geschreven (2 februari 2023). Ik sta nog achter wat ik daar gezegd heb, maar wil er u het volgende aan toevoegen.

Er is een wezenlijk verschil tussen de oorlog in Oekraïne en Palestina. In Palestina werd een onderdrukkende macht aangevallen door de zwakste partij (naar nu weer blijkt uit het verloop van de oorlog – zien mijn blog van vorige week). In Oekraïne werd de zwakste partij zonder directe aanleiding aangevallen door de sterkste partij, die door de andere partij niet rechtstreeks bedreigd werd. Die sterkste partij is Rusland, dat, volgens de hierboven geciteerde Michail Sjisjkin, al eeuwenlang een cultuur kent van leven in een gevangenis, dat geleid heeft tot een gevangenismentaliteit. Met kuddegedrag als gevolg. Dit is niet in een korte periode te veranderen, zoals het echec van Gorbatsjov/Jetsjin geleerd heeft. Dat betekent dat er voor Europa maar één reactie overblijft: paal en perk stellen aan de Russische ambities. Ik zie niet hoe dit anders kan dan met wapens.

Rusland gaat deze oorlog winnen tenzij het Westen Oekraïne op grote schaal blijft steunen. Het is de vraag of het Westen daar toe in staat is. In Amerika raakt het geld op, en mocht Trump de verkiezingen winnen dan zal de VS zich sowieso terugtrekken.Europa is voorshands niet in staat die rol over te nemen.

Daarom is, nu er nog een zekere patstelling is, onderhandelen dringend geboden. Helaas zijn beide partijen daartoe voorshands niet bereid. Rusland wil minstens het veroverde gebied behouden (en misschien nog wel wat meer) en Oekraïne wil volgens Zelenski geen duimbreed grond afstaan. Dat schiet natuurlijk niet op. Maar misschien kan Europa hier wel een rol spelen, door Oekraïne onder druk te zetten een meer soepele houding in te nemen. Dat strijdt met hun en onze gevoelens van rechtvaardigheid – maar als we aan het rechtvaardigheidsprincipe blijven vast houden betalen we een hoge prijs: langdurige oorlog met onnoemelijk leed en een uiteindelijk verlies voor of van Oekraïne. We hebben nu een Poetin-vriend aan de macht, dus misschien is dat nog ergens goed voor. Al kan je onderhandelingen natuurlijk niet beginnen door bij voorbaat je positie op te geven; iets waar Wilders voor schijnt te pleiten.

Oorlog I

Geef een reactie

Kom vanavond met verhalen
hoe de oorlog is verdwenen,
en herhaal ze honderd malen:
alle malen zal ik wenen.
(© Leo Vroman, uit Slaapwandelen)

Tot nu toe heb ik me niet expliciet uitgesproken over de oorlog tussen Israël en de Palestijnen. Degenen die mijn blogs regelmatig lezen zullen echter opgemerkt hebben dat ik er indirect wel aandacht aan heb besteed, door onderwerpen aan de orde te stellen die daarvoor relevant zijn. Maar nu voel ik toch de behoefte er wat over zeggen. Drie dingen staan voor mij vast.
1. De aanval van Hamas was voor mij onacceptabel, ongeacht wat Israël allemaal uitgespookt heeft gedurende de afgelopen decennia. Met name het op grote schaal aanvallen van onschuldige burgers en hun martelpraktijken zijn vreselijk.
2. Israël kan dit natuurlijk niet over zijn kant laten gaan en heeft het recht te proberen paal en perk te stellen aan dit soort activiteiten.
3. De reactie van Israël is buiten proportie. Zie onderstaande afbeelding. Intussen is het aantal Israëlische doden opgelopen tot 1500 en het aantal Palestijnse doden tot 11.000 – gegevens d.d. 11 november. En dan heb ik het nog niet over de gewonden en over de verwoesting. De helft van het aantal woonhuizen in Gaza stad schijnt nu vernietigd te zijn. Het afsluiten van Gaza van energie, water en voedsel vind ik misdadig.

Volgens mij begaan beide partijen oorlogsmisdaden – reden waarom ik in dit conflict geen partij wil kiezen. Maar de vraag is eigenlijk wat Israël met zijn reactie beoogd. Ik vrees dat er geen enkele rationele overweging aan ten grondslag ligt. Als het doel in Hamas te vernietigen, dan lijkt het resultaat het tegendeel te zijn. Voor de aanval van Hamas, was hun aanhang onder Palestijnen sterk aan het afnemen – nu is hun populariteit weer enorm toegenomen. In feite heeft Israël zich nu verlaagd tot het niveau van terrorisme.

Iedere oorlog eindigt òf met de overwinning van één van de partijen (zelden), of met onderhandelen. Israël noch Hamas kunnen deze oorlog winnen, dus moeten ze ooit onderhandelen. Dat vraagt van beide partijen dat ze hun begrijpelijke gevoelens van woede, wraak, angst, rouw en vernedering parkeren en moed en verstand laten zegevieren. Hoe langer ze daar mee wachten, hoe groter het leed, en hoe moeilijker om tot een werkbare verstandhouding te komen. Wat zou kunnen helpen is eens echt naar elkaar te luisteren, en zo te ontdekken dat beide partijen heel veel leed hebben moeten doorstaan. Hopelijk kunnen enkele wijze outsiders hen daarbij helpen, diplomaten of wijze staatshoofden (zo die nog bestaan). Wat in elk geval niet helpt is dat landen zoals Nederland en de Verenigde Staten zich van stemming onthouden bij een VN resolutie over een staakt het vuren en militair materieel (reserveonderdelen voor F 16’s ) aan Israël sturen. Ik schaam me er weer eens voor Nederlander te zijn.

Later kom ik te spreken over de oorlog in Oekraïne.

Van dualiteit naar triniteit.*

Geef een reactie

Is bij Trump het dominante archetype de trickster (bedrieger), bij Poetin is het domination, overheersing. Maar anders dan bij de trickster is het archetype overheersing niet alleen dominant bij Poetin, maar is vrijwel de hele mensheid – op enkele inheemse volken na – er in al dan niet verkapte vorm van doordrongen. Onze economie is gericht op het overheersen van markten. Amerika is gericht op het overheersen van de wereld orde, evenals China. Dictators zijn gericht op het overheersen van hun bevolkingen (Modi, Bolsenaro, en tot op zekere hoogte ook Orban en Erdogan) De Israëlische regering wil de Palestijnen overheersen. In meer gematigde vorm kunnen we we het streven naar macht, dat vrijwel geen enkele politicus of topmanager vreemd is, ook zo opvatten. En tenslotte, als mensheid komen we uit een lange geschiedenis van het willen overheersen van onze omgeving, de natuur.

Waar komt deze drang tot overheersen vandaan? Er zijn verschillende oorzaken, maar een belangrijke bron is de evolutietheorie. Struggle for life en suvival of the fittest zijn de centrale principes van deze theorie. En als we goed kijken is onze wereld-samenleving één grote overlevingsstrijd. Dat is zo op macro-niveau, maar ook op micro-niveau. Het begint al op het schoolplein, en in vele gezinnen. Het speelt in organisaties, in de politiek, in de verhouding burger en overheid (toeslagenaffaire!), op het voetbalveld, in politieke partijen, enfin, u kunt zelf wel meer voorbeelden bedenken.

Ik zeg niet dat er niet ook andere waarden spelen, zoals medemenselijkheid en respect. In deze tijd van oorlog worden die zichtbaar. Maar onze maatschappelijke cultuur wordt er niet door gedomineerd (hooguit tijdelijk in tijden van rampen). Eigenbelang is de dominante drijfveer.

De vraag is of we dat zo willen houden. We verlangen ook naar een meer harmonieuze en vreedzame wereld. En zoals altijd, dan moeten we bij onszelf beginnen. Dan zullen we steeds als we in de dualiteit van het conflictdenken vervallen (wij/zij, ik en de vijand) moeten zoeken naar de de triniteit: de derde factor in tegenstelling. Wat overstijgt de dualiteit, wat is de synthese? Wat is het gemeenschappelijke belang? Als we het leven zien als strijd, als nederlaag (of erger: vernedering) versus overwinning (of erger: overheersing), dan zullen we de derde factor moeten zoeken: overgave; niet in de zin van onderwerping aan de tegenstander maar aan het hogere principe van alles-is-één. Kortom we zullen onze wens tot overheersing, die we allemaal wel in ons hebben (U niet? Ik in elk geval wel), moeten transformeren tot de overgave aan ons verlangen naar Licht in de duisternis. Als we zo ons denken en onze gevoelens kunnen transformeren zal dat ons handelen beïnvloeden en dan, heel misschien, is dat een stapje op weg naar een betere wereld.

*) Dit blog is geïnspireerd op een aflevering van Humanity Rising (426), met Anneloes Smitsman en Jeane Houston. Zie: https://www.youtube.com/watch?v=i0Hc4SRc7BM (vanaf 11.15)

De jaren des onderscheids? Ik dacht het niet.

Geef een reactie

Ondanks alles geloof ik in de innerlijke goedheid van de mens.
(Anne Frank)

Elke maand wordt door Innerlinks een engel van de maand gekozen. Deze maand is dat de engel van Discernment.*). Discernment wordt vaak vertaald met oordeel, en daarmee vaak verward met judgement. Maar judgement heeft vaak een een morele dimensie: iets of iemand goed- of afkeuren en vanuit een ethisch of spiritueel gezichtspunt wordt ons aangeraden dat niet te doen. Met name als het gaat om het (be)oordelen van mensen gaat dit vaak gepaard met een positie van superioriteit. Dat versterkt de negatieve functie van het ego en staat werkelijk of intiem contact in de weg. Daarom vertaal ik discernment liever met onderscheidingsvermogen. En dat hebben we in deze verwarrende en bedreigende tijden meer nodig dan ooit.

Voor onderscheidingsvermogen is wijsheid nodig. Tonen onze leiders dat in deze crisis? Hm. In een conflict zul je altijd moeten balanceren tussen je eigen grenzen stellen, en de ander niet nodeloos provoceren. Om de grens te bewaren tussen defensie en aanval. Om je niet superieur te voelen aan de ‘vijand’. Dat is een bijzonder moeilijke act, die, inderdaad, discernment vraagt. En inlevingsvermogen in de wereld van de tegenpartij (wat iets anders is dan zijn daden accepteren). Daarvoor is nodig dat je beheerst met je eigen reactieve gevoelens omgaat. Dan lijkt het niet verstandig om Poetin publiekelijk te kwalificeren als een paranoïde waanzinnige, ook al zou hij dat zijn. Of Oekraïne uit te nodigen tot het Unie lidmaatschap (een leeg gebaar!). Of van de daken te schreeuwen dat je defensie budgetten structureel gaat verhogen, ook al moet je dat misschien wel doen. Of vliegtuigen te sturen die, anders dan stingers of anti-tankwapens, naar hun aard niet alleen defensieve wapens maar ook offensieve wapens zijn (Amerika, Polen. Dit is echt krankzinnig, vanwege de escalerende werking **). Of om een no fly zone te vragen, die ook niet anders dan als een offensieve daad kan worden gezien (buiten het terrein van de NAVO!). Kennelijk hebben Europa, en America, net als iedere dictator, een vijand nodig om daadkrachtig en te opereren en eenheid te bereiken. Het zou er niet om moeten gaan om Poetin (en Rusland!) te verslaan, maar om hem te doen stoppen zonder dat hij daarbij op voor hem ondraaglijke wijze vernederd wordt. Dat is een veel moeilijker en uitdagender doel, en vraagt wijs en begripsvol leiderschap.

En wijzelf? Tonen wij onderscheidingsvermogen? Ik merk dat ik af en toe door mijn gevoelens overspoeld word: woede, wraak, onzekerheid, soms zelfs een (oude) angst. Welke energie straal ik daarmee uit in de wereld? Niet een energie die bijdraagt tot een weloverwogen en onafhankelijk oordeel over wat er gaande is. (Terzijde: ik heb nog niemand horen zeggen wat voor een ramp dit gebeuren is voor de aanpak van de klimaatcrisis!!). Of tot aandacht en mededogen voor het onnoemelijke leed. Tijd om mezelf te herpakken en me (onder andere door gebed, meditatie en contemplatie) te richten op genezing en de moed om te geloven in de uitspraak van Anne Frank.

*) Zie voor het commentaar van Kathy Tyler op deze engel: https://www.mynewsletterbuilder.com/email/newsletter/1415707920. Zeer aanbevolen.
**) Dit blog was gisteren al geschreven. Maar uit het nieuws van vanmorgen blijkt dat de Amerikanen terug komen op hun eerdere onberaden toezeggingen. Ook Polen, dat zijn Migs wilde leveren onder de vlag van de Navo, aarzelt nu om dit op eigen verantwoordelijkheid te doen.

Oneindig veel facetten

1 reactie

Vorige week noemde ik de roman Apeirogong van Colum McCann, en ik wil daar graag op terugkomen. Waarom? Omdat ik zou willen dat iedereen die zou lezen.

Nog steeds zijn er tallozen in Nederland – en elders in de wereld – die in het Palestijns-Israëlisch conflict onvoorwaardelijk de kant van Israël kiezen. Natuurlijk, enige kritiek op Israël is wel mogelijk, maar toch in essentie: alles wat Israël doet is welgedaan. Critici van het regiem worden maar al te vaak weggezet als anti-semieten. Van Agt, stichter van The Rights Forum, die eigenlijk niet veel anders doet dan laten zien dat keer op keer Israël de internationale rechtsorde en de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens schendt, en dat dit in wezen door de hele Westerse wereld gedoogd wordt, kan daarvan meepraten. Vaak wordt dan gezegd dat de Palestijnen terroristen zijn, en daarmee wordt alles wat Israël uithaalt gerechtvaardigd. Vergeten wordt dan dat er wel sprake is van een ongelijke situatie: Israel is de bezetter, de Palestijnen leven in een bezet land.

Niettemin is het wel goed om in dit conflict geen partij te kiezen. Dat geldt trouwens voor vrijwel alle conflicten. Maar dat is heel moeilijk als je er middenin zit. En daarom is Apeirogon zo’n goed boek. Het is gebaseerd op een waar gebeurd verhaal in Israël en Palestina, en laat zien dat er aan dit verhaal oneindig veel kanten zitten – apeirogon betekent: oneindig, of een veelvlak met oneindig veel vlakken – en dat zelfs midden in het conflict een dialoog mogelijk is. Niet alleen dat: het boek is zo goed geschreven dat het je treft middenin je hart.

Iedereen zou het moeten lezen, dan zou er misschien meer begrip ontstaan voor Israël en de Palestijnen – maar bovendien kan het ons leren diepgaand bij dit conflict – en andere conflicten – betrokken te zijn zonder meteen in oordelen te vervallen. Als we dat kunnen opbrengen komen we vanzelf in beweging en dragen we misschien meer bij aan de wereldvrede, dan met welke stellingname ook. En daarom: lees het boek, en beveel het aan of geef het ten geschenke aan je familie, vrienden en relaties. Het is niet zo vaak dat we met een eenvoudige handeling een echte bijdrage kunnen leveren aan een betere wereld – hier doet zich zo’n gelegenheid voor. *)

*) Mocht u naar aanleiding van het lezen van dit boek nog een goede daad willen verrichten, dan is een donatie aan de Hope Flowers School voor vredesonderwijs in Bethlehem een goede mogelijkheid. Zie: https://www.vriendenvanhopeflowers.nl/vrienden/

Alle malen zal ik wenen.

Geef een reactie

We zitten nu in de adventstijd. Advent komt van adventus: de komst. De komst van wie of wat? Van Kerstmis, van Jezus, van vrede?

Ik ben niet godsdienstig maar het bijbelverhaal bevat voor mij wonderschone, inspirerende metaforen; zowel van het goede als van het kwade. Bij Kerstmis denk ik dan aan drie symbolen: geboorte, licht en doop. Maar voor ik daar op inga, eerst iets over de adventstijd. De tijd van de donkere dagen voor Kerstmis. Een tijd van duisternis. Duisternis wordt vaak gezien al iets negatiefs, de afwezigheid van licht, een tijd van somberheid en een tijd van het kwaad. Maar het is ook een tijd van inkeer, bezinning. Om met The Essene Book of Days te spreken: Outer darkness calls for nourishment within.

Zo heb ik me dezer dagen eens bezonnen op wat voor mij de betekenis van Kerstmis is. En dan komen er drie begrippen naar boven: licht, geboorte en doop. Over elk van die begrippen een enkel woord.

Natuurlijk is kerstmis in de eerste plaats een feest van de terugkeer van het licht. Het is in die zin een voortzetting van de oude, voor-christelijke, tradities van de midwinterfeesten. Het lengen van de dagen staat dan voor levenskracht: The seed stirs in the earth. In die zin is Kerstmis voor mij een feest van vertrouwen: het leven overwint altijd! Het gras breekt zelfs door het asfalt, of het plaveisel.

Dan heeft de christelijke traditie kerstmis gemaakt tot het feest van de geboorte van Jezus. Dat is opmerkelijk, want Jezus is vrijkwel zeker niet in de winter geboren (dan zijn er immers geen herders in het veld!). Waarschijnlijk is hij bovendien niet in Bethlehem geboren maar in Nazareth. Het geboorteverhaal zoals wij dat kennen is later toegevoegd, zoals dat vaak bij uitzonderlijke personen gebeurt. Het thema van de geboorte onderstreept dan de betekenis van deze persoon. Voor mij staat geboorte voor een nieuw begin, en voor een beloftevolle toekomst. In deze tijd, waarin de toekomst van het leven op deze planeet op het spel staat, is dat voor mij een hoopvolle boodschap.

Maat het Kerstverhaal eindigt wat mij betreft niet ten tijde van de geboorte van Jezus. Als Jezus geboren wordt is hij nog niet meer dan een gewoon mensenkind, met weliswaar een groot talent voor contact met de bovenwereld, maar die gevoeligheid moet dan nog ontwikkeld worden. Op twaalfjarige leeftijd blijkt hij daarbij zover gevorderd te zijn (zijn bezoek en achterblijven in de tempel), dat we kunnen speken van een mysticus en een profeet. Hij raakt dan achttien jaren buiten beeld, om ten slotte op zijn dertigste gedoopt te worden door Johannes de Doper. Dan daalt de heilige geest (de Christus geest) in hem neer, en kun je zeggen dat hij volledige verlichting bereikt. Dit feit wordt in de Kerk gevierd op 6 januari (epifanie, verschijning), en daar pas eindigt wat mij betreft het kerstverhaal. (Het verhaal gaat verder, maar dat is meer iets voor Pasen) Zoals Jezus ons leert is contact met het hogere, de onzichtbare wereld, iets wat alle mensen kunnen bereiken. Het is juist aan dat contact dat het in deze wereld ontbreekt, en dat mijns inziens tot rampzalige gevolgen leidt. Kerstmis leert ons echter dat dit niet noodzakelijkerwijs zo hoeft te zijn. Dan is misschien de echte vrede op aarde mogelijk, en vinden we een uitweg uit onze impasse.

In verband met kerstmis volgende week geen blog.