Tag archieven: klimaat

De ontsporingen van de ecosofie.

Economische groei is goed voor het milieu.
(ecosofische leugen)

Ik beweer al decennia dat economie geen wetenschap is, althans niet een empirische (op waarneming gebaseerde) wetenschap zoals bijvoorbeeld natuurkunde of astronomie. Bij die laatste wetenschap wordt een onderscheid gemaakt tussen astronomie en astrologie. De astronomie gaat over de waarneembare en verifieerbare werkelijkheid, terwijl de astrologie gaat over de betekenis die hemellichamen zouden kunnen hebben voor ons persoonlijke en collectieve leven. De astrologie is dus geen empirische wetenschap en pretendeert dat ook niet.

Het zou goed zijn als er ook een dergelijk onderscheid zou bestaan op het terrein van de ‘huishoudkunde’. Maar het woord ecologie kunnen we niet gebruiken voor het niet-verifieerbare gedeelte van de economie (dat is dus bijna alles! ) want dat woord is al in gebruik voor de biologische deelwetenschap over de relaties tussen en binnen systemen en gemeenschappen. De economie bestaat naar mijn mening in hoofdzaak uit een aantal op bepaalde vooronderstellingen gebaseerde redeneringen, uitmondend in modellen die ontwikkelingen beschrijven gebaseerd op die vooronderstellingen. Omdat die vooronderstellingen als regel niet stroken met wat er werkelijk in de wereld gaande is leiden die modellen in het algemeen tot onjuiste voorspellingen (zoals momenteel goed te zien is aan het verschijnsel inflatie). Een meer bizar voorbeeld is de uitspraak dat een mondiale opwarming van 10˚ geen schadelijk effect op de economie zal hebben en een opwarming van 4˚ zelfs optimaal is voor onze economie en ons welzijn. Deze opvattingen – gebaseerd op het DICE-model en de opvattingen van Nobelprijswinnaar William Nordhaus – liggen ten grondslag aan hoofdstuk 2 van het meest recente IPCC-report, en staan in flagrante tegenstelling met de conclusie van klimatologen en ingenieurs uit hoofdstuk 1.*) In dit hoofdstuk 2 wordt overigens beweerd dat deze opvattingen de conclusie weergeven van vrijwel alle economen ter wereld. Een flagrante leugen.

Ik stel voor dit soort idiotie buiten de wetenschap economie te plaatsten en samen te vatten onder het kopje ecosofie: als wetenschap vermomde opvattingen. Intussen is het vreemd dat deze ecosofen de mainstream van de ‘economie’ beheersen en door politici veelvuldig worden geraadpleegd. Er zijn natuurlijk wel economen te vinden die deze idiotie doorzien, zoals in Nederland onder anderen Dirk Bezemer, Marike Stellinga, Arnoud Boot, Bas Jacobs, Mirjam de Rijk, maar die hebben weinig invloed op de politieke mainstream. Wel geven ze in belangrijke mate goede adviezen op deelterreinen, gebaseerd niet zozeer op wetenschappelijke bevindingen uit de economie, maar gebaseerd op klimaatwetenschap en gezond verstand. Naar die adviezen wordt overigens zelden geluisterd.

Wat zou de eerder genoemde ecosofen motiveren om zulke evidente onzin serieus te nemen en hun reputatie op het spel te zetten? Is het gewoon domheid of kwaadaardigheid? Geloven ze er zelf in? Het zegt in elk geval iets over de goddelijk/religieuze status die deze ecosofie in onze samenleving heeft. Hun theorieën zijn zo schadelijk, dat de promotie ervan iets misdadigs heeft. Ik vond het, toen ik er over vernam zo schandelijk en ridicuul, dat ik het nauwelijks geloven kon. Vandaar mijn disclaimer in mijn voetnoot.*) . Mocht u niettemin op deze theorieën stuiten, handel dan naar bevind van zaken. Waarvoor dank.

.

*) Bron: Matthias van de Heyden, in De Helling, tijdschrift van het wetenschappelijk bureau van GroenLinks, 1-2024). Disclaimer: Ik heb dit helaas niet kunnen verifiëren, omdat verwijzingen naar de bronnen in dit tijdschrift ontbreken en ik de originelen niet kon vinden.

Het slechte nieuws en het goede nieuws.

NATURAL DISASTERS ARE BECOMING MORE AND MORE NATURAL

Ik heb sinds 16 februari niet meer expliciet over de klimaatcrisis geschreven, want je kunt niet aan de gang blijven. Maar nu wordt het wel weer eens tijd.

Wat wilt u eerst horen: het goede of het slechte nieuws? Ik ga altijd voor eerst het slechte nieuws, dan kun je altijd eindigen met het goede en daaraan hoop ontlenen. Maar als u het anders wilt moet u het laatste deel van deze blog het eerste lezen.

Het slechte nieuws is dat we de klimaatdoelen van Parijs (die op zichzelf al een enorme verstoring van het klimaat behelzen, zoals we dagelijks vanuit de media kunnen vernemen: droogte, bosbranden, overstromingen, enz.) niet zullen halen. Het klimaat probleem heeft bij geen enkele overheid voldoende prioriteit (zie bijvoorbeeld https://www.science.org/doi/10.1126/science.adg6428). Alle aandacht en energie gaat naar de actualiteit: de oorlog*), migratie, economische groei, enzovoort. Bovendien is een van de problemen dat, als men er al aandacht voor heeft, men bijna uitsluitend focust op de energietransitie en de vermindering van CO2-uitstoot. Daarmee gaan we de oorlog niet winnen.

Het goede nieuws kunnen we ontdekken als we ons realiseren dat de CO2-uitstoot niet alleen afhangt van het gebruik van fossiele brandstoffen, maar ook van twee andere factoren: bevolkingsgroei en biodiversiteit. Zie onderstaande grafiek.**) Aan de bevolkingsgroei is op korte termijn weinig te doen, maar anders is het gesteld met de biodiversiteit. Bijvoorbeeld: Rob de Laet heeft in de Amazone aangetoond dat je binnen zes jaar op lokale schaal door herbebossing de biodiversiteit kan herstellen en het klimaat kan normaliseren in een gebied waar totale houtkap heeft plaats gevonden. Geen droogte meer, geen stortbuien maar geleidelijke regenval, enige graden afkoeling, en herstel van flora en fauna. (zie:https://www.youtube.com/watch?) De effecten zijn, via de zogenaamde biotische pomp (de ‘watersnelweg’ over de wereld), zelfs elders merk- en meetbaar. Als je dat op grote schaal doet, tezamen met andere vormen van natuurherstel zoals regeneratieve landbouw, dan kan de wereldopwarming in 20240 gestopt zijn en er zelfs afkoeling plaats vinden. Een heel wat effectievere en veiligere methode dan alle vormen van ‘geo-enigineering’. (Dit is een praktische uitwerking van de Gaia theorie van James Lovelock en Lynn Margulis. Voor wie in detail willen weten hoe die werkt verwijs ik naar de voetnoot.)

De vraag is natuurlijk: gaat dat ook gebeuren? Er zijn al vele projecten in Nederland en in de wereld gaande, zowel op het gebied van herbebossing als op het gebied van regeneratieve landbouw.**) Maar of het allemaal voldoende zal zijn? Er zijn twee grote risico’s: de eenzijdige aandacht voor CO2-reductie en de energietransitie, en de gevestigde belangen. In dat verband is het niet bemoedigend dat de Nederlandse regering en de Christen Democraten in het Europese parlement alweer bezwaar maken tegen het natuurherstelplan van de Europese Commissie. Wanneer zal de ernst van de klimaatcatastorfe toch tot hen doordringen? Overigens moet de energietransitie wel plaats vinden, maar het heil kan daar niet van verwacht worden – het gaat te traag en de opwarming gaat als vertragingsgeffect toch nog enige tijd door. Terwijl met het herstel van de biodiversiteit een daadwerkelijk koeling kan worden ingezet. En het mooie daarvan is: het kan en moet op elke schaal plaats vinden, lokaal, regionaal, nationaal, wereldwijd. Zo het ergens geldt dan geldt het hier: act locally en think globally.

.

*) In mijn blog van 2 februari heb ik laten zien hoe er een einde aan de oorlog in Oekraïne zou kunnen en moeten komen; een mening overigens die ik deel met en ontleen aan een aantal experts en diplomaten.

**) Ontleend aan: https://www.youtube.com/watch?v=4Do1oIgX8T8. Dat is ook de inspiratie voor dit blog.
Een uitleg van de Gaia theorie vindt u in: https://www.youtube.com/watch?v=vDjawcyrg2o. Erg technisch, maar met enig doorzetten wel te begrijpen.
Verder noem ik als voorbeeld ook het project van de Nederlander Thom Bindels in Oeganda en Ethiopië: http://ecosystemkickstarter.com.

De collectieve waanzin.

Ach! waren alle mensen wijs,
En wilden daarbij wel,
De aard’ waar haar een paradijs;
Nu is ze meest een hel.
(Dirck Rafaëlsz. Camphuysen (1586-1627))

Ik ben geen deskundige maar ook een leek kan zien dat we met ons huidige financieel-economisch systeem de klimaatcatastrofe niet gaan mitigeren om het gematigd uit te drukken. Vanaf ca. 1970 hebben we vrijwel alle wetten en reguleringen die het financiële systeem stabiel, veilig en sociaal verantwoord hielden afgeschaft, wat geleid heeft tot diverse financiële debacles (in Chili, de Verenigde Staten, Maleisië, Rusland, Brazilië, enz.) ten slotte uitmondend in de wereldwijde crisis van 2008-2010. Sindsdien zijner allerlei mooie voornemens geformuleerd om het systeem weer aan banden te leggen, maar is er in feite nauwelijks iets gebeurd*). En ook de economie als geheel verkeert in een treurige staat. De academische economie wordt ten onrechte voorgesteld als een wetenschap: een overzicht van objectieve feiten en bewezen wetten. Maar in feite is het een stelsel van politieke theorieën gebaseerd op een aantal onbewezen aannames en voorkeuren. En om het nog erger te maken is de theorie van het neo-liberalisme sinds de tachtiger jaren de dominante theorie geworden, die zowel op de universiteiten als in de media gepresenteerd wordt als de enige economische theorie die de kwalificatie wetenschappelijk verdient. Deze theorie is gebaseerd op de aanname van de vrije markt als enige heilzame kracht voor het oplossen van maatschappelijke vraagstukken en op de absolute waarde van het individuele eigenbelang (ondanks verhullende woorden die iets anders suggereren). Exponenten van deze zienswijze waren Margaret Thatcher (“Er bestaat niet zoiets als een samenleving. Er zijn individuele manen en vrouwen, en er zijn gezinnen”) en Ronald Reagan (“De overheid bestaat om ons tegen elkaar te beschermen. Maar zij is haar boekje te buiten gegaan door ons tegen onszelf te beschermen”). Wat mij betreft is deze zienswijze een duidelijke manifestatie van de waanzin waarover ik schreef in mijn vorige blog.

Volgens Ha-joon Chang **) bestaan er in wezen maar negen van die theorieën die pretenderen de hele samenleving te beschrijven. Zij beschrijven echter allemaal maar een deel ervan, afhankelijk van op welk aspect ze het accent leggen (productie, consumptie of markt), en van welke waarden ze uitgaan. Bij de leek bekend zijn de kapitalistische, de marxistische, en de keynesiaanse scholen. Geen van deze scholen biedt echter een oplossing voor de maatschappelijke valkuil waarin we zijn verdwaald, ook niet in combinatie, zoals Chang betoogt. Er zijn nog enkele andere deel-theorieën, zoals het donut-model en cradle-to-cradle (volledige recycling), of deel-maatregelen (zoals meer ‘commons‘ terug brengen in het collectieve eigendom, dan wel de financiële sector beter reguleren), maar deze ‘oplossingen’ zijn grotendeels cosmetisch en pakken het probleem waarin we verzeild zijn niet bij de wortel aan. Dat geldt ook voor de ideeën van het Sustainable Finance Lab. Hoe het dan wel zou moeten weet ik ook niet, maar er valt nog wel wat over te zeggen. Daarover de volgende keer.

*) Zie bijvoorbeeld: https://sustainablefinancelab.nl/wp-content/uploads/sites/334/2019/02/Banken_zijn_nog_te_dominant_De_Telegraaf.pdf, of https://www.wrr.nl/publicaties/working-papers/2016/02/17/europese-financiele-regulering-voor-en-na-de-crisis (pag.83)
**) Ha-joon Chang, Economie, de gebruiksaanwijzing, 2014.

Tussen waanzin en onschuld.

Waar het bij zen om gaat is dat het tegenstrijdigheden op de spits drijft, waarbij men moet kiezen tussen waanzin en onschuld. En zen wijst erop dat we misschien op kosmische schaal naar het ene òf het andere op weg zijn. Erheen op weg zijn omdat we er op de een of andere manier, als waanzinnigen of onschuldigen, reeds zijn.
Het zou misschien goed zijn onze ogen te openen en te zien.

(Thomas Merton, mysticus, 1915-1968)

Opmerkelijk dat Thomas Merton, de wereldberoemde mysticus, deze uitspraak al deed in de zestiger jaren. Wellicht na Silent Spring (1962) van Rachel Carson, maar nog voor het eerste rapport van de club van Rome (1972). Afgezien van wat hij zegt over zen geloof ik dat zijn uitspraak veel waars bevat.

Naar aanleiding van zijn uitspraak heb ik bij mezelf eens nagegaan – tot welke categorie behoor ik nou zelf eigenlijk? Schuldig heb ik me eigenlijk nooit zozeer gevoeld over mijn handelingen in het verleden. Ik heb natuurlijk wel stomme, en ook destructieve, dingen gedaan in mijn leven (die wou ik nu maar even niet opbiechten ?), maar daar voel ik eigenlijk nog meer schaamte voor dan schuld. Ik begrijp wel hoe ik daartoe gekomen ben, al keur ik deze handelingen van mezelf niet goed. De sterkste schuldgevoelens heb ik eigenlijk vandaag de dag over mijn ecologische voetafdruk: ruim 4,25 ha tegenover 5,5 voor de gemiddelde Nederlander (maar daar zitten diegenen die te arm zijn om deze voetafdruk te bereiken ook tussen! *). Terwijl ik als aardbewoner maar recht heb op 1,7. Als ik mijn voetafdruk verder substantieel omlaag zou willen brengen moet ik mijn huidige comfortabele ‘lifestyle’ opgeven – en dan nog is het in deze samenleving heel moeilijk. Hoe dan ook, daar ben ik tot nu toen niet toe bereid (U wel? Laat me weten hoe u dat gedaan heeft en hoe het bevalt).

Uit het bovenstaande volgt al dat ik ook bijdraag tot de waanzin in deze wereld. Derhalve ben ik niet alleen schuldig maar, als medeplichtige aan die waanzin, ook zelf enigszins waanzinnig. Dus ja, Merton heeft wat mij betreft helemaal gelijk. Tussen onschuld en waanzin – zo leef ik mijn leven. Dat is waarschijnlijk waarom het in mijn leven met zen niet echt heeft willen vlotten. Op de waanzin in de wereld ga ik volgende week verder in.

*) Voor hen die dit nog niet weten: de ecologische voetafdruk is in hectaren uitgedrukt het grondoppervlak (inclusief het watergebruik) dat we gebruiken voor onze huidige manier van leven. Zie https://voetafdruktest.wwf.nl/uitslag

P.S.
Vorige week schreef ik in verband met Israël/Palestina over de Hope Flowers School (HFS). Ik vergat daar te vermelden dat het bestuur van de Stichting Vrienden van Hope Flowers dringend behoefte heeft aan extra man- en vrouwkracht voor projecten ter ondersteuning van de HFS. Als je/u contact wilt opnemen kan dat via: https://www.vriendenvanhopeflowers.nl

Wat de toekomst brengen moge . . .

Hoop is een kwestie van actie
(vrij naar Jane Goodall, Wintergasten, VPRO, 2 januari*)

Zomaar wat berichten uit Trouw van 30 december j.l. Ik kom daar nu pas mee, omdat ik eerst een vervolg moest schrijven op mijn blog van 15 december (dat had ik beloofd en belofte maakt schuld). Maar ik vond de berichten opmerkelijk genoeg om ze alsnog onder de aandacht te brengen.

Bericht 1
Exxon stapt naar de rechter om te voorkomen dat het een winstaandeel van 33 % moet afdragen aan de EU als solidariteitsbijdrage voor de hoge gasprijzen voor burgers en het bedrijfsleven. Dat is ruim € 7 miljard , want Exxon heeft in 2020 23 miljard winst gemaakt door de hoge energieprijzen. In de VS zijn de extra maatschappelijke bijdrage van de energiereuzen niet verplicht, maar in antwoord op een verzoek van president Biden om vrijwillig iets van hun gigantische winsten terug te geven aan de maatschappij, antwoordde Exxon topman Darron Woods met de uitspraak: “nou, dat doen we ook. door dividend aan onze aandeelhouders uit te keren.” Wat mij betreft is dat de gotspe van het jaar 2021. Overigens is Exxon zijn aandeelhouders ook verder ter wille door op grote schaal aandelen in te kopen, waardoor de uitkering per aandeel groter kan worden. Verder overweegt Exxon, evenals Shell en Total nieuwe investeringen in Europa af te bouwen.

Bericht 2.
Op de volgende pagina van hetzelfde nummer van Trouw staat dat het voorstel van Timmermans om het gebruik van pesticiden in 2030 te halveren nu op de tocht staat, want onder druk van de pesticide-lobby en de agro-industie heeft Europese Unie besloten eerst meer onderzoek te doen. Hè, meer onderzoek? We weten toch al lang dat pesticiden NIET schadelijk zijn????? En de biodiversiteit NIET bedreigd wordt????? Een beetje cynische reactie – ik geef het toe. Kennelijk had ik even het contact met mijn hoop verloren. Maar nog altijd minder cynisch dan de hoofdrolspelers in bovenstaande voorbeelden.

Bericht 3 uit Financieel Dagblad, 5 januari).
“Het kabinetsplan om luchthaven Schiphol te laten krimpen naar 440.000 vliegbewegingen per jaar, moet van tafel. Het is niet de oplossing voor de milieulast die de luchtvaartsector veroorzaakt. En Lelystad Airport openen is broodnodig voor de reissector.” Dat zei voorzitter Arjan Kers van de brancheorganisatie van reisaanbieders ANVR op de nieuwjaarsbijeenkomst van de koepel. De oplossing is volgens de ANVR-topman wel de luchtvaart duurzaam innoveren en vooral de vloot vernieuwen. (Hoe lang horen we dat al, en hoe vaak is al aangetoond dat dit op redelijk korte termijn niet werkt?)

Uit deze en soortgelijke berichten blijkt dat bij vele leidinggevende figuren in onze samenleving de ernst van de situatie waarin we verkeren nog niet is doorgedrongen. Of het is wel doorgedrongen, maar dan willen/durven ze het niet verder onder ogen zien, of het kan ze niet schelen. Overigens is bij vele van onze mede-burgers dat inzicht ook nog niet doorgedrongen – althans, er wordt nog niet massaal naar gehandeld (koopgedrag, reisgedrag; zie het vorige blog).

Welke les kunnen we nu hieruit trekken? De hoop niet opgeven zou ik zeggen, en doen wat ons hart en onze handen te doen vinden (zie citaat hierboven). Onze innerlijke roeping volgen. We weten per slot van rekening niet wat de toekomst zal brengen. Wellicht zal ons gedrag die toekomst mede bepalen. Dat is trouwens ook zo als we niets doen. Maar dan kunnen we niet verwachten hoop te vinden.

.

*) niet gezien? De moeite waard om alsnog te zien op ‘uitzending gemist’.

De bewustzijnsrevolutie – I

Dit is een blog in een serie die begonnen is op 4 februari j.l.

De klimaatontwrichting is niet meer te voorkomen, maar we hebben nog wel invloed op hoe we daarmee omgaan. In een wereld die verdeelder is dan ooit, of in een wereld die in nood tot werkelijk samenwerken en compassie komt. Volgens een aantal leraren (David Korten, Joanna Macy, Caroline Myss, leraren in de Findhorn Community en vele anderen) is daarvoor een fundamentele collectieve bewustzijnstransitie, een grote ommekeer, een voorwaarde. Maar wat houdt zo’n bewustzijnstransitie eigenlijk in?

Deze ommekeer zal niet plaats vinden van de ene dag op de andere, maar waarschijnlijk enkele decennia in beslag nemen (wat toch nog zeer snel is als je het afzet tegen de tijd dat de mensheid op aarde leeft en zich ontwikkelt). Wat vele mensen zich niet realiseren is dat die bewustzijnstransitie al lang begonnen is, en wel in 1945. Vanaf dat jaar (de bom op Hiroshima) realiseerde de mensheid zich dat zij zichzelf zou kunnen vernietigen. Daarvoor ging men er toch altijd wel vanuit dat de mensheid eeuwig, althans nog een onafzienbare tijd, – afgezien van een eventueel goddelijk ingrijpen – zou voortbestaan. Deze angst voor zelfvernietiging heeft op de achtergrond geleefd tijdens de koude oorlog, en beïnvloedde op subtiele wijze ons hele denken. De angst werd wat minder na de val van de muur (ten onrechte, want het atoomgevaar is groter dan ooit), maar komt nu weer sterk op naar aanleiding van de klimaatcrisis. Niet alleen ons eigen leven is eindig, maar ook ons collectieve leven. Dat was het natuurlijk altijd al, maar men kon dat einde zo ver weg in de tijd denken dat het in ons dagelijks bewustzijn geen rol speelde. Dat is nu anders.

Maarten Luther geschilderd door 
Lucas Cranach de Oude in 1529.
Citaat: Als ik wist dat morgen de wereld zou vergaan, zou ik vandaag nog een appelboompje planten.

Dat heeft allerlei effecten: onzekerheid, onderhuidse angst en wanhoop, gevoelens van zinloosheid en zo meer. Daartegenover bestaat maar één remedie: de bewustzijnstransformatie waarvan hierboven sprake was. Want die is weliswaar al begonnen, maar dient verder voltooid te worden zodat we met de nieuwe werkelijkheid kunnen leven zonder elkaar de schedel in te slaan (een kat in nood kan rare sprongen maken). En zo komen we weer uit bij de vraag: wat houdt die bewustzijnsommekeer eigenlijk in? Wat zullen we anders gaan zien, dan dat we besef hebben van de mogelijkheid van ons gezamenlijk einde?

Ik zal op drie mogelijkheden ingaan:

  • bewustwording van de alomtegenwoordigheid van archetypen
  • een overgang van overleven naar samenleven
  • verbinding met de vijfde dimensie.

Daarover de volgende keer.

Klimaatramp voorkomen vereist acuut ingrijpen.

Dat was de kop in Trouw op 15januari boven een verslag van een studie van het milieubureau van de VN. Grote aanpassingen zijn in alle scenario’s nodig. En een andere kop, daaronder: De aarde is er al veel slechter aan toe dan de mensheid zich realiseert. En op 5 februari: Een verwoeste planeet? We kunnen er met ons hoofd niet bij (Esther Bijlo). Het is nu niet meer vijf voor twaalf, maar de twaalf uur is gepasseerd. En eindelijk verschijnen nu de eerste berichten die de ontwrichting niet meer verdoezelen. Zie ook De Groene van 4 februari: Het klimaat in de media. Daarin wordt beschreven hoe de laatste twintig jaar de ernst van de klimaatcrisis wordt verdoezeld door vanuit een vals gevoel voor objectiviteit de klimaatsceptici een volwaardig podium te geven.

In mijn vorige blog heb ik beloofd de balans te bewaren tussen tussen hoop, vreugde en veerkracht aan de ene kant, en verdriet, vrees en woede aan de andere kant. Dat zal ik ook doen, maar we moeten eerst de put in. Uit de organisatiekunde weten we dat als een bedrijf een ernstig probleem heeft het niet te snel naar ‘quick fixes’ moet zoeken. Het is nodig eerst gezamenlijk af te dalen naar de bodem van dat probleem, met alle vertwijfeling en gevoelens van machteloosheid die daarbij horen. Vanuit die bodem, en vanuit de gemeenschappelijkheid die daar beleefd kan worden (gedeelde smart) kan dan de creativiteit ontstaan van waaruit een oplossing mogelijk is. Dit staat bekend als de theorie U; zie de afbeelding hieronder. De verleiding is altijd groot om van seeing direct over te steken naar prototyping, maar dat werkt niet. Met de klimaatcrisis moeten we op dezelfde manier omgaan, ook al is een oplossing in de meest letterlijke zin hier niet meer mogelijk. Maar we zullen eerst moeten afdalen voordat we überhaupt iets zinnigs kunnen doen (het liefst dus samen met anderen – anders wordt het wel een erg eenzame reis).

Uit: Theorie U van Otto Scharmer. Zie ook: Peter Senge e.a.: Presence

Dus nu maar eerst eens kijken: hoe erg is het gesteld met de klimaatcrisis? Het antwoord: erger. De 1º temperatuurstijging zijn we in 2015 gepasseerd. Willen we de 2º graden niet overstijgen, dan zouden we in 2030 onze CO2 uitstoot* op 0 moeten hebben. Dat is al over negen jaar! Het is wel duidelijk dat daar geen schijn van kans op is. Dat betekent dat we in de eerste helft van de dertiger jaren de 2º zullen passeren. En dat betekent dat ten gevolge van allerlei terugkoppelingsmechanismen ook de 3º zal worden bereikt. Als je wilt weten wat 2 en 3 graden betekent, dan raad ik het boek Zes graden van Mark Lynas aan (laatste druk: 2020. De eerste druk uit 2007 is volkomen achterhaald). Geen vrolijke lectuur, maar de eerste stap voor iedereen om werkelijk van betekenis te zijn in de klimaatcrisis is het probleem onder ogen te zien. Dat gebeurt nog steeds veel te weinig, al is er in de media (met name Trouw) nu hier en daar een kentering gaande (zie de artikelen waarmee ik dit blog opende). Politici gaan nog steeds uit van volstrekt onrealistische doelen: onder de de 2º blijven (om van 1,5º maar te zwijgen), en de uitstoot van CO2 in 2045 halveren bijvoorbeeld.

Tja, nu heb ik alle ruimte in dit blog opgebruikt. Een hoopvoller verhaal moet dus toch nog maar even wachten tot volgende week.

  • Gemakshalve ga ik uit van zogenaamde CO2 equivalenten. Dat wil zeggen dat het opwarmingseffekt van andere broeikasgassen – methaan, lachgas, gefluroreerde gassen en waterdamp – is omgerekend naar de hoeveelheid CO2 die hetzelfde effect zou hebben.

Doendenken.

Ik wil het niet weten! Ik wil het niet weten!! IK WIL HET NIET WETEN !!!

Ik aarzel om weer over het klimaatprobleem te beginnen. De berichten daarover zijn namelijk zo somber, dat ik, als ik daarmee doorga, al mijn lezers en mijn eigen veerkracht dreig te verliezen. We willen nou eenmaal niet geconfronteerd worden met ellende, zeker als die ons (nog) niet onmiddellijk treft. Dat is nu echter juist het probleem. Omdat we de realiteit van de situatie niet tot ons willen laten doordringen ontbreekt in de samenleving het gevoel van urgentie, dat nodig is om de gevolgen van de klimaatproblematiek te verzachten. Dit proces is nog versterkt door de pandemie, die ons wel onmiddellijk bedreigt, en die alle andere problemen naar de achtergrond verdringt.

Is de situatie wat het klimaat betreft dan al helemaal hopeloos? Dat denk ik toch niet, maar we zullen er wel aan moeten werken om de hoop levend te houden en zelfs te versterken. We zullen naast het bewustzijn van de dreiging, en het verdriet en de woede die daaruit voort kan vloeien, de kracht moeten ontwikkelen om niettemin blijmoedig voort te gaan en te genieten van de schoonheid en de plezierige zaken in ons leven. We, en ook de samenleving, hebben er niets aan als we door het slechte nieuws depressief worden en ons er helemaal door laten verlammen. Zij die op het symposium waren ter gelegenheid van mijn 80ste verjaardag weten dat dit precies het thema was van dat symposium.

Ik zal in de komende blogs dus toch weer aandacht geven aan de opwarming van de aarde en het verlies van onze biodiversiteit, en wat dat betekent, maar tegelijkertijd onderzoeken hoe we daarbij geestelijk overeind kunnen blijven. Ik zal daarbij mijn neiging tot doemdenken omzetten in doendenken. Daarbij denk ik dan niet primair aan de actie die we in de buitenwereld moeten ondernemen (al is die zeker niet onbelangrijk), maar vooral aan de geestelijke discipline die we moeten ontwikkelen (dat is ook een vorm van doen). Ik nodig u uit me bij dit avontuur te vergezellen, en kan dan van mijn kant beloven dat ik de balans tussen hoop, vreugde en veerkracht aan de ene kant, en verdriet, vrees en woede aan de andere kant zal bewaren. Ik kan nu al vast zeggen dat daarbij twee dingen uitvoerig aan de orde zullen komen: ten eerste wat houdt de omslag van het bewustzijn in, en hoe kunnen we die bevorderen, en ten tweede: wat is, afgezien van de klimaatcrisis, een inspirerend doel om naar te streven, en hoe kunnen we daaraan werken?

Orkaan Halong

Een oudejaarsoverpeinzing.

Oudejaarsdag/avond is een moment van terugkijken op het afgelopen jaar: wat was fijn, wat was frustrerend, wat wil ik laten gaan, en wat wil ik het volgend jaar anders doen. Maar dit jaar verviel ik eigenlijk meer in een terugkijken op mijn 80-jarige leven tot dusverre. En wat ik zag beviel me. Ik heb een prachtig leven gehad, met heel mooie belevenissen. Natuurlijk waren er wel moeilijke tijden en momenten, maar over het geheel genomen ben ik toch wel heel tevreden. Zelfs de pijnlijke en moeilijke ervaringen hadden hun functie. Niet alles wat ik wilde bereiken is me gelukt, en daar heb ik wel een tijdje moeite mee gehad, maar dat heb ik intussen wel een plaats gegeven. Er is eigenlijk maar één ding dat me tot op de dag van vandaag frustreert. En dat is dat het boek De Aarde heeft koorts (2008) over de klimaatproblematiek, dat ik samen met Jan Paul van Soest en Judy McAllister heb geschreven, zo slecht is verkocht.

Ik heb het boek deze dragen weer eens ter hand genomen. Men zegt wel eens dat ‘eigen roem stinkt’, maar ik wil toch wel kwijt dat ik dat boek nog steeds een prachtig boek vindt. Het boek was geboren uit de nood die we alle drie voelden omdat wij zagen dat de opwarming van de aarde volledig uit de hand dreigde te lopen met alle desastreuze gevolgen van dien. Wij hadden de aarde en haar bewoners te lief omdat zomaar te laten gebeuren. Wij vulden elkaar als auteurs heel mooi aan. Jan Paul zorgde voor de feitenkennis (wetenschap), Judy voor de spirituele dimensie en ik zelf gaf mijn bijdrage als psycholoog/andragoloog. We hebben in dat boek vele bijdragen opgenomen van deskundigen op diverse terreinen, nationaal en internationaal, bekend en minder bekend. En we gaven na de analyse van het probleem ook een scala van dingen die we zouden kunnen doen om deze tragedie alsnog af te wenden.

Er zijn van dat boek slechts enkele honderden exemplaren verkocht. In het Engelse taalgebied liep de vertaling nauwelijks beter. Misschien waren we onze tijd te ver vooruit, wie zal het zeggen. Het probleem had niet de aandacht die nodig was – niet bij beleidsmakers en ook niet bij de bevolking als geheel – daarom hadden we het boek juist geschreven. En eigenlijk is dat nog steeds zo. Weliswaar is nu iedereen zich wel van dit probleem bewust, maar nog steeds laten zeer velen niet tot zich doordringen hoe erg de consequenties kunnen zijn. Ware dat wel zo, dan was er wel meer gevoel van urgentie en meer baanbrekend beleid. Het klimaat akkoord van Parijs laat het voorlopig voornamelijk bij mooie woorden. (Hoewel. . . de actie van Frans Timmermans en de Europese Unie is een bescheiden eerste stap. Voorshands alleen nog maar een plan en een budget, maar wie weet. . . ).

Gelukkig zien we onder jongeren nu ook een tegenbeweging opkomen. Daarbij denk ik aan mensen als Greta Thunberg, en te onzent Lena Hartog (https://www.collaction.org). Zij willen het puin ruimen dat mijn en de na mij komende generaties hebben laten liggen. Voor mij een signaal dat ik mijn frustratie nu maar eens moet loslaten. Dan kan ik schoon het nieuwe jaar in. U wens ik eveneens een nieuw begin toe.

Het boek is nog tweedehands verkrijgbaar, en de Engelse versie is als paperback en e-book verkrijgbaar

Blij-moedig.

Mijn vorige blog eindigde ik met mijn voornemen om mijn 80e verjaardag aandachtig en in blijmoedigheid door te brengen. Dat kostte me weinig moeite, want ik had een symposium georganiseerd met als titel: Hoe blijmoedig te leven in een hachelijke wereld, en daarvoor sprekers uit te nodigen van wie ik wist dat ze een mooie voordacht konden houden. En dat deden ze. Bovendien was er een musicus die samen met de zaal ontroerende muziek tot klinken bracht.

Graag vat ik hieronder nog eens samen wat voor mij de belangrijkste conclusies waren van het symposium.

  1. Als we het over een hachelijke wereld hebben kan het gaan over moeilijkheden in ons persoonlijk leven, maar ook over de samenleving als geheel. Dan denken we al gauw aan de klimaat problematiek, die door de traagheid van de processen eigenlijk niet meer op te lossen is.  We zijn het kantelpunt voorbij. Dat wil niet zeggen dat het niet goed is om klimaatbewust te leven en handelen – dat is op zichzelf al waardevol. Doen wat ons hart en onze hand te doen vinden, geeft ons hoop, ongeacht het resultaat.
  2. Naast het klimaatprobleem is het wereldvoedselprobleem bedreigend. Het ontstaat door drie factoren: we gaan onzorgvuldig, om niet te zeggen roekeloos, met de aarde om, we zijn met te velen op deze aarde, en de klimaatverandering doet de rest. Ook dit probleem is moeilijk op te lossen. De deskundigen zijn het er niet over eens of het überhaupt kan.
  3. Dit zo zijnde vergt het moed om blij-moedig te leven. Je kunt niet blij zijn door de situatie te ontkennen of te verdoezelen. Maar je kunt je in het bewustzijn daarvan wel richten op de schoonheid en de liefde in jezelf en de wereld. Daar worden we blij van.
  4. We kunnen het klimaatprobleem dan wel niet oplossen, maar we kunnen wel gaan voor een wereld waarin verbinding tussen mensen, tussen mensen en de andere dieren en de overige natuur centraal komt te staan. Ik zelf zou zeggen: waarin de heiligheid van het leven een kernwaarde is.
  5. Als we praten over verbinding, dan gaat het niet alleen over de horizontale verbinding waarvan in het vorige punt sprake was, maar ook over de verticale verbinding met de aarde en de ‘hemel’. Of anders gezegd met de onzichtbare, niet fysieke wereld(en). Wie of wat dat is wordt door iedereen weer anders ingevuld, dat bleek ook op het symposium. De verticale verbinding is even belangrijk voor ons persoonlijke en collectieve heil als de horizontale verbinding. Op het kruispunt van de verticale en de horizontale verbinding (zie de afbeelding hieronder) ligt ons hart, zodat we dan allemaal een ‘warrior of the heart’ kunnen worden en blij-moedig kunnen leven.
  6. En tenslotte: wonderen bestaan; op individueel niveau en op gemeenschappelijk niveau.  Uiteindelijk kunnen we de toekomst niet kennen. Dus wat er daadwerkelijk gaat gebeuren: we weten het niet. Misschien is het niet de bedoeling (van wie?) dat de mensheid ten onder gaat. Misschien zullen we als mensheid niet fysiek overleven, maar misschien wel op geestelijk niveau. Wie zal het zeggen?          
De roos van liefde ontbloeit aan het rozenkruis