Bijna iedereen kent wel de Japanse dichtvorm van de Haiku: een drieregelig gedicht van achtereenvolgens 5, 7 en 5 lettergrepen. Minder bekend is aan welke regels een ‘echte’ haiku moet voldoen:
Er moet een natuuromschrijving in voorkomen (doorgaans in de eerste (twee) regel(s).
Er moet een ontwikkeling in plaats vinden, van de ene toestand naar een andere, die er mee contrasteert, of van één gezichtspunt of perspectief naar een nieuw gezichtspunt of perspectief.
Met name die tweede voorwaarde maakt een haiku bijzonder geschikt om van een sombere stemming over te stappen naar een breder perspectief. Of van een negatief denkbeeld over jezelf of de wereld om je heen, naar een meer positieve kijk. Enkele voorbeelden:
De lege woestijn.
Onverwachte regen valt
op zaad dat ontkiemt.
In het open veld
dreigen donkere wolken.
Daar achter de zon.
Probeer het maar eens – het is leuk om te doen en het werkt echt. Ik sta open voor ingezonden haiku’s. Dat kan via reacties op dit blog of via mijn email: e.van.praag@hetnet.nl, vanwaar ik ze kan publiceren (tenzij je daar geen toestemming voor geeft).
Vorige week vermeldde ik in een voetnoot bij mijn blog dat mijn broer is overleden. Bij hem heeft zich inmiddels mijn ex gevoegd, met wie ik 28 jaar intensief heb samengeleefd, voordat we in 1988 in goede harmonie uit elkaar gingen. Een etmaal lang heeft ze samen met mijn broer in het mortuarium op de ‘Nieuwe Ooster’ gelegen.
Mijn broer Wouter is ruim 76 jaar in mijn leven geweest. Ik ging twee wekelijks bij hem op de koffie en zal dat missen. Dit blog is niet de plaats voor een rouwrede, zoals ik die op de crematie gehouden heb. Voor wie wil zien hoe ik en anderen Wouter karakteriseren: de video-opname van de crematie is nog 25 dagen te zien op http://www.uitvaartmeekijken.com, naam: praag, inlogcode: K9GNB59K.
Hun overlijden confronteert me andermaal met het mysterie van de dood. Op mijn 80e verjaardag heb ik daar het volgende over geschreven: Wat is er na dit leven? In de vrijmetselarij speken we over sterven als ingaan in het Eeuwige Oosten. In onze tempel (werkplaats) onderscheiden we windrichtingen; het Westen staat dan voor de profane wereld van alledag, met zijn hectiek, verdeeldheid en verwarring. Het Oosten staat voor de spirituele wereld. Het opschrift op de muur in het Oosten luidt: Des Wetens End. En zo is het. We weten niet waar we naar toe gaan. Blijft onze identiteit als afzonderlijke entiteit voortbestaan, of gaan we op in een ongedifferentieerd bewustzijn? Ik weet het niet.
Dat mysterie is door hun overlijden weer wat dichterbij gekomen maar een mysterie blijft het.
Je kunt met logica slechts waarheid vinden als je zonder haar al waarheid had gevonden – G.K. Chesterton
Zo zijn we dan gekomen aan het slot van onze zoektocht naar waarheid. Tussen de regels door heb ik wat van mijn eigen waarheden laten zien, maar het accent lag toch op de manieren waarop we waarheid kunnen vinden: op het proces van waarheidsvinding. Ik heb me daarbij vooral gericht hoe we de waarheid van het heden kunnen vinden. Ik heb daarbij drie bronnen onderscheiden: onze eigen innerlijk weten (intuïtie), onze directe of indirecte waarneming (bijvoorbeeld door de wetenschap), en informatie vanuit boeken, artikelen en de (sociale) media. Zijdelings heb ik ook de kunst als bron genoemd. Het belang daarvan wil ik echter nu nog eens onderstrepen: Kunst kan een waarheidsbeleving tonen die aan het logische denken voorbij gaat: ze kan ons laten voelen dat er meer is in de realiteit dan wij in woorden kunnen vatten. *) Een andere bron die ik bijna geheel buiten beschouwing heb gelaten is de waarheid die via wijsheidsliteratuur, historische en filosofische boeken uit het verleden tot ons kan komen (zie bijvoorbeeld de wet van Hermes Trismegistus die ik in het vorige blog genoemd heb). Daarop ingaan zou een paar nieuwe blogs op zich vergen.
Waarom is het zoeken naar waarheid zo van belang? In de eerste plaats is het zoeken naar waarheid een uiting van de levenskracht zelf, zoals onder meer liefde, agressie, sex en creativiteit dat ook zijn. Je kunt dat al zien aan kleine kinderen: die onderzoeken hun fysieke omgeving, zijn van nature nieuwsgierig en gaan door een fase van ‘waarom-vragen’ heen (vaak tot gek wordens toe van de ouders of opvoeders). En die levenskracht moeten we niet onderdrukken.
Maar minstens zo belangrijk, zoals het spreekwoord luidt: waarheid maakt je vrij. Democratie en vrijheid is gebaseerd op het spreken van de waarheid; misschien nog wel beter geformuleerd: op waarachtigheid. Omgekeerd, waar de leugen regeert is het met de vrijheid snel gedaan. Daarom is het zo van belang dat we nepnieuws en complottheorieën aan de kaak stellen. Maar we kunnen dat niet uitsluitend doen door ‘factchecking’ of redelijke argumentatie. We kunnen het vooral doen door zelf waarachtig te zijn en ons van daaruit uit te spreken. Waarachtigheid is een waarde die heel nauw verbonden is met (zelf)respect. “Wanneer de leugen regeert, is waarachtig zijn een revolutionaire daad.” **) En wie waarachtig is weet ook dat hij de absolute waarheid niet in pacht heeft en dat er altijd ruimte is en moet zijn voor twijfel.
Hoe is de leugen, het nepnieuws, de complottheorie te herkennen? Dat begint met een vaag gevoel van twijfel: is dit wel zo? Daarna moeten we op onderzoek uitgaan: met wie of wat is dit bericht gelinkt, wat is de bron? Meestal blijkt dan al gauw dat de bron in verbinding staat met dubieuze of omstreden personen of websites, of met complottheorieën die zo onwaarschijnlijk of aantoonbaar onjuist zijn dat elk weldenkend mens ze naast zich neerlegt (zoals: De Corona-crisis is veroorzaakt door Bill Gates; of de gezondheidsschade van vaccinaties is veel groter dan de gezondheidswinst).
En tenslotte: het belang van fatsoen. Woorden zijn nooit alleen maar woorden – ze hebben een effect. Wie politici altijd uitscheldt voor zakkenvullers of leugenaars draagt er toe bij dat ze dat ook worden, want wat moet je anders als je toch al zo gezien wordt? Woordgebruik heeft een morele dimensie. Treden we elkaar met respect of met minachting tegemoet? Van het antwoord op deze vraag zou de toekomst van onze samenleving wel eens af kunnen hangen.
Dit blog was grotendeels geschreven voordat mijn broer deze week overleed. Daarom publiceer ik het nu toch maar. Volgende week ga ik nader in op wat zijn overlijden voor mij betekent– het voelt goed daar even de tijd voor te nemen.
Als we de kosmos op ons in laten werken stuiten we op vele raadsels. Ik noem er een paar: wat is er buiten ons heelal? Is er ander leven in dit universum, en hoe zou dat er uit zien? En kunnen we daar mee in contact komen – en hoe dan? Wat ging er vooraf aan de ‘big bang’? En hoe stellen we ons die ‘big bang’ eigenlijk voor – kan er een heelal ontstaan uit een oneindig klein punt? Wat is eeuwigheid, wat is onneindigheid? Is evolutie onderhevig aan de tweede wet van de thermodynamica, of werken die processen in een soort balans of strijd met elkaar? Wat is zwarte materie, en zwarte energie? Wat zit er achter de zwarte gaten? Bestaan er ‘onzichtbare werelden’ en waar zijn die dan? Of zijn die non-lokaal? En misschien nog wel het grootste mysterie van alles: is het ontwikkelingsproces na de big bang te beschrijven als een proces van oorzaak en gevolg, louter gebaseerd op toeval, of ligt er aan dit alles een ‘grand design’ ten grondslag? Raadsels, raadsels, raadsels.
Je zou kunnen zeggen dat het zoeken naar waarheid in de kosmos daarom nooit tot een resultaat kan leiden. Maar zo is het niet. Bestudering van de kosmos kan op twee manieren: door de wetenschap en door ‘schouwing’; op ons in laten werken. De wetenschap – kosmologie, astrologie, natuurkunde – leidt tot de ontdekking van natuurwetten, die tijdelijk, of binnen een bepaalde context een waarheid opleveren. Zo waren een tijdlang de Newtoniaanse wetten van de klassieke mechanica de ‘laatste’ waarheid, totdat de relativiteitstheorie van Einstein, en de quantum-theorie van Max Planck aantoonden dat die wetten alleen maar gelden binnen een beperkte context. Deze nieuwe theorieën hebben nu de status van een laatste waarheid, maar algemeen wordt aangenomen dat ook deze theorieën niet de ‘algemene theorie van alles’ representeren. Om te beginnen zijn ze onderling strijdig. Ze stellen ons voor door het verstand niet te bevatten mysteriën. En bovendien wordt nu wel algemeen aangenomen dat de natuurwetten slechts geldig zijn na de ‘big bang’. Wat er daarvoor en daarbuiten aan wetten gold en geldt: dat weten we niet.
Schouwing – bijvoorbeeld een sterrenhemel op je laten inwerken -leidt tot het intuïtief ontdekken van de mystieke of spirituele wetten. Ik noem er een paar:
De wet van de zon, dat is de wet van onbeperkte energie. Deze wet houdt in dat energie in oneindige hoeveelheid beschikbaar is. Je kunt deze wet derhalve ook de wet van de overvloed noemen. . . . Het gaat hierbij niet alleen om fysieke, maar ook om alle vormen van geestelijke energie.
De wet van Hermes Trismegistos: zo boven, zo beneden. Die houdt in dat we het grote weerspiegeld zien in het kleine; de kosmos in de mens en zelfs in de micro-wereld van de quantummechanica.
De wet van het ongelimiteerde potentieel. Deze wet houdt in dat er geen grenzen zijn aan wat de mensheid kan scheppen. De mensheid is een manifestatie van de scheppende Intelligentie die deze wereld heeft geschapen en nog steeds schept.*)
Deze schouwing kan alleen maar tot esoterische kennis leiden, tot een voor iemand persoonlijk geldende waarheid, niet tot de ‘objectieve’ waarheid van de natuurwetten.
Je kunt je afvragen waarom we zoeken naar kosmische waarheden. en of dat enige zin heeft. Op deze vraag kom ik in mijn volgende blog, de slotbeschouwing in deze serie ‘De zoektocht naar waarheid’, terug.
*) Meer uitgebreid heb ik over spirituele wetten geschreven in mijn boeken Voor niets gaat de zon op (2012), pg, 137 en Op weg naar jezelf (2015), pg. 148
‘Een winde bij mijn raam schenkt me meer voldoeningdan abstracte redeneringen in boeken‘ (Walt Whitman). Anders dan bij de samenleving kunnen we met de natuur wel in direct contact komen, omdat de natuur zowel in het detail als in het geheel volledig aanwezig is. Een ons open stellen voor de natuur levert bijna altijd een emotionele ervaring op: van ontroering, schoonheid, verwondering, soms ook van afkeer. Niet zelden beleven we de natuur als een in wezen onbegrijpelijk mysterie.
Maar als we de waarheid omtrent de natuur te weten willen komen kunnen we toch niet buiten abstracte informatie. De meeste mensen kunnen niet in directe zin waarnemen dat de biodiversiteit op de wereld ernstig achteruit gaat, of dat er een fatale klimaatcrisis aan de gang is, of hoe de evolutie in elkaar zit. En daarmee sluiten we op de zelfde problemen die ik in mijn vorige blog in verband met de betrouwbaarheid van informatie heb besproken. De wetenschap kan ons daarbij te hulp komen. Maar ook dan moeten we leren onderscheid te maken tussen echte wetenschap en als wetenschap vermomde onzin (bijvoorbeeld van wetenschappers die schrijven over een ander terrein dan waarop ze deskundig zijn, maar wel hun wetenschappelijk autoriteit gebruiken).
Als we diep in het mysterie van de natuur duiken dan kan het zijn dat we gaan zien, en tenslotte ervaren, dat alles op de wereld één is. Dat is een waarheid die je op verschillend niveau kan duiden. Dat in de fysieke natuur alles op en om deze wereld met alles samenhangt (de Gaia hypothese van Lovelock) wordt door de wetenschap intussen wel algemeen aanvaard. Op een dieper niveau kan je echter gaan geloven dat de aarde zelf, inclusief de fysieke natuur en de mensheid die daar deel van uit maakt, één levend organisme is, dat ademt, waarneemt (ook via de ruimtevaart zichzelf kan waarnemen, als het ware in de spiegel kan kijken), en bewustzijn en identiteit (ziel) heeft. Dit inzicht is niet door de traditionele wetenschap bevestigd, maar is niettemin de overtuiging van vele spirituele leraren over de hele wereld en het kan uw persoonlijke waarheid worden. De mensheid is dan een levend orgaan in dit organisme, en wij zijn te zien als de cellen van dat orgaan. Dit orgaan is thans ziek (niet alleen Covid-19, maar ook de op kanker lijkende woekering waarmee dit orgaan alle andere levende organen van Gaia, en daarmee uiteindelijk zichzelf, bedreigt). Daarmee kun je Gaia zelf als ziek beschouwen, ook al zal ze het, wellicht in verminkte vorm, wel overleven.
Aarde en maan vanuit de ruimte
Nu we wat dieper in het mysterie de natuur zijn doorgedrongen rijst er een interessante vraag: bestaat er een ‘overlighting intelligence’ van planten en dieren? Het bestaan ervan is niet wetenschappelijk bewezen, maar sterke aanwijzingen vinden we onder meer in de geschiedenis en het werk van de Findhorn organisatie en David Spangler (https://www.findhorn.org/about-us/ en https://lorian.org). De laatste stelt dat dergelijke ‘intelligenties’ ook bestaat bij de niet-levende natuur en door mensen gemaakte voorwerpen en apparaten. Ik ken weldenkende en op zichzelf verstandige en nuchtere mensen die met deze ‘intelligenties’ direct contact ervaren, maar zelf heb ik die ervaring niet. In de wetenschappelijke onderzoeken naar BDE’s (bijna doodservaringen) vinden we ook aanwijzingen voor het bestaan van een non-fysieke realiteit. Het is goed voor deze ‘onzichtbare werelden’ open te staan bij ons zoeken naar waarheid in de natuur. (Ik heb daar eerder over geschreven in oktober 2018)
Hiermee zijn we de grenzen van Gaia overschreden. In mijn volgende blog ga ik daar verder op door.
Vandaag proberen we de waarheid omtrent de samenleving te weten te komen. Konden we bij de vorige kolommen de waarheid voor het grootste deel ontlenen aan onze directe waarneming, bij de samenleving is dat niet meer mogelijk. De samenleving is een zo groot en complex geheel dat we die niet onmiddellijk kunnen omvatten. Natuurlijk ervaren we de samenleving in ons dagelijks leven door onze omgang met onze medemensen en door onze emotionele reacties op politiek, het bedrijfsleven, en wat er elke dag gebeurt, maar daarmee kunnen we de samenleving als geheel nog niet begrijpen. Daarvoor zijn we aangewezen op informatie uit de (sociale) media en de wetenschap.
En juist met die informatie is van alles mis. Het is een wonderlijk mengsel van hele en halve waarheden, feiten en meningen, nieuws en nepnieuws, analyse en modellen, theorieën en complotdenken. Probeer daar maar eens de waarheid uit te destilleren. Het vraagt een kritische, bijna sceptische geest, en een zuivere intuïtie. Die zullen we dus moeten trainen.
Het is goed om ons te realiseren dat alle informatie over de samenleving, hoe juist op zichzelf ook, nooit de samenleving zelf is. Een voorbeeld: vandaag de dag doen de theorieën van ‘spiral dynamics’ en ‘integral theory’ opgeld. Maar het is goed te bedenken dat dit modellen van de samenleving zijn, niet de werkelijkheid zelf. Dat geldt evenzeer voor alle andere modellen: systeemtheorie, economische modellen, chaos theorie, de oudere modellen van bijvoorbeeld Marx, Dürkheim Adam Smith, enzovoort, enzovoort enzovoort, te veel om op te noemen.
Zijn die theorieën en modellen daarmee waardeloos? Natuurlijk niet; ze kunnen helpen om de blik te scherpen. Daarom is het ook jammer dat de sociologie en de wetenschap der politiek wat aan aanzien hebben ingeboet. Anderzijds: als je niet wetenschappelijk geschoold bent en dit abstracte denken je boven de pet gaat kan je wel degelijk je onderscheidingsvermogen ten aanzien van de maatschappij ontwikkelen. Een belangrijk hulpmiddel daarbij is kunst: podiumkunsten, fictie, beeldende kunst. Maar ook los daarvan kun je je een oordeel vormen over de rechtvaardigheid van bepaalde politieke maatregelen of de werking van het economisch stelsel. Je kunt gevoel ontwikkelen voor waarheid en leugen in de politiek, het bedrijfsleven, in de media of elders in de maatschappij. En het is ook van groot belang daar moeite voor te doen, want op deze intuïtie en dit oordeelsvermogen is de democratie en de rechtsstaat gefundeerd. Aan ongefundeerde meningen en loze kreten hebben we weinig. De waarheid, mits ook uitgesproken, is de belangrijkste waarborg voor onze vrijheid.
Volgende week: de natuur en de aarde als geheel: Gaia.
Mensen leven in groepsverband. Dat is al zo lang als de mensheid bestaat. Vroeger was er het stamverband. In de landbouwrevolutie ontstond de familie (meer uitgebreid dan het huidige gezin). Daarna de buurt- of dorpsgemeenschap, het hof (graafschap, hertogdom), het klooster, de stad, de natie, de vereniging, de organisatie. En waarschijnlijk vergeet ik nog het een en ander; zeker in landen buiten het Westen.
Al deze collectiviteiten kunnen een bron zijn van waarheid. Algemene kennis over deze organismen kunnen we vinden in de wetenschap: geschiedenis, sociologie, psychologie, organisatieleer, enzovoort. Maar we kunnen ook direct contact maken met de in onze omgeving bestaande collectiviteiten waarvan we al dan niet deel uitmaken, en dat kan ook heel leerzaam zijn.
Aan al deze vormen van groepvorming kunnen we een structuur en een cultuur onderscheiden. De structuur is het netwerk van formele en informele relaties, de cultuur de wijze van met elkaar omgaan en de normen en waarden die daaraan ten grondslag liggen. Ten dele zijn deze structuur en cultuur direct waar te nemen, maar er zijn ook meer verborgen aspecten, en het vereist nauwlettende waarneming, en soms nader onderzoek om die te zien. Denk aan ‘geheime’ bondjes binnen families of organisatie, of aan een onderhuids conflict in families of teams dat gemaskeerd kan worden door oppervlakkige vriendelijkheid. Er zijn vele voorbeelden te bedenken. Als je er eenmaal oog voor krijgt kan je het aanvoelen.
Onder deze cultuur en structuur bevindt zich een diepere laag: de ziel of identiteit van een groep of organisatie. Ik heb daar in januari en februari uitvoerig over geschreven, dus ik wou er nu maar kort over zijn. De identiteit of de ziel kan expliciet geformuleerd zijn, in de vorm van een beginsel of een motto, maar ook een meer verborgen leven leiden als een gevoel van trots om bij de familie, groep of organisatie te behoren. Hieruit blijkt dat de groepsidentiteit een onderdeel is van de persoonlijke identiteit, en alleen al daarom al is het goed om die groepsidentiteit te onderzoeken.
We kunnen concluderen dat er aan groep of organisatie veel valt af te zien. Waarom is het van belang daar aandacht aan te besteden? Waarom zouden we ook hier de waarheid van ‘wat is’ willen onderzoeken? Dat is van belang om ook in deze context schijn en leugen te ontmaskeren, en ook omdat we alleen op die manier ook enige afstand kunnen nemen van de groepsverbanden waartoe we behoren. En dat is weer nodig om in vrijheid de wezenlijke keuzes in ons leven te maken.
In onze zoektocht naar Waarheid (zie de vorige twee blogs) besteed ik vandaag aandacht aan de tweede kolom uit bovenstaande matrix. De waarheid is ook te vinden in het contact met de ander. Een voorwaarde daarvoor is dat je echt wilt luisteren en echt wilt zien. Kunnen en willen we luisteren zonder meteen te reageren? Kunnen we luisteren zonder iets te willen bereiken? Kunnen we door de woorden heen, middels toon en expressie van de ander, contact krijgen met de achterliggende gemoedsbeweging? Met andere woorden: kunnen we luisteren uit echte interesse in wie die ander is? En kunnen we kijken zonder dat een voorafgaand beeld van die ander schuift tussen wat we zien en wie die ander werkelijk is? Kunnen we in het gelaat en de motoriek van de ander zijn/haar essentie zien? Met andere woorden: kunnen we en willen we zien zonder oordeel vooraf?
Al we tot dit alles bereid en in staat zijn – dat valt overigens door oefening te leren – kunnen we de ander echt leren kennen. En dat werpt ook weer een licht op onszelf. Het unieke zelf van de ander, het geheel van zijn/haar eigenschappen, roept vrijwel altijd een innerlijke reactie op: van sympathie of antipathie, hoe licht ook. Dat heeft alles te maken met soortgelijke eigenschappen, openlijk of verborgen, in onszelf. De ander is wat dat betreft onze beste leermeester, met name als die bij ons een heftige negatieve reactie oproept. Dat verwijst dan meestal naar onverwerkte ervaringen in onszelf, die als belemmeringen kunnen werken voor de vervulling van ons leven.
Dit alles gezegd zijnde is het ook goed om ons te realiseren dat de ander , als wijzelf, ook uniek is, en dus altijd anders dan wijzelf. Wij kunnen en moeten de ander niet willen vangen in een door ons vooropgezet denkkader (Levinas*). Dan kan het zijn dat we de uniciteit van de ander echt gaan ervaren. Als we helemaal open met de ander contact kunnen maken, dan kan het gebeuren dat we verbinding maken met haar/zijn ware zelf, en daarmee met ons eigen ware zelf (zie vorige blog). Dan kan er tussen ons en de ander liefde en eenheid ontstaan. Dat kan in een vaste relatie, maar ook tussen vrienden, familieleden of, bij momenten, in andere contacten.
Zo zien we dat het het contact met de ander naast het contact met onszelf ook een bron van waarheid kan zijn. In het volgende blog kom ik te spreken over de derde kolom in het schema.
In mijn vorige blog stelt ik dat onze opdracht in dit leven het zoeken naar waarheid is. Maar wat is waarheid?
Zoals ik zie het zie komt waarheid in tien hapklare brokken, die je kunt ordenen op twee dimensies: materieel-spiritueel (of: zichtbaar-onzichtbaar), en op de dimensie micro-meso-macro. Ik heb dit weergegeven in onderstaande matrix, die bestaat uit tien cellen.
Laat ik op elk van die cellen wat nader ingaan. (Dat is natuurlijk veel te veel materiaal voor dit blog, dus dat moet in een paar afleveringen). Maar eerst iets over de dimensies. De dimensie materieel-spiritueel komt overeen met datgene wat we met onze vijf zintuigen kunnen waarnemen (materieel), en datgene wat we alleen maar kunnen kennen door intuïtie of openbaring ( innerlijk weten). De dimensie meso-macro is een in de organsatiewetenschap heel gebruikelijke indeling. Onder micro verstaan we alles wat één of twee individuen betreft, meso is het niveau van organismen die uit meer mensen bestaan (teams, de organisatie), en macro slaat dan op de samenleving als geheel, wat ik heb uitgebreid tot de wereld en het universum.
Dan nu de cellen. De cellen in de eerste kolom slaan op zelfonderzoek. Zoeken naar waarheid in deze cellen is zoeken naar het antwoord op vragen als: Wie ben ik, wat is mijn missie hier op aarde, wat is mijn bestemming, waar ga ik naar toe? Dit onderzoek, als het oprecht en zonder zelfmisleiding en oordeel wordt uitgevoerd, leidt tot zelfkennis en zelfinzicht, en uiteindelijk in de regel tot zelfwaardering en levensvreugde. Als we ons beperken tot zelfobservatie, inclusief de observatie van ons gedrag, dan vinden we uiteindelijk ons unieke zelf: ons unieke lichaam (vingerafdruk, iris, gelaat), onze unieke gift die we te geven hebben aan de wereld (ons stukje van de planetaire puzzel), onze opdracht. We stuiten dan ook op onze pijn, blokkades en weerstanden; struikelblokken op ons levenspad. We leren zodoende datgene kennen wat we onze persoonlijkheid of ons karakter noemen. Gaan we meer de spirituele weg op (meditatie, numineuze ervaringen), dan komen we uiteindelijk uit bij ons ware zelf: ons diepste zijn waarin we allemaal gelijk zijn.*) Dit openbaart zich aan ons als leegte, als het besef dat we geleid en gedragen worden, en als het contact met ons oorspronkelijke weten: dat wat we altijd al geweten hebben voorafgaande aan de kennis en de normen en waarden die ons zijn aangeleerd. Het is onze innerlijke gids, ons oer-geweten (wat Kant het a priori noemde), de bron en het fundament van ons bestaan.
Het bereiken van zelfinzicht is een voorwaarde voor verdere waarheidsvinding, want het maakt dat je de moed vindt en in staat bent om onbevooroordeeld te blijven kijken. Je benadert dan de werkelijkheid in plaats van deze mooier of just lelijker te maken dan die is. Wordt vervolgd.
Jarenlang heb ik persoonlijke en spirituele ontwikkeling beschouwd als de voornaamste betekenis die we aan ons leven kunnen geven: ontdekken wat het is dat je in dit leven te leren, te doen en te geven hebt, en er aan werken de belemmeringen daarvoor weg te nemen en je talenten daarvoor te ontwikkelen. Maar de laatste tijd ben ik daar niet meer zo zeker van. Misschien ligt de opdracht van ons leven veeleer in het zoeken naar Waarheid en ons daarover uitspreken.
Dezer dagen stuitte ik op twee verschillende voor mij gezaghebbende bronnen die dit stellen: Caroline Myss in de online cursus Riding the Phoenix, en Thomas Mann en Albert Camus, geciteerd door Rob Riemen in Adel van de geest, een vergeten ideaal (2009). En inderdaad, in deze week van herdenking en viering van de vrijheid besef je dat het onrecht in de wereld en elke aantasting van de vrijheid altijd gebaseerd is op ontkenning, leugen, bedrog, complottheorieën en nepnieuws.
Maar wat is Waarheid? Jouw waarheid hoeft de mijne niet te zijn. Eeuwenlang hebben filosofen en mystici gezocht naar het Ware, het Goede en het Schone, er daarbij van uitgaande dat er inderdaad zoiets is als het Ware het Goede en het Schone. Daarbij staat het Ware bovenaan, want als het Ware wordt aangetast is het Goede het Schone niet meer te vinden.
Het zijn Nietzsche, en in zijn voetspoor Sartre, geweest die bij hun zoektocht naar het ware uiteindelijk uitkwamen op het Niets: zij kwamen tot de conclusie dat onze zoektocht naar de Waarheid uiteindelijk uitloopt op de conclusie dat er niets anders is dan dit materiële aardse bestaan. Daarna, daarboven, daar waar dan ook is er niets. Nichts! Met name Nietzsche heeft moeite met deze ‘waarheid’. ‘Mijn leven behelst nu enkel nog de wens dat het met alle dingen anders gesteld is dan ik denk, en dat iemand mijn “waarheden” ongeloofwaardig voor mij maakt.” (citaat bij Rob Riemen)
Zelf geloof ik echter dat die Waarheid wel degelijk bestaat en inhoud heeft, al zullen we die Waarheid nooit volledig kennen. Dit geloof is gebaseerd op het gezag van mijn leermeesters, en vooral op mijn eigen innerlijke zoektocht – van zoeker, naar onderzoeker naar ziener – , die uiteindelijk uitliep op enige openbaringen, of, zo u dat te verheven vindt, enige intuïties. In een later blog zal ik daar wat van delen, in het besef dat het nog steeds mijn waarheid is, die u met me kunt delen of vervangen door uw eigen waarheid.
De overwinning van de Waarheid over de eucharistische Heresy van Peter Paul Rubens.
